Unbroken: A World War II Story of Survival, Resilience, and Redemption

Unbroken: A World War II Story of Survival, Resilience, and Redemption („Sinmas iroda: II jahon urushidagi tirik qolish, sabr va qutqarilish haqidagi hikoya“) — Laura Hillenbrandning 2010-yildagi nobadiiy kitobi. Sinmas Iroda- Ikkinchi Jahon urushi qahramoni Lui Zamperinining tarjimai holi, Tinch okeanidagi teatrdagi aviahalokatdan omon qolgan, 47 kun salda suzib yurgan va soʻng ikki yarim-yildan koʻproq urush asiri (UA) sifatida uchta shafqatsiz yapon UA lagerlarida omon qolgan.

Sinmas Iroda: Ikkinchi Jahon Urushidagi Tirik Qolish, Sabr va Qutqarilish Haqidagi Hikoya

Asl nomi	Unbroken: A World War II Story of Survival, Resilience, and Redemption
Muallif(lar)	Laura Hillenbrand
Til	inglizcha
Janr(lar)i	Biografiya
Nashriyot	Random House
Sahifalar soni	473

Sinmas Iroda 4-yildan koʻproq "Nyu-York-Tayms"ning bestseller qatorida turdi, bulardan 14 haftasi birinchi oʻrinda edi. Bu barcha davrlarning eng uzoq sotilgan 5-bestselleri hisoblanadi.

Fon

Yoshligida "Kelaqol Sibiskit" hikoyasidan ilhomlangan Hillenbrand, voyaga yetgach Sibiskit: Amerika Afsonasi (2001) asarini yozadi. Ushbu roman uchun izlanish qilayotganda Hillenbrand 1938-yilgi gazetada Lui Zamperini haqidagi maqolaga duch keladi. Ushbu topilma Hillenbrandni Lui Zamperinining Ikkinchi Jahon urushi paytida urush asiri (UA) sifatida boʻlgan tajribasi haqida hikoya qilishga yetakladi. „Sinmas Iroda“ (2010) New York Times bestselleriga aylandi  va badiiy film uchun asos yaratdi.

Sinopsis

Lui Zamperini qattiqqoʻl nasroniylar oilasida oʻsadi. Yoshligida u tugʻilgan shahri Torrens (Kaliforniya) da buzgʻunchisi boʻlgan. Lui oziq-ovqat, likyor va sigaretalarni oʻgʻirlaydi va saqlaydi. Lui, shuningdek, kelib chiqishi jihatdan italiyalik boʻlgani sababli ham bezoriliklarga uchraydi.

Lui huquq-tartibot idoralari tomonidan qoʻlga olinib, oilasiga qaytariladi. Garchi otasi uni kaltaklash bilan jazolasa ham, Luining xulq-atvori yaxshilanmaydi.

Luining akasi Pit uni yugurishni boshlashga undaydi. Pit velosipedda yurib, maktabdan qaytayotganda Lui bilan birga velosipedda qoʻngʻiroq chalib, unga dalda beradi. Ushbu ijobiy ragʻbatlantirish Luini oʻzgartiradi.

Lui oʻzining oʻrta maktabi trek jamoasiga qoʻshilib, musobaqalarda gʻalaba qozonishni boshlaydi va Torrens Tornado nomi bilan taniladi. Kollejdagi trekka mashgʻulotlarida Lui oʻzini Yapon-Amerikalik deb hisoblaydigan Jeyms Sasaki bilan tanishadi.

Lui 1936-yilda Berlinda boʻlib oʻtadigan Olimpiya oʻyinlarida qatnashish uchun AQSh Olimpiya terma jamoasidan joy oladi. Pit Luini Germaniyaga kuzatib qoʻyish uchun poyezd stansiyasigacha boradi. Lui stantsiyasida ushbu birinchi Olimpiya oʻyinlari 4-yildan soʻng Yaponiyaning Tokio shahrida boʻlib oʻtadigan keyingi Olimpiada uchun „sinov“ boʻladi, deb aytadi. Pit Luisga „bir lahzalik azob umr boʻyi shon-sharafga sazovor qilishini“ hech qachon unutmasligini aytadi.

Olimpiadada Lui Olimpiya mashʼalasi yongach ochilish marosimlarida qatnashadi va unga muloyimlik bilan bosh irgʻagan yapon ishtirokchisiga koʻzi tushadi. 5000 metrga yugurishda tajribali sportchilarga qarshi kurashayotgan Lui boshida ortda qolganga oʻxshaydi. Ikkinchi davra qoʻngʻirogʻi chalinayotganda, Lui Pitning soʻzlarini eslaydi va tez yugurib 14 daqiqa 46,8 soniya bilan 8-oʻrinni egallaydi.

Ikkinchi Jahon urushi boshlanishi bilan Lui yugurish faoliyati toʻsatdan tugab qoladi. Lui Amerika Qoʻshma Shtatlari armiyasining havo korpusiga yoziladi va u yerda bombardimonchi boʻladi. U Tinch okeanidagi teatrga Gavayi orollarida joylashgan otryadga tayinlanadi. Bu vaqt ichida Lui va uning otryaddoshlari yaqin boʻlib qolishadi.

Luining samolyoti „Super-Man“ yapon nishonini bombardimon qilganida, u besh yuz martadan koʻproq zarbaga duch keladi. Tormoz ishlamay qolganiga qaramay, ekipaj oʻzlarining aerodromidagi quruqlikka qoʻnishga muvaffaq boʻlishadi. Ekipajning aʼzolaridan bittasidan boshqa hammasi tirik qoladi.

Keyingi topshiriqlarni kutish davomida Lui oʻz rekordini yangilashga urinib, mashgʻulotlarini davom ettiradi. Uning otryadi samolyotlari juda ishonchli boʻlmagan Yashil Hornet samolyotiga almashtiriladi. Luining ekipaji Yashil Hornet ishonchsiz samolyot ekanligini yaxshi tushunib tursa-da, uning rahbarlari u parvozga yarashini taʼkidlashadi.

Uning ekipajiga qidiruv topshirigʻi tayinlanganda, Lui ularning vazifasi juda ham okeanga bogʻliqligini tushunib qoladi. Yashil Hornet mexanik nosozliklar tufayli Oahudan 1350 km (1370 km) janubda qulab tushadi va bortdagi 11 kishidan sakkiztasi halok boʻladi.

Tirik qolgan Lui, Fil va Mak yarador boʻlishadi va ogʻir kelajakka yuz tutishadi. Fil chuqur tushkunlikka tushadi. Mak turli ruhiy sinishlarni boshdan kechiradi va barcha shokoladli ratsionlarni yeb qoʻyadi.

Tirik qolganlar toza suv va oziq-ovqat topishning yangicha yoʻllarini oʻylab topishadi. Dengizdagi birinchi kundan keyin ular samolyotga befoydaga signal berishga harakat qilishadi. Erkaklar albatrosni ushlab olishadi. Uni yemoqchi boʻlganlarida esa kasal boʻlib qolishadi. Buning oʻrniga ular qush goʻshtini baliq uchun xoʻrak sifatida ishlatishadi. Ular baliqni xom tutib yeyishganida, Fil Yaponlarning baliqlarini xom holida isteʼmol qilishlarini aytadi.

Omon qolganlar dengizda omon qolish boʻyicha oldingi yozilmalarda xabardor hollarida vaqt oʻtishini diqqat bilan hisoblab borishadi. Fil 24 kun dengizda qolib ketgan yana bir ekipajni eslaydi. Vaqtni oʻtkazish va aqldan ozib qolmaslik uchun Lui onasining oshpazligi haqida gapiradi.

18-kunga kelib, Lui va Fil ikkalasi ham baxtsiz taqdirlaridan tushkunlikka tusha boshlashadi. Dahshatli boʻron paytida Lui ibodat qilib, Xudoga hayotini Unga bagʻishlashini vaʼda qildi.

Dengizdagi 28-kunida omon qolganlar samolyotga ishora qilishadi. Dushman samolyoti ikkita hujum uchishini amalga oshirib, ikkala qutqaruv paromiga ham jiddiy zarar yetkazadi. Lui va Fil qutqaruv paromini tuzatishga muvaffaq boʻlishdi. Mak koʻp oʻtmay vafot etadi.

Louie va Fil dengizda 46 kun tirik qolishadi va soʻng yaponlar tomonidan asirga olinishadi. Dastlab ular kichik tayanch lageriga olib boriladi, u yerda ular yetarlicha ovqatlantirilmaydi va soʻroq qilinadi.

Bir necha kundan keyin ikkala erkak ham yechinishga majbur qilinadi. Qoʻriqchilar ularni ushlab turishadi va sochlarini oldirib, urush asirlari lagerlariga koʻchirishga tayyorlanadilar. Fil va Lui ajralib qolishadi. Koʻzlari bogʻlangan holda avtobusga chiqarilgan Lui Tinker ismli boshqa bir asir bilan gaplashib qoladi, Lui „Bu Tokiomi, men har doim Tokioga borishni istardim“ deb soʻraydi. Tinker „istayotgan narsangizga ehtiyot boʻling“ deb javob beradi.

Urush asirlari lagerida „Qush“ laqabli lager yetakchisi oʻzini yangi kelganlarga tanishtiradi. Qush, urush asirlarining Yaponiya dushmani ekanligini va shuning uchun ularga tegishli ravishda muomala qilinishini taʼkidlaydi. Lui Qushga nazar tashlaydi, soʻngra Qush Luiga unga qarashni buyuradi va har safar u Qushga qaraganda uni kaltaklaydi.

Baraklardagi boshqa UAlar Luining yaralari Qushning ishi ekanligini koʻrishadi. Mahbuslar tushuntirishicha, „Qush“ laqabi ularni qiynoqqa solayotgan odamning doimo kuzatib turish va tinglash uslubini tasvirlaydi.

Ularning ertalabki „mashgʻulotlari“ ning birida Qush Luining olimpiyada sportchisi ekanligini aytadi va uni lager qoʻriqchilaridan biriga qarshi poyga qilishga majbur qiladi. Zaiflashgan Lui magʻlub boʻlganda, uni kaltaklashadi va uni ruhini tushirish uchun uni xato deb haqorat qilishadi.

Katta UA bilan boʻlgan suhbatda Lui boshqalarning qiynoqqa solinishini tomosha qilishdan koʻra, oʻlishni afzal koʻrishini aytadi. Unga javob shunday boʻladi: „ularni magʻlub etishning yagona yoʻli — bu yerdan tirik chiqish“.

Yaponiyalik ofitserlar Luiga Amerikada hamma uni oʻlik deb oʻylayotganini aytishadi. Luiga shartnoma taklif etiladi: uning tirik va sogʻlom ekanligini eʼlon qilish uchun radioda gaplashish evaziga Lui lagerdan tashqarida bir kun oʻtkazishi mumkin. Bu vaqt ichida Lui Yapon ofitserlaridan biri Amerikada kollejda sportchilar trekidagi mashgʻulotlardan tanish boʻlgan Jems Sasakini koʻrib qoladi.

Lui dastlabki eshittirishni qilganidan soʻng, yaponlar unga lagerdan tashqarida yanada qulay hayot evaziga propoganda dasturlarida qatnashish imkoniyatini taklif qilishadi. Yaponiyaliklar bilan bunday hamkorlikda ishtirok etayotgan toza va chiroyli kiyingan boshqa amerikaliklarni koʻrib, Lui juda ogʻir bezovtaliklarni his qiladi.

Lui taklifni rad etgach, uni lagerga qaytarib yuborishadi. Qush Luini yana jazolash uchun yeng shimaradi. Jazolardan biri boshqa mahbuslar Luining yuziga musht tushirishi bilan olib boriladi.

Lagerga hujum ostida qolganda, mahbuslar koʻmir ishlab chiqarish korxonasiga koʻchiriladi va ularga ishlash yoki oʻlish tanlovi berilganini aytishadi. Lui lagerda bir necha hafta oʻtkazadi, ammo qisqa dam olgach, uni jazolash uchun olib ketishadi.

Qush Luiga oʻldirish tahdidi bilan boshining ustida katta toʻsinni tutib turishni buyuradi. Lui soatlab chidab, Qush jahlini tutolmay Luini kaltaklab boshlaguncha Qushga qarab turadi.

Urushning yakuni yaqinlashgach soqchilari tarqalib ketishadi va Amerika samolyotlari asirlarga oziq-ovqat va boshqa taʼminotlarni tashlashadi. Oxir-oqibat, Lui AQShga qaytadi. AQShga qaytib kelgach, Lui yerni oʻpadi.

Lui oilasi bilan birlashdi. U Sintia Epluayt bilan uchrashadi; ular ikki oy davomida bir-birlarini tanib bilishgandan keyin turmush qurishadi. Ular qizli boʻlishadi. Biroq, urush paytida boshidan kechirgan azob-uqubatlaridan karyerasi boʻlmagan va yugurishni davom ettirolmagan Lui alkogolikka aylanadi. Sintiya ajrashmoqchi.

Evangelist Billi Grem shaharga kelganida, Sintiya Luini qayta jonlanish uchrashuvida qatnashishga undaydi. U yerda Lui dengizda adashib qolishganida Xudo bilan qilgan kelishuvini eslaydi. Lui hayotini oʻzgartirishga ilhomlanadi va bu uning turmushini saqlab qoladi.

Vaqt oʻtishi bilan Lui Ikkinchi Jahon urushi paytida unga zulm qilganlarning hammasini kechiradi. Lui Yaponiyaga qaytib, u yerdagi koʻpchilik oʻzining zolimlari bilan tinchlik oʻrnatadi. Qush u bilan uchrashishdan bosh tortganda, Lui kechirimini bildirish uchun unga xat yuboradi.

Yarashish va sabr belgisi sifatida, Lui 1998-yil Kioto shahrida boʻlib oʻtadigan Qishki Olimpiya Oʻyinlari mashʼalasi estafetasida ishtirok etadi. Lui mashʼalani bir vaqtlar mahbuslikda oʻtkazgan joylaridan birining yonidan olib oʻtadi.

Personajlar roʻyxati

Lui Zamperini : Ikkinchi Jahon urushi paytida urush asiriga aylangan Olimpiya oʻyinlari oʻrta masofaga yuguruvchi atlet (1936).

Pit Zamperini: Lui Zamperinining akasi, uning oʻrnagi va yugurishdagi birinchi murabbiyi.

Luiza Zamperini: Luining oʻlganini tan olishni istamagan onasi.

Entoni Zamperini: Luisning otasi, intizomiy shaxs sifatida tasvirlangan.

Silviya Zamperini: Luisning ikki singlisidan biri.

Virjiniya Zamperini: Luisning ikki singlisidan biri.

Glenn Kanningem : Luining eng katta oʻrnaklaridan biri oʻrnini olgan sportchi.

Jeyms Kunichi Sasaki: Sasaki Lui asirga olinishidan ancha oldin AQSHda u bilan doʻst boʻlib qolgan yapon kishi. Dasani Ofuna lagerida bosh soʻroqchi sifatida yana paydo boʻladi.

Rassell Allen Fillips : Rassel / „Fil“, Lui bilan birga Yashil Hornet halokatidan tirik qolgan Luining eng yaqin doʻstlaridan biri boʻladi. Dastlab ular ikkalasi ham Ofunada qamoqqa olinadi, ammo keyinchlaik Fil boshqa joyga koʻchiriladi. U urushdan omon qaytadi va uylanadi.

Frensis Maknamara : Frensis / „Mak“, Yashil Hornet halokatidan omon qolgan uchinchi odam boʻlib, u dengizga koʻmilgan.

Gaga: Gaga soqchilar tomonidan oʻldirilgan Ofunadagi urush asirlarining uy oʻrdaki edi.

Kuak: Lager xaritasi va yaponcha-inglizcha lugʻat yaratgani uchun Bill Harrisni kaltaklagan ismi nomaʼlum yapon zobiti.

Uilyam Harris: Uilyam / Bill, oʻzining fotografik xotirasi va linguistik bilimi bilan mashhur boʻlgan Ofuna lagerida Lui uchratgan birinchi odamlardan biri.

Mutsuhiro Vatanabe : „Qush“ nomi bilan tanilgan, Ofunaning sadist qoʻriqchisi, Luining irodasini sindirishni istaydi.

Sintia Epluayt Zamperini: Lui bilan urushdan keyin Mayami-Bichda uchrashgan va ikki oydan keyin ota-onasining xohishiga qarshi unga erga teggan Luining rafiqasi. Sintiya Lui ichkilikka berilib ketganda uni ruhiy yoʻl-yoʻriq izlashga undaydi.

Billi Grem : Luining urushdan keyingi ruhiy uygʻonishiga ilhom beradigan evangelist, u Luini alkogolizm va umidsizlikdan xalos qiladi.

Nashr

"Ikkinchi Jahon Urushidagi Tirik Qolish, Sabr va Qutqarilish Haqidagi Hikoya " romani rasman 2010-yil 16-noyabrda Random House Publishing Group tomonidan nashr etilgan. Nashr qilinganidan koʻp oʻtmay, roman Nyu-York Taymsning bestsellerlari roʻyxatida maqtovga sazovor boʻldi va ketma-ket 160 hafta davomida roʻyxatda qoldi; Bugungi kunga qadar roman 4 milliondan ortiq nusxada sotilgan.

Mukofotlar va yutuqlar

• 2010-yil Publishers Weekly „Eng yaxshi 10 ta eng yaxshi kitob“
• 2010-yil Nyu-York Taymsning bestseller roʻyxati (nobadiiy)
• 2010-yil Time jurnalining „Top 10 badiiy boʻlmagan kitoblar“i (# 1)
• 2010-yil Los Anjeles Tayms kitob mukofoti finalchisi (Biografiya)
• 2011-yil Indies Choice kitob mukofotlari (Voyaga yetganlar ucun ilmiy-fantastik)
• 2011-yil Dayton adabiy tinchlik mukofotining qisqa roʻyxati
• 2012 Endryu Karnegining „Badiiy va nobadiiy adabiyotdagi ustunlik uchun“ medallari

Adaptatsiya

Kitob asosida olingan badiiy film Universal Pictures va Legendary Pictures tomonidan adaptatsiyalashtirilgan. Angelina Jolie ushbu filmga rejissyorlik qilgan boʻlsa, aka-uka Koenlar, Richard LaGravenese va Uilyam Nikolsonlar ssenariyni yozishgan. Jek OʻKonnel Lui Zamperini obrazini tasvirlagan va film 2014-yil Rojdestvo kuni ommaviy namoyishga chiqqan.

Keyingi "Sinmas iroda: Ozodlikka Yoʻl" filmi 2018-yilda ushbu birinchi filmning davomi sifatida suratga olingan boʻlib, birinchisiga qaraganda kamroq muvaffaqiyatga erishgan.