Sxinvali jangi
Sxinvali jangi (gruzincha: ცხინვალის ბრძოლა; ruscha: Бои за Цхинвали) — Gruziya hududidan ajralib chiqqan Janubiy Osetiya davlatining poytaxti Sxinvali shahri uchun boʻlib oʻtgan jang. Bu jang rus-gruzin urushining yagona yirik jangi hisoblanadi. Gruziya quruqlik qoʻshinlari shaharga artilleriya hujumidan soʻng, 2008-yil 8-avgustning boshida kirib kelishdi. Gruziyaliklar bir necha soat ichida shaharning katta qismini nazorat ostiga olishdi. Rossiyaning asosiy kuchlari Roki tunnelidan Janubiy Osetiyaga kira boshladilar. Dastlab chekinishga majbur boʻlgach, Gruziya qoʻshinlari shaharni qaytarib olishga bir necha bor urinishgan. Relyefning qiyin logistikasi tufayli rus kuchlarining kelishi sust edi. Qattiq janglardan soʻng, Gruziya qoʻshinlari 10-avgust kuni kechqurun shaharni tark etishga majbur boʻldilar. 11-avgustda barcha Gruziya qoʻshinlari Janubiy Osetiyani tark etishdi. Sxinvalining ayrim qismlari uch kunlik janglarda vayron boʻldi.
| Sxinvali jangi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rossiya-Gruziya urushi | |||||||
_(en).svg) | |||||||
| |||||||
| Raqiblar | |||||||
 Rossiya  Janubiy Osetiya
|
 Gruziya
| ||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
 Anatoly Khrulyov † Marat Kulakhmetov Sulim Yamadayev Kazbek Friev[1][2] Anatoly Barankevich[3] Vasiliy Lunev[4][5]
|
 Mikheil Saakashvili Davit Kezerashvili Mamuka Kurashvili Vano Merabishvili Zaza Gogava
| ||||||
| Kuchlar | |||||||
| 496 (Rossiya batalyoni yaqinida) 488(Shimoliy Osetiyadan tinchlikparvar kuch sifatida xizmat qilgan) 10,000 3,500
|
10,000-11,000[6] | ||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
67 kishi oʻldirilgan[7] 283 kishi yaralangan[8] 3 kishi yoʻqolgan[8]
|
169 kishi oʻldirilgan 1 kishi yoʻqolgan[12] (urush paytida yoʻqolganlarning barchasi) | ||||||
Jang
tahrirGruziyaning hujumi
tahrirArtilleriyani tayyorlash
tahrir7-avgust kuni soat 23:35 da Gruziya artilleriya boʻlinmalari Janubiy Osetiyaga tutun snaryadlarini otishni boshladi. Koʻp oʻtmay, soat 23.50 da Gruziya artilleriyasi doimiy va harakatlanuvchi dushman nishonlariga qarshi oʻq uzdi. Bu vaqtda tinch aholini xavfli hududlardan chiqib ketishiga imkon berishi kerak edi. Artilleriya hujumida ishlatiladigan uskunalar tarkibiga 27 ta raketa otish moslamalari, 152 millimetrli qurollar, shuningdek, klasterli oʻq-dorilar kiradi[13].
Gruziya tinchlikparvarlari qoʻmondoni Mamuka Kurashvili Birlashgan tinchlik kuchlari qoʻmondoni general-mayor Marat Kulaxmetovga Gruziya Janubiy Osetiyada konstitutsiyaviy tuzumni oʻrnatish uchun harbiy operatsiyani boshlaganini rasman bildirdi. U Rossiya kuchlarini xavfsizlik nuqtai-nazaridan aralashmaslikka chaqirdi.
Gruziyaning oldinga harakati
tahrir
8-avgust kuni erta tongda Gruziya quruqlik hujumini, shuningdek Sxinvalining chap va oʻng qanotlarida operatsiyalarni boshladi. Chap qanot operatsiyasini Vazianidan kelayotgan 4-piyoda brigadasi, Kutaisidan kelgan 3-piyoda brigadasi esa oʻng qanotdagi operatsiyalarni olib borishdi. Qanot operatsiyalarining maqsadi Sxinvalining atrofidagi muhim balandliklarni egallash va undan keyin shimolga qarab harakatlanib, strategik ahamiyatga ega Gupta koʻprigi va yoʻllarini, shu jumladan Osetiya nazorati ostidagi Dzara oʻtish yoʻlini, Roki tunnelidan olib boruvchi yoʻlni boshqarish edi. Bu rus qoʻshinlarining Sxinvaliga tunnel orqali borishiga toʻsqinlik qilish maqsadida qilingan. Gruziya kuchlari shahar atrofidagi balandroq joylarda joylashgan bir nechta Janubiy Osetiya qishloqlarini egallab olishdi[14][15].
4-brigadaning artilleriyasi soat 00:40 da Xetagurovo ichidagi nishonlarni oʻqqa tuta boshladi. 20 daqiqadan soʻng uning yengil piyoda ikki bataloni oldinga siljiy boshladi va tezda jangsiz Muguti qishlogʻini egallab oldi va soʻngra kuchsiz Janubiy Osetiya kuchlari bilan jangdan soʻng Xetagurovo qishlogʻini egallab oldi. Boshqa bir batalyon shaharning gʻarbiy qismidagi Znaur okrugidagi bir necha osetiyalik chegara qishloqlarini qarshilikka duch kelmasdan egallagan boʻlsa, Leningrad tumanining bir nechta qishloqlari Ichki ishlar vazirligining maxsus kuchlari jangisiz tezda ishgʻol qilindi.
Urushning natijasi
tahrirHuman Rights Watch tashkilotining xabar berishicha, Gruziya kuchlari hujum paytida "Grad" raketalari, oʻziyurar artilleriya, minomyot va haubitsalardan foydalangan. Janubiy Osetiya parlamenti binosi va bir qancha maktablar va bolalar bogʻchalari Janubiy Osetiya kuchlari va koʻngilli qurolli kuchlar tomonidan mudofaa pozitsiyalari yoki operativ postlar sifatida ishlatilgan. Gruziya artilleriyasining oʻqi ushbu binolarni nishonga oldi va urdi. Koʻplab oʻq otilgan qishloqlarda Osetiya militsiyasining pozitsiyalari tinch aholi uylariga yaqin joyda joylashgan edi. Gruziyaning taʼkidlashicha, hujumlar faqat "Gruziya pozitsiyalari nishonga olingan oʻq otish pozitsiyalarini zararsizlantirish" uchun moʻljallangan. HRW guvohlarni Janubiy Osetiya kuchlari tomonidan fuqarolik obyektlaridan foydalanilganligi va shu bilan ularni qonuniy harbiy maqsadlarga aylantirganligi toʻgʻrisida hujjatlashtirdi. HRW Janubiy Osetiya kuchlari fuqarolik tuzilmalari yaqinida yoki toʻgʻridan-toʻgʻri ichkarida mudofaa pozitsiyalarini oʻrnatish orqali tinch aholini xavf ostiga qoʻyishda aybdor degan xulosaga keldi. Hujumlarning beparvoligi va tinch aholi uchun xavfni minimallashtirishga yetarlicha eʼtibor bermaganligi uchun Gruziya ham javobgar edi. Janubiy Osetiya va Rossiya ommaviy axborot vositalarining xabarlariga koʻra, Rossiya kuchlari Sxinvalini "Grad" raketa uchirgichlari bilan ham oʻqqa tutishgan.
Manbalar
tahrir- ↑ „Annex 91 Здесь били, лишь бы бить и уничтожать“ (ru) (PDF) (21-yanvar 2009-yil). 13-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2012-03-13 sanasida arxivlangan)
- ↑ „ru:Анатолий Бибилов: «Мы защищали родной город, родную республику, что в этом героического?»“ (ru) (8-avgust 2009-yil).
- ↑ „ru:Генерал Баранкевич лично подбил грузинский танк“ (ru). 6-oktabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-oktabr 2008-yil.(Wayback Machine saytida 2011-10-06 sanasida arxivlangan)
- ↑ „ru:Войсками Южной Осетии командует бывший пермский военком генерал-майор Василий Лунев“ (ru) (11-avgust 2008-yil). 7-dekabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2008-12-07 sanasida arxivlangan)
- ↑ „ru:Обороной Южной Осетии руководит выходец с Урала“ (ru) (11-avgust 2008-yil). 30-sentabr 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ IIFFMCG Vol II, p. 214
- ↑ „Russia increases death toll in S. Ossetia conflict to 67 soldiers“ (7-avgust 2009-yil). 2014-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-oktyabr.
- ↑ 8,0 8,1 „Russia lost 64 troops in Georgia war, 283 wounded“. Reuters (21-fevral 2009-yil). 2020-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-oktyabr.
- ↑ „ru:Список военнослужащих Минобороны Южной Осетии, погибших в августе 2008 года“ (ru). ИА REGNUM (20-oktabr 2008-yil). 22-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2012-yil.(Wayback Machine saytida 2014-03-22 sanasida arxivlangan)
- ↑ „ru:В Южной Осетии прошло открытие памятника погибшим в 2008 году бойцам ОМОН МВД РЮО“ (ru). Osinform.ru (19-noyabr 2010-yil).
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2011-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-oktyabr.
- ↑ „List of Casualties among the Georgian Military Servicemen“. Ministry of Defence of Georgia. 7-iyun 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Did Saakashvili Lie? The West Begins to Doubt Georgian Leader“. Der Spiegel (15-sentabr 2008-yil). 17-sentabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Svante E. Cornell; Johanna Popjanevski; Niklas Nilsson „Russia's War in Georgia: Causes and Implications for Georgia and the World“. Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program Policy papers (2008-yil avgust). 26-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2013-05-30 sanasida arxivlangan)
- ↑ „Heavy fighting as Georgia attacks rebel region“. 22-avgust 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2008-08-22 sanasida arxivlangan)