Shveysariyada taʼlim

Shveysariyada taʼlim tizimi Shveysariya Federal Konstitutsiyasiga muvofiq kantonlarga berilgan va shuning uchun katta xilma-xillikni koʻrsatadi. Federal davlat (konfederatsiya) faqat maʼlum asosiy qoidalarni belgilaydi va ehtiyojlarni qondiradi. Masalan, boshlangʻich maktab, oʻrta maktab (10-sinfgacha) va ikki yillik bolalar bogʻchasi majburiy va bepul. Umuman olganda, universitet va oliy kasb-hunar maktablarigacha boʻlgan taʼlim majburiy va bepul. Konfederatsiya ayrim universitetlarni ham moliyalashtiradi. Umumiy taʼlim tizimining 90 foizi kantonlar va munitsipalitetlar tomonidan moliyalashtiriladi^[1].

Boshlangʻich maktab uchun boshlangʻich yoshi barcha kantonlarda olti yoshdan iborat (Obvalden Kantonidan tashqari) va besh yil davom etadi. Boshlangʻich maktabdan soʻng darhol oʻquvchilar oʻzlarining qobiliyatlari va kasbiy qiziqishlariga koʻra turli maktablarga yoʻnaltirila boshlaydilar.

Majburiy taʼlim

Talabalarning aksariyati oʻzlari yashaydigan munitsipalitetlarda majburiy taʼlimni tamomlaydi. Xususiy maktablarga qatnaydigan talabalar darajasi 5 foizni tashkil qiladi. Majburiy taʼlim muddati – 11 yil. Buning dastlabki 8 yili asosiy taʼlim hisoblanadi. Oʻrta taʼlimning birinchi qismi (Sekundarstufe I) 3 yil davom etadi. (Faqat Kanton Tessinda 4 yil)^[1].

Koʻpgina kantonlarda ikki yillik bolalar bogʻchasi majburiy boʻlsa-da, baʼzi nemis tilida soʻzlashadigan kantonlarda bolalar bogʻchasi majburiy emas yoki faqat bir yil davomida majburiydir. Biroq, bu kantonlarda bolalarning aksariyati 4 yoshdan boshlab bogʻchaga boradi^[1].

Oʻrta taʼlimning birinchi bosqichida oʻquvchilar muvaffaqiyat darajalariga koʻra, baʼzan barcha fanlar, baʼzan ayrim kurslar boʻyicha alohida sinflarga taqsimlanadi.

Taʼlim tili kantonga qarab nemis, fransuz va italyan tillaridir. Romansh tilida soʻzlashuvchi munitsipalitetlarda maxsus amaliyotlar mavjud. Majburiy taʼlim davrida bolalar ingliz tilini, shuningdek, mamlakatda soʻzlashadigan boshqa tillardan birini oʻrganadilar^[1].

Majburiy taʼlimdan soʻng

Majburiy taʼlimdan keyingi davr oʻrta taʼlimning ikkinchi bosqichidir. Boʻlim Sekundarstufe II va III (Tertiärstufe, Oliy taʼlim) darajadagi taʼlimni qamrab oladi va kantonlararo va federal darajadagi qoidalar bilan amalga oshiriladi. Umuman olganda, maktablar kantonlar bilan, kasb-hunar maktablari esa federal hukumat bilan bogʻlangan.

Oʻrta taʼlim II boʻlimi

Majburiy taʼlimdan soʻng oʻquvchilarning uchdan ikki qismi kasbiy taʼlimga (Ausbildung) boradilar, bu yerda maktab va amaliy kasbiy taʼlim birgalikda amalga oshiriladi. Bu yerda ular kasbiy malaka diplomiga ega boʻlib, shu bilan birga kasb-hunar guvohnomasini toʻldirish orqali oliy taʼlimni davom ettirish imkoniyatini qoʻlga kiritadilar. Oʻquvchilarning uchdan bir qismi FMS (Fachmittelschule) deb nomlangan umumiy taʼlim, gimnaziya yoki oʻrta kasb-hunar maktablarida oʻqiydi. Ushbu maktablar talabalarni universitet yoki oliy oʻquv yurtlariga tayyorlaydi.

Oʻrta taʼlim II boʻlimini tamomlagan talabalarning 90 foizi ushbu maktablarning diplomlarini oladi. Bu diplom bilan ular toʻgʻridan-toʻgʻri kasbiy faoliyatini boshlashlari yoki matura imtihonini (oʻqiyotgan maktabiga qarab gimnaziya matura, Fachmatura yoki Berufmatura) topshirib oliy taʼlimni davom ettirishlari mumkin. Oʻrtacha etuk muvaffaqiyat darajasi 37,5 foizni tashkil qiladi^[1].

Oliy taʼlim

Oliy taʼlimga barcha oliy oʻquv yurtlari (universitetlar, kasb-hunar maktablari (Fachhochschule) va pedagogika oliy oʻquv yurtlari) va ikkinchi muhim guruhga, oliy kasbiy taʼlim maktablari (höhere Berufsbildung) kiradi. Oliy kasb-hunar taʼlimi maktablari kasb boʻyicha tajribaga ega boʻlgan kishilarga ixtisoslashish va malakasini oshirish imkoniyatini beradi.

Oliy taʼlim maktablarini bitirish darajasi 45 foizni tashkil etadi. Ularning uchdan bir qismini oliy kasb-hunar taʼlimi maktablarini, uchdan ikki qismini esa boshqa oliy oʻquv yurtlarini bitirganlar tashkil etadi[^[1].

Manba

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Shveysariya Taʼlimni muvofiqlashtirish idorasining rasmiy veb-sayti, Bildungssystem Schweiz (Wayback Machine saytida 2018-09-14 sanasida arxivlangan)

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Shveysariya Taʼlimni muvofiqlashtirish idorasining rasmiy veb-sayti, Bildungssystem Schweiz (Wayback Machine saytida 2018-09-14 sanasida arxivlangan)

[1]