Seyhan Turkiyaning Adana viloyatidagi tuman. Tuman butunlay Adana shahri markazida joylashgan. Seyhanda Adana viloyati aholisining 35 % va Adana shahri aholisining qariyb yarmi istiqomat qiladi. U Turkiyadagi aholi soni boʻyicha beshinchi yirik tuman maqomiga ega.

Seyhan Adananing maʼmuriy, biznes va madaniyat markazi hisoblanadi. Unda Tepebag mahallasi, Buyuk Soat, Ulu masjidi, Ramazanaogʻlu saroyi va Sabanji Merkez masjidi kabi tarixiy tuzilmalar joylashgan. Xuddi shu tumanda Adana madaniyat va sanʼat markazi va Sabanji madaniyat markazi, Seyhan madaniyat markazi va Metropol teatr zali faoliyat yuritadi. Tuman oʻz nomini uning sharqiy tomondan oqib oʻtuvchi Seyhan daryosidan olgan.

Tarixi

tahrir

Seyhan oʻz nomini afsonadagi Adanusning oʻgʻli Sarusdan olgan. Tuman tarixi miloddan avvalgi 3000-yillarga borib taqaladi. Tepebagʻ tepaligida olib borilgan qazishmalarda tarixiy asarlar topilgan.

Geografiyasi

tahrir

Seyhan sharqda Yüreğir, gʻarbda Tarsus, shimolda Chukurova (Yangi Adana) va janubda Karatash bilan oʻralgan.

Iqlimi

tahrir

Seyhan Oʻrta er dengizi iqlimi taʼsirida. Yozi issiq va yomgʻirsiz, qishi issiq va yomgʻirli. Eng issiq oyning oʻrtacha harorati 28,1 °C, eng sovuq oyning oʻrtachasi 9,3 °C. Bugungi kunga qadar aniqlangan eng yuqori harorat 1958 -il 24-avgustda 45,6 °C, eng past harorat esa 1964-yil 20-yanvarda −8,4 °C edi. Yillik yogʻin miqdori 647 mm. Bu miqdorning yarmi qishda yogʻadi, 4 % yozda, qolgani bahor va kuzda. Yozda namlik ancha yuqori.

Boshqaruv

tahrir

Seyhan tumani uch darajadagi hukumat orqali boshqariladi: markaziy hukumat, viloyat maʼmuriyati va munitsipalitet.

Seyhan tumani gubernatorligi, Adana gubernatorligi nomi bilan boshqariladigan markaziy hukumatning bir boʻlimidir. Seyhan tuman hokimi Ichki ishlar vazirligi tomonidan tayinlangan tuman boshligʻi hisoblanadi. Seyhan 61 aʼzosi boʻlgan Adana Viloyat Majlisida 11 aʼzo bilan vakillik qiladi[1]. Seyhan tumanidagi yagona munitsipalitet Seyhan munitsipalitetidir, chunki tuman butunlay Adana shahar markazida joylashgan.

 
Adana, Seyhan

Siyosat

tahrir

Umumiy saylovlar

tahrir
Yil Partiya Ovoz nisbati
1991 yil DYP 26 %
1995 yil DSP 24 %
1999 yil DSP 33 %
2002 yil CHP 26 %
2007 yil AK partiyasi 26 %
2011 yil CHP 34 %
2015-yil iyun CHP 31 %
2015-yil noyabr CHP 33 %
2018 AK partiyasi 30 %

Mahalliy saylovlar

tahrir
Seyhan merlari va ularning partiyalari
Yil Mayor Partiya Ovoz nisbati
1989 yil Yalchin Akyol SHP 39,4 %
1994 yil Ahmet Jevdet Yag ANAP 23,7 %
1999 yil Yildiray Arikan DSP 23,1 %
2004 yil Azim Ozturk AK partiyasi 36,3 %
2009 yil Azim Ozturk AK partiyasi 26,3 %
2014 yil Zeydan Karalar CHP 31,7 %
2019 Akif Kamol Akay CHP 57,8 %

Mahallalar

tahrir

Seyhanning 96 ta mahallasidan 74 tasi markazda joylashgan. Markaziy mahallalarda 789 427 nafar aholi (98,5 %) istiqomat qiladi. Uning eng uzoq mahallasi — 29 km uzoqlikda joylashgan Mürseloğlu . Aholi eng koʻp boʻlgan mahalla 67.491 kishi yashaydigan Yeşilyurt mahallasi. 2017-yilda Seyhan aholisi 0,35 % ga oshdi.

Seyhan tumani tumanlarining tumangacha boʻlgan masofasi, balandligi va aholisi

Mahalla Km Aholi
2016 2017 2018 2019
1 2000 Evler Mah. 10,9 12.632 13.564
2 Ahmet Remzi Yüreğir Mah. 4,8 1.382 1.371
3 Akkapı Mah. 4,3 15.604 16.728
4 Alidede Mah. 0,7 1.617 1.529
5 Aydınlar Mah. 7,9 9.575 10.275
6 Bahçelievler Mah. 5,7 4.140 4.121
7 Bahçeşehir Mah. 15,5 11.674 12.363
8 Barbaros Mah. 2,6 18.979 18.436
9 Barış Mah. 8,4 12.674 12.553
10 Beşocak Mah. 0,9 1.308 1.232
11 Bey Mah. 3,1 11.244 11.386
12 Cemalpaşa Mah. 3,1 11.122 10.799
13 Çınarlı Mah. 2,1 2.542 2.463
14 Dağlıoğlu Mah. 3,2 23.805 23.275
15 Demetevler Mah. 5,6 7.831 7.746
16 Denizli Mah. 5,2 15.087 14.679
17 Döşeme Mah. 3,2 8.279 8.060
18 Dumlupınar Mah. 4,0 13.626 13.459
19 Emek Mah. 5,8 6.550 6.755
20 Fatih Mah. 6,6 21.059 21.030
21 Fevzipaşa Mah. 7,0 13.746 13.998
22 Gazipaşa Mah. 4,3 5.968 5.925
23 Gülbahçesi Mah. 4,7 49.039 49.397
24 Gülpınar Mah. 2,8 11.711 11.350
25 Gürselpaşa Mah. 9,2 34.149 38.622
26 Hadırlı Mah. 7,3 4.885 4.921
27 Hanedan Mah. 2,3 1.211 1.171
28 Havuzlubahçe Mah. 2,0 11.909 11.875
29 Hurmalı Mah. 2,3 2.865 2.827
30 Hürriyet Mah. 1,4 6.424 6.292
31 İsmetpaşa Mah. 7,9 14.530 14.782
32 İstiklal Mah. 3,1 7.029 6.931
33 Karasoku Mah. 0,8 162 173
34 Kavaklı Mah. 13,2 2.826 2.969
35 Kayalıbağ Mah. 0,8 962 995
36 Kocavezir Mah. 1,2 2.089 1.921
37 Koza Mah. (Küçükdikili) 12,1 6.819 6.912
38 Kurtuluş Mah. 2,7 12.694 12.458
39 Kuruköprü Mah. 1,5 341 391
40 Küçükdikili Mah. 12,7 396 419
41 Mekan Mah. 13,9 1.157 1.175
42 Mestanzade Mah. 0,6 4.838 4.699
43 Meydan Mah. 3,4 9.023 8.947
44 Mıdık Mah. 7,5 3.703 3.651
45 Mirzaçelebi Mah. 2,3 6.413 6.203
46 Mithatpaşa Mah. 4,9 20.462 20.210
47 Namık Kemal Mah. 5,0 10.306 10.106
48 Narlıca Mah. 5,2 11.591 11.195
49 Onur Mah. 8,0 16.029 15.841
50 Ova Mah. 8,3 18.479 18.547
51 Pınar Mah. 8,5 35.427 37.168
52 Reşatbey Mah. 1,7 13.078 12.763
53 Sakarya Mah. 4,3 1.623 1.558
54 Sarıhamzalı Mah. 11,0 11.566 11.663
55 Sarıyakup Mah. 0,5 1.134 1.145
56 Serinevler Mah. 5,5 654 685
57 Söğütlü Mah. 12,3 5.221 5.268
58 Sucuzade Mah. 1,7 5.496 5.228
59 Sümer Mah. 5,1 19.715 19.262
60 Şakirpaşa Mah. 6,8 12.302 12.020
61 Şehitduran Mah. 1,2 6.534 6.325
62 Tellidere Mah. 6,9 24.715 24.463
63 Tepebağ Mah. 1,3 1.434 1.350
64 Türkocağı Mah. 0,0 1.546 1.487
65 Uçak Mah. 6,8 9.708 9.583
66 Ulucamii Mah. 0,4 337 316
67 Yeni Mah. 12,4 1.722 1.739
68 Yenibaraj Mah. 4,7 10.347 10.250
69 Yenibey Mah. 1,7 14.212 13.695
70 Yeşilevler Mah. 6,4 8.135 8.160
71 Yeşiloba Mah. 9,5 15.560 15.552
72 Yeşilyurt Mah. 6,1 67.852 67.491
73 Yeşilyuva Mah. 2,7 6.046 5.973
74 Ziyapaşa Mah. 3,6 9.649 9.556
Seyhan 28 786.499 789.427
75 Büyükçıldırım Mah. 26,2 10 84 85
76 Büyükdikili Mah. 18,2 40 729 719
77 Camuzcu Mah. 10,0 14 561 536
78 Çaputçu Mah. (Karayusuflu) 20,9 9 256 258
79 Dervişler Mah.(Karayusuflu) 25,2 8 202 202
80 Dörtağaç Mah.(Karayusuflu) 20,9 8 140 139
81 Gökçeler Mah. 23,0 22 1.257 1.240
82 Gölbaşı Mah. 12,1 11 785 808
83 Karakuyu Mah. 21,5 90 603 608
84 Karayusuflu Mah. 17,9 12 774 736
85 Kayışlı Mah.(Karayusuflu) 14,8 10 592 576
86 Koyuncu Mah. 11,2 15 306 307
87 Köylüoğlu Mah.(Karayusuflu) 19,9 9 289 272
88 Kuyumcular Mah. 21,1 97 549 582
89 Küçükçıldırım Mah. 24,5 11 129 132
90 Mürseloğlu Mah.(Karayusuflu) 28,2 8 698 684
91 Salmanbeyli Mah. (Karayusuflu) 21,0 10 292 290
92 Sarıhuğlar Mah. 13,0 48 253 273
93 Yalmanlı Mah. 11,6 17 576 565
94 Yenidam Mah. 8,2 15 393 393
95 Yolgeçen Mah. 18,1 16 279 277
96 Zeytinli Mah. 19,6 28 1.317 1.278
Seyhan (markazi) 11.064 10.960
Seyhan (tuman) 797.563 800.387

Tuman aholisi 2007-yilgi umumiy roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra 1 007 992 kishi. Ularning 990 ming 73 nafari tuman markazida, 17 ming 919 nafari shahar va qishloqlarda istiqomat qiladi. Biroq, Chukurova deb nomlangan Yangi Adananing qurilidhi bilan Seyhan tumani markazining aholisi 2008-yil statistik maʼlumotlariga koʻra 752 308 nafarga kamaygan[2].

Salomatlik

tahrir

Seyhandagi sogʻliqni saqlash muassasalari orasida, Acıbadem kasalxonasi, Universale kasalxonasi, Nusret Karasu koʻkrak kasalliklari shifoxonasi, Ortadogʻu kasalxonasi, Başkent universiteti Seyhan kasalxonasi, Ortopediya kasalxonasi, Metro kasalxonasi, Numune oʻquv va tadqiqot kasalxonasi, Chukurova Aşkim Tüfekchi davlat kasalxonasi, Mil Sistemary kasalxonasi, Jarrohlik Tibbiyot Markazi, Nobel Tibbiyot Markazi, Gastro Medicine, Adana Kardiologiya Markazi, Doğuş tibbiyot markazi, Galleria quloq burun va tomoq markazi, Iris koʻz kasalliklari markazi, Sevgi koʻz kasalliklari markazi, Ziyapasha Ayollar markazi akusherlik va pediatriya markazi bor.

Sport klublari[3]

tahrir

Ayollar Basketbol Superligasida Adana ASKİ va BOTAŞ jamoalari bor.

Jamoa nomi filiali 2016-2017 yillar 2017-2018 yillar 2018-2019
Adana soʻra Basketbol C. Superliga Superliga
Botas Basketbol C. Superliga Superliga
Adanaspor Basketbol E. 2. Liga xx
Adana Demirspor Futbol bitta. Liga bitta. Liga
Adana Metropolitan B. Sport Futbol ASAL ASAL
Adanagucu Futbolchi ayollar 3. Liga 3-liga
Adana Seyhan Bld. Sport futzal Futzal ligasi
Atakan sport Gandbol E. 2. Liga 2. Liga
Adana yoshlar va sport K. Gandbol E. Erkaklar 2. Liga xx
Adana Sakirpasha GSK Gandbol Superliga xx
Seyhan Bld. Voleybol E. 2. Liga 2. Liga
Adana voleyboli Voleybol E. 2. Liga xx
Adana Chukurova Efes Voleybol E. Mintaqaviy liga divizion ligasi
Adana Seyhan Yildirim Sports Voleybol E. Mintaqaviy liga xx
Adana Volas sporti Voleybol E. Mintaqaviy liga xx
Seyhan Bld. voleybol 2. Liga 2. Liga
Adana DSI voleybol 2. Liga 2. Liga
Chukurova Efes voleybol 2. Liga
Adana voleyboli voleybol 2. Liga
Adana Sabanchi Mes. Faqat. L. voleybol Mintaqaviy liga divizion ligasi
Adana Taseli voleybol divizion ligasi
Adana Chukurova Efes voleybol Mintaqaviy liga xx
Adana Volas sporti voleybol Mintaqaviy liga xx

Sport inshootlari[4]

tahrir
sport inshooti Uning quvvati Taʼmirlash Biznes Xususiyat
5-yanvar Fotih Terim stadioni 16 095 1973 yil GISM Futbol-1.liga
Yesiloba poygasi 2700 2012 yil Turkiya Jokey klubi 1614x21,5 oʻtli uchish-qoʻnish yoʻlagi
Menderes sport zali 2500 2016 yil GISM
Adana Otaturk suzish havzasi 2200 1984 yil GISM Olimpiya 8/50
100-yillik ochiq suzish havzasi 1200 1982 yil GISM Olimpiya 10/50
Riza Solih Saray K. Suzish H. 600 1984 yil GISM Y.Olimpiya 6/25

Manbalar

tahrir
  1. „İl Genel Meclisi Üyeleri“. Adana İl Özel İdaresi. 9 aralık 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21 haziran 2012.
  2. „Arşivlenmiş kopya“. 19 nisan 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19 nisan 2014.
  3. TFF, TBF, TVF, THF
  4. GHİSM, Türkiye Jokey Kulübü