Tetris effekti

Tetris effekti (shuningdek, Tetris sindromi) insonlarning bir faoliyatga nisbatan koʻp vaqt va eʼtiborlarini bagʻishlaganlarida paydo boʻladi, bu ularning fikrlari, xayoliy tasvirlar va tushlarini shakllantira boshlaydi^[1]. Bu effekt nomi Tetris videooʻyinidan kelib chiqqan^[1].

Uzoq vaqt davomida Tetris o‘ynagan insonlar real hayotdagi turli shakllar, masalan, supermarket javonidagi qutilar yoki ko‘chadagi binolarni bir-biriga mos keltirish haqida o‘ylashlari oʻylay boshlaydilar^[1].

Misollar

Dengizda uzoq vaqt oʻtkazadigan odamlar, masalan, kruiz kemalaridagi yoʻlovchilar va ekipaj aʼzolari, qirgʻoqqa qaytgandan soʻng, yerda ustida harakat qilayotgandek illyuziya tuygʻusini boshdan kechirishlari mumkin, bu hodisa oʻz-oʻzidan harakat qilish illyuziyalari deb ataladi.

Tetris effekti boshqa videooʻyinlar bilan ham sodir boʻlishi mumkin. Shuningdek, bu effekt video boʻlmagan oʻyinlarda, masalan, jumboqni bajargandan soʻng egri chiziqlar illyuziyasi, shaxmat taxtasining kataklari (yoki bogʻliq boʻlmagan narsalar yoki hodisalarda shaxmat donalarini tasavvur qilish) yoki beixtiyor aqliy vizualizatsiya kabi oʻyinlarda ham namoyon boʻladi.

Stickgold (2000) Tetris effektli tasvirni protsessual xotiraga bogʻliq boʻlgan xotiraning alohida shakli ekanligiga oid fikrni oʻrtaga tashlaydi^[2]. Tadqiqotlari shuni koʻrsatdiki, anterograd amneziyasi boʻlgan, yangi deklarativ xotiralarni shakllantira olmaydigan odamlar, oʻyinni umuman eslay olmasalar ham, kun davomida Tetris oʻynagandan soʻng, shakllarning tushishini tushlarida koʻrishadi.

Tarixi

Bu atama haqida eng qadimgi maʼlumotlardan biri Jeffri Goldsmitning 1994-yil may oyida Wired jurnalida chop etilgan „Bu sizning Tetrisdagi miyangiz“ maqolasida uchraydi.

2018-yilda bu atama Enhance tomonidan PlayStation 4 da yangi Tetris effekti nomi bilan eʼlon qilindi^[3].

Yana qarang

Avtomatiklik
Domino effekti
Miyaga oʻrnashib qoladigan kuy
Fiksatsiya (psixologiya)
Magistral gipnoz
Neyroplastiklik
Tetromino
Videooʻyinlarga qaramlik
Fantom tebranish sindromi
Derealizatsiya

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Earling. „Do Computer Games Fry Your Brain?“. Philadelphia City Paper (1996-yil 21-mart). 2008-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 22-yanvar.
↑ Stickgold, Robert; Malia, April; Maguire, Denise; Roddenberry, David; O'Connor, Margaret (2000-10-13). "Replaying the Game: Hypnagogic Images in Normals and Amnesics". Science 290 (5490): 350–353. doi:10.1126/science.290.5490.350. ISSN 0036-8075. PMID 11030656.
↑ Fagan. „This gorgeous new Tetris game is inspired by science to entrance you for hours“. Business Insider (2018-yil 7-iyun). Qaraldi: 2018-yil 12-iyun.

Havolalar

Tetris orzulari — Scientific American jurnali, 2000 yil oktyabr
Oʻyinni uzatish hodisalari

[Earling-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Earling. „Do Computer Games Fry Your Brain?“. Philadelphia City Paper (1996-yil 21-mart). 2008-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 22-yanvar.

[stickgold-2] Stickgold, Robert; Malia, April; Maguire, Denise; Roddenberry, David; O'Connor, Margaret (2000-10-13). "Replaying the Game: Hypnagogic Images in Normals and Amnesics". Science 290 (5490): 350–353. doi:10.1126/science.290.5490.350. ISSN 0036-8075. PMID 11030656.

[3] Fagan. „This gorgeous new Tetris game is inspired by science to entrance you for hours“. Business Insider (2018-yil 7-iyun). Qaraldi: 2018-yil 12-iyun.

[1]

[2]

[3]