Surat Ikromov

Surat Xatamovich Ikromov (1945-yil – 2021-yil 3-may) – huquqshunos, Oʻzbekiston avtoritar hukumatining tanqidchisi. Mustaqil huquq himoyachilari tashabbus guruhining raisi edi. Guruh 2002-yilda tashkil etilganidan buyon Oʻzbekistonda, Markaziy Osiyoning eng koʻp aholisi boʻlgan davlati va Afgʻoniston urushida Oʻzbekistonda inson huquqlari buzilishining eng mashhur solnomachilaridan biriga aylangan.

Surat Ikromov
Tavalludi	1945-yil Toshkent
Vafoti	2021-yil 3-may Toshkent
Fuqaroligi	Oʻzbekiston
Kasbi	Huquqshunos

Hayoti

Surat Ikromov 1945-yilda Toshkent shahrida tugʻilgan. U radiotexnika boʻyicha oʻqib, bosmaxonada va fotostudiyada faoliyat olib borgan. Shuningdek, kollejda dars berib, oʻquv materiallari ishlab chiqaruvchi kompaniyani boshqargan.

Ish faoliyati

2003-yilda Ikromov oʻgʻirlab ketilib, qattiq kaltaklangan. Keyin qopga bogʻlangan va yolgʻiz ariqga uloqtirilgan. Uning kelib chiqishini hisobga olgan holda, Human Rights Watch tashkiloti „biz bu voqeada jinoiy bezorilikdan koʻra koʻproq narsa boʻlishi mumkin deb gumon qilamiz“, – dedi. U muntazam ravishda sud jarayonlarida qatnashib, jabrlanuvchilar bilan suhbatlashgan. Keyinchalik diplomatlar, jurnalistlar va hukumat amaldorlariga elektron pochta orqali yuborilgan xabarlarni tuzadi. Mustaqil ommaviy axborot vositalariga ega boʻlmagan mamlakatda uning xabarlari Oʻzbekistonning repressiv huquqiy va siyosiy tizimi faoliyatiga noyob oyna ochadi. Uning joʻnatmalari arxivi www.ignpu.net saytida mavjud.

Ikromov ishining asosiy qismi hibsga olinganlarga, xususan, diniy ekstremizmda ayblanayotganlarga nisbatan qoʻpol munosabatda boʻlganlar, soxta dalillar va qiynoqlarni fosh etishdan iborat edi. U maʼlumoti boʻyicha muhandis boʻlgan, ammo tasodifan huquq himoyachisiga aylangan. Oʻtgan asrning 90-yillarida kichik matbuot korxonasini yoʻlga qoʻyadi. Davlat korxonasi uning uskunasini sindirib tashlagach, ularni sudga bergan, ammo yutqazib qoʻygan. Keyin boshqa huquq himoyachilari bilan aloqaga chiqib, oxir-oqibat oʻzi ham huquq himoyachisiga aylangan. Ikromov uzoq yillik prezident Islom Karimovning hukmron rejimini keskin tanqid qilgan. 2010-yil may oyida hukumatning Andijondagi namoyishchilarni bostirishning besh yilligiga bagʻishlangan joʻnatmasida buni „Karimov rejimining eng dahshatli jinoyatlaridan biri“ deb atagan, lekin u hozirgacha „tergov qilinmagan va jazolanmagan“. Hukumat terrorchilarga qarshi kurashayotganini daʼvo qilmoqda.

U taniqli oʻzbek xonandasining shubhali oʻlimi bilan bogʻliq ish boʻyicha sudga tortilgan. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, u oʻzini osib qoʻygan. Ammo, Ikromov uni oʻldirilgan boʻlishi mumkinligini taxmin qilib, qoʻshiqchining yigitining qarindoshlarini (Oʻzbekiston ichki ishlar vazirining ukasi boʻlgan) bu ishda ayblagan. Sud Ikromovga qarshi qaror chiqarib, uni daʼvogarlarga jarima toʻlashga majbur qiladi.

Surat Ikromov 2021-yil 3-mayda Toshkentda vafot etgan.

Adabiyotlar

• „Uzbekistan: The Court recognized human rights activist Surat Ikramov guilty of insult and defamation“ (2010-yil 29-sentyabr). Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
• „Surat Ikramov: The judicial and legal reform in Uzbekistan is the plan, but not action“ (2010-yil 12-mart). Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
• „Human rights activist Surat Ikramov: Participants of the Andizhan rebellion sentenced to imprisonment are denied texts of verdicts“ (2006-yil 27-fevral). Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
• World Briefing | Asia: Uzbekistan: Opposition Leader On Trial New York Times

Tashqi havolalar

• Philip Shishkin. „Uzbekistan: U.S. Supports Repressive Regime“. Pulitzer Center (2010-yil 27-oktyabr). 2016-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
• Information and health tips. „Information and health tips“. Ignpu.net. 2012-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
• „Surat Ikramov – The history of Uzbek human rights activist.“. UzNews.net. 2012-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
• „Uzbekistan: Uzbek Rights Activist Kidnapped and Beaten“. Human Rights Watch (2003-yil 30-avgust). Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.