Sport tibbiyoti (sportchilar tayyorgarligi)

Sport tibbiyoti — bu tibbiyot fanlari va amaliyotining alohida oʻziga xos sohasi boʻlib, sportchilarning tayyorgarligini tibbiy va biologik taʼminlash uchun javobgardir — umuman olganda, bir qator aniq vazifalarni hal qilish uchun moʻljallangan sport mashgʻulotlarining ajralmas qismidir. Sportchilarni tayyorgarligini tibbiy nazorat qilish bilan shugʻullanadigan tashkilotlar Xalqaro sport tibbiyoti federatsiyasi shafeligida birlashtirilgan^[1].

Sport tibbiyotining asosiy vazifalari

Tibbiy-biologik tanlov va shaxsning genetik va fenotipik jihatdan aniqlangan imkoniyatlariga muvofiq muayyan sport turi bilan shugʻullanishga ruxsat berish.
Shaxsning sogʻligʻi holatini informatsion koʻp qirrali baholash asosida sport va sport mashgʻulotlariga qabul qilish.
Sportchining tanlagan sport faoliyati sharoitida har doim u tomonidan bajarilgan aniq ishning xususiyatlarini va sportchining tanasini u bajaradigan mashgʻulotlar va raqobatbardosh ishga nisbatan reaksiyalarini koʻp parametrli baholash printsipidan foydalanishga asoslanib uning tanasining funktsional tayyorgarligini nazorat qilish.
Sportchining funktsional tayyorgarligi darajasining dinamikasini aniq tuzatish komplekslari, shu jumladan klinik tibbiyot, anʼanaviy xalq tabobati usullari asosida ishlab chiqilgan vositalar va usullardan foydalangan holda korreksiyalash.
Sportchining tanasiga fiziologik asoslangan oʻziga xos kompleks (pedagogik, medikobiologik, psixologik) taʼsirlardan foydalangan holda sportchining jismoniy tayyorgarligining oʻsishini taʼminlash (maxsus koʻrsatkichlarni oshirish).
Sportchilarning muayyan faoliyati davomida va undan tashqarida shikastlanishlari va kasalliklarini oldini olish va davolash.
Sportchilarni jarohatlar va kasalliklardan keyin reabilitatsiya qilish.
Sportchilarning jarohatlari va favqulodda vaziyatlarda shoshilinch yordam koʻrsatish.
Sportchilarning kasallanish darajasini pasaytirish va jismoniy tayyorgarligini oshirishga yordam beradigan gigienik talablarga rioya etilishini nazorat qilish.
Sportda farmakologik preparatlardan foydalanishni nazorat qilish.

Sport tibbiyotining tarkibiy qismlari

Sportda shifokor nazorati;
Sportda funktsional nazorat;
Sportchilarni funktsional reabilitatsiya qilish va sport koʻrsatkichlarini oshirish;
Sportchilarning somatik kasalliklarini davolash;
Sport travmatologiyasi;
Sportchilarni tibbiy reabilitatsiya qilish;
Sportda shoshilinch tibbiy yordam koʻrsatish;

Sport gigienasi

Doping nazorati xizmati.

Sport tibbiyotidagi ilmiy tadqiqotlar

Sport tibbiyotida ilmiy tadqiqotning asosiy yoʻnalishlari:

sport kardiologiyasi;
funktsional diagnostika;
sportchilarning somatik kasalliklarini tashxislash va davolash;
sportchilarning immunitet holatini tashxislash va korreksiyalash;
sportchilarning tayanch-harakat apparati jarohatlarini tashxislash va davolash;
sportchilarni kasallik va jarohatlardan keyin reabilitatsiya qilish;
mashgʻulotlar va raqobatbardosh ogʻirliklardan soʻng sportchilarni tiklash;
sportchilarning sport koʻrsatkichlarini oshirish.

Sport farmakologiyasi

Sport farmakologiyasi sport shifokorlarini tayyorlash dasturiga kiritilishi shart boʻlgan asosiy fanlardan biridir (de fakto „sport farmakologi“ mutaxassisligi mavjud emas va bugungi kunda bu fan hech bir tibbiyot universiteti yoki shifokorlar malakasini oshirish institutida oʻqitilmaydi). Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi Tibbiyot komissiyasi va Butunjahon antidoping agentligi tomonidan sportda foydalanish uchun tasdiqlangan sport farmakologiyasining vositalari va usullari turli yoshdagi va sport malakasidagi sportchilarni tayyorlashda keng qoʻllanishi mumkin va qoʻllanishi kerak. Shu bilan birga, mamlakatda sport farmakologiyasi boʻyicha mutaxassislarning amalda yoʻqligi bilan sportda farmakologik vositalardan (shuningdek, biologik faol qoʻshimchalar — BFQlar) malakali foydalanish imkoniyati shubhali.

Manbalar

↑ Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

Havolalar

[1] Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

[1]