Tojikistonda turizm

Tojikistonda turizm soʻnggi yillarda mamlakat iqtisodiyotining boshqa sohalrga qaraganda eng tez rivojlanayotgan tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Tojikiston boy tarixiy-madaniy meros va tabiiy boyliklarga ega boʻlib, mamlakatga koʻplab xorijiy sayyohlarni jalb qilish uchun tarixiy obida va qadamjolar, shuningdek, real salohiyatga ega. Tojikiston Jumhuriyati hukumati yuqoridagi omillarni inobatga olib, turizm mamlakat siyosati iqtisodiyotidagi eng muhim sohalardan biri ekanligini ko'p marta e'lon qilgan.

Tojikiston – iqlimi, ob-havosi, tabiiy manzaralari, baland togʻlari, Tog'li Badaxshon muxtor viloyati hududini to'laqonli qamrab olgan ulkan muzliklari, shifobaxsh suvlari, koʻl va buloqlari, jonivorlari, oʻsimliklari, xalq an’analari jihatidan betakror boʻlgan O'rta Osiyoning mehmondo'st davlatlaridan biri hisoblanadi.

Turizmni rivojlantirish bosqichlari

Sovet davri

1929-yilda SSSRda Rossiya turistik tashkiloti (Российская Организация Туризма) deb nomlangan proletar turistik jamiyati tuzildi. Oʻsha yilning oʻzida SSSRda “Inturist” nomi bilan Xorijiy turizm boʻyicha ittifoq jamiyati tuzildi, bu birinchi xorijiy turizm kompaniyasi edi. Bir necha sayyohlik shirkatlarining birlashishi natijasida 1930-yilda «Proletar sayyohlik sovetlari va ekskursiyalari ittifoqi» ixtiyoriy jamiyati tashkil etildi va barcha bu subyektlar butun SSSR, jumladan, Tojikiston SSSR hududida ham tashkil etildi. 1936-yil 17-yanvarda Markaziy Ijroiya Qo'mitasi VOPTEni bekor qilish to'g'risida qaror qabul qildi va uni SSSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasi qoshidagi Umumrespublika sport kengashiga turizm va alpinizm sohasida ishlash uchun topshirdi. 1962-yilda shu asosda butun SSSRda Turizm boʻyicha Markaziy Kengash tashkil etilib, kollegiallik va jamoat rahbarlarini keng jalb etish tamoyili asosida faoliyat yuritdi.

Bu yillarda SSSRda bir qancha jamiyatlar tuzildi. Ushbu sanoatning asosi bo'lgan ushbu kompaniya yoki jamiyatlarning eng yiriklari "Inturist" (1964) "Sputnik" nomli yosh turistlar, harbiy sayohatlar (SSSR Mudofaasi ostida), SSSR Xalq ta'limi vazirligi qoshidagi bolalar turizmi edi. maktabdan tashqari tashkilotlar majmui. Bu korxonalarning barchasi Kasaba uyushmasiga bo'ysungan va mafkuraviy yo'nalishga ega edi. Ushbu davrda ko'rsatilgan xizmatlar bo'yicha SSSR Xalqaro turizm tashkilotiga a'zo 24 davlat orasida 20-o'rinni egalladi. Shuning uchun ham bu davrda hududning tabiiy geokomplekslaridan toʻliq foydalanilmagani aniq. Hozirda, mutaxassislarning fikricha, Tojikiston Respublikasida 900 dan ortiq geokomplekslar mavjud.

90-yillarning boshlarida Tojikiston Respublikasida turizmni rivojlantirishda oʻzgarishlar yuz berdi. Bunday jamiyatlarni tashkil etish bilan birga, viloyat aholisini ana shunday sharoitda salomatligini tiklashga e’tibor qaratildi, biroq moddiy-texnik baza, malakali mutaxassislar yetishmasligidan bu korxonalar kam zarar koʻrdi. Shuning uchun u turizm kompaniyalarini xususiylashtirishni boshladi va sanoatning quyidagi shakllarini yaratdi.

rejalashtirilgan marshrutlar bilan ekskursiyalar va sayohatlar
havaskor sarguzasht

Shu maqsadda turizm sohasi faoliyatini tartibga soluvchi qonunlarni tubdan oʻzgartirish kerak edi.

Mustaqillik davri

SSSR parchalanganidan keyin Tojikiston mustaqillikka erishdi va turizm sohasida yana bir bosqich boshlandi.

Birinchi davr

Birinchi davr 1990—1998-yillarni qamrayilb oladi va mustaqillik davrida turizmning eng past darajasini ko'rsatdi. Chunki bu davrda respublika hududida fuqarolar urushi boshlanib, respublika iqtisodiyotiga 7 milliard AQSH dollaridan ortiq zarar yetkazdi va Tojikistonni iqtisodiy inqirozga soldi. Ana shu kamchiliklarning barchasiga qaramay, oʻtgan yillar davomida tub oʻzgarishlar roʻy berdi va bir qator yuridik kuchga ega boʻlgan normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Turistlar soni kamaydi va turistik tashkilotlar o'z faoliyatini to'xtatdi, ammo talab saqlanib qolindi. Tojikiston Vazirlar Kengashi 01.03.1990-yili, №38 sonli qaror asosi bo'yicha «Tojikistonda turizm sohasini tashkil etish to'g'risidagi», «Turizm Asotsasiyasini tashkil etish to'grisidagi» va shunga o'xshash bo'lgan turizmni rivojlantirish zamirida qabul qilingan qarorlardan iborat edi. Bu qarorlarninng qabul qilinishi Tojikistondagi turizm sohasini rivojlantirishga hissa qo'shganini bugungi kunda ushbu mamlakatga tashrif buyurayotgan xorijiy turistlar soni orqali bilib olsak bo'ladi.

Ikkinchi davr

1998-yildan hozirgi kungacha boʻlgan yillarni oʻz ichiga olgan ikkinchi davrda Tojikiston mustaqillikka erishgandan soʻng turizm sohasida katta yutuqlarga erishdi va bu davr mamlakat tarixida “Tojikiston turizmining oltin davri” nomi ila atala boshlandi.

Tojikistonni xalqaro turizmning global jarayoniga integratsiya qilish maqsadida 2008-yildan beri turizm sohasi xodimlari Berlin (Germaniya), Tokio (Yaponiya) va London (Buyuk Britaniya) va Moskva (Rossiya Federatsiyasi) shaharlarida oʻtkaziladigan jahonning eng yirik koʻrgazmalarida ishtirok etib kelmoqda. ishtirok etish va taqdim etish. Natijada bugungi kunda Tojikiston Respublikasi jahon sayyohlik hamjamiyati tomonidan 4 ta Ipak yoʻliga ega davlat sifatida e’tirof etilmoqda.

Shu davrda mamlakatimiz hukumatining suv resurslaridan samarali foydalanish siyosatini targʻib qilish maqsadida 2009-yildan buyon “Hayot uchun suv” dasturi doirasida har yili “Ismoili Somoni” va “Ozodi” choʻqqilarini zabt etish boʻyicha xalqaro ekspeditsiyalar tashkil etilmoqda. va tutildi. Ekspeditsiyada dunyoning turli davlatlaridan Fransiya, Ispaniya, Shvetsiya, Vengriya, Bolgariya, Litva, Ukraina, Rossiya va boshqa mamlakatlardan kelgan alpinistlar faol ishtirok etmoqda.

Joriy davr

2018-yil – Turizm va xalq hunarmandchiligini rivojlantirish yili. Fayzobod tumani

Turizm sohasini yanada kengaytirish, bu boradagi mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanish, turizm infratuzilmasini rivojlantirish, koʻrsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish, ichki va tashqi turizmni davlat tomonidan tartibga solish hamda qoʻllab-quvvatlash jarayonlarini kengaytirish, ushbu sohaga investitsiyalarni yanada koʻproq jalb etish va 2017-yilda iqtidorli kadrlar tayyorlash Tojikiston Respublikasi Hukumati huzurida Turizmni rivojlantirish qoʻmitasi tashkil etildi.

Bundan tashqari, Hukumat tegishli vazirlik va idoralar hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan birgalikda sohani yanada rivojlantirish va mavjud imkoniyatlardan foydalanishni kengaytirish, turizm infratuzilmasini rivojlantirish, xizmatlar sifatini oshirish, turizmni davlat tomonidan tartibga solish va qoʻllab-quvvatlashni kengaytirish, turizmni qoʻllab-quvvatlash, sayyohlik sohasini yanada kengroq jalb etish maqsadida sarmoya kiritish, barcha tegishli tuzilma va idoralar faoliyatini muvofiqlashtirish va bu borada malakali kadrlar tayyorlashni ta’minlash.

Tojikiston Jumhuriyati turizm sohasini rivojlantirish bo'yicha O'rta Osiyoda eng yaxshi va keng qator imkoniyatlarga ega bo'ldi. "BBC" nashriyoti statistikalari va xulosalari bo'yicha Tojikiston Jumhuriyati butun dunyo sayyohlari uchun eng jozibador davlatlar o'ntaligiga kiritildi (Buyuk Britaniya, 2012-yil); "Globe Sports" internet saytining ta'kid etilishicha sarguzashlar maqsadida sayohat qiladigan davlatar o'ntaligida Tojikiston Jumhuriyatini kiritgan^[1]; "National Geographic" gazetasining nashr qilinishicha Pomir Shossesi "Eng Chiroyli Yo'llar" o`ntaligidan joy olgan^[2];

Zamonaviy dunyoda turizm infratuzilmasini qurishga katta e'tibor berilmoqda. Tojikiston Respublikasi davlat mustaqilligining 30 yilligiga tayyorgarlik koʻrish hamda “Qishloq taraqqiyoti, turizm va xalq hunarmandchiligi yillari” doirasida mamlakatimizda zamonaviy xizmat koʻrsatish obyektlari qurilib, foydalanishga topshirilmoqda, ularning barchasi turizm infratuzilmasining muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi. Masalan, Darvoz tumanidagi “Chorchaman Hills”, Panjakent shahridagi “Sarazm Plaza ”, Xovaling tumanidagi “Manzara”, Moʻminobod tumanidagi “Childuxtaron” mehmonxonalarining foydalanishga topshirilishi sayyohlarni mamlakatimizning eng chekka hududlariga yaxshi sharoitlarda tashrif buyurish imkonini beradi..

2021 -yilda qishloqlarni obodonlashtirish, tarixiy obidalar yaqinidagi yoʻllarni rekonstruksiya qilish, sayyohlar qabulxonalari, kichik mehmonxonalar va boshqa zamonaviy xizmatlar koʻrsatish loyihalarini amalga oshirish maqsadida oʻzaro manfaatli hamkorlik asosida Tojikistonning toʻrtta tarixiy va sayyohlik maskani – “ Chilchorchashma ”, “ Ajinateppa ” va " Yamchun ”Jahon banki bilan hamkorlikda qayta qurilish ishlari olib borildi va rekonstruksiya qilindi.^[3].

Statistik ko'rsatkichlar

**2010—2017-yillarda turizmning statistik ko'rsatkichlari**
Ism	Yillar
Ism	2010-yil	2011-yil	2012-yil	2013-yil	2014-yil	2015-yil	2016-yil	2017-yil
Talablarga javob beradigan chet el fuqarolari JSST turistik yo'nalish hisoblanadi.	160 000 odamlar	183 000 odamlar	245 000 odamlar	207 911 odamlar	213 265 odamlar	413 834 odamlar	344 903 odamlar	430922 odamlar

Viza va qatnashish

Tojikiston chegarasini kesib oʻtuvchi barcha xorijiy fuqarolar amaldagi pasport yoki shaxsini tasdiqlovchi hujjat, shuningdek tegishli viza (Ozarbayjon, Armaniston, Belarus, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Moldova, Rossiya, Ukraina fuqarolari bundan mustasno) boʻlishi kerak. Tojikistonga kirish uchun viza)^[4].

Tojikistonda 2016-yilning 1-iyunidan boshlab mamlakatga sayohat yoki biznes uchun kelgan fuqarolarga elektron vizalar berish uchun yangi “e-Visa” portali ishga tushirildi. Tojikistonning xorijdagi konsulligiga bormasdan elektron ariza toʻldiring va elektron viza oling. Elektron viza tizimi “e-Visa” xorijiy fuqarolarga Tojikiston vizasini onlayn tarzda olish imkonini beradi.

Elektron viza oʻrnini bosuvchi viza Tojikiston Respublikasiga kirishda viza boʻlib, 90 kun muddatga beriladi va bir marta, egasi respublika hududiga kirgan paytdan eʼtiboran 45 kundan ortiq boʻlishga haqli emas. Tojikiston^[5]. Elektron vizalar qayta tiklanmaydi.

Bojxona qoidalari

Transportlarda sayohat qilish

Tojikistonga samolyot, poyezd yoki mashinada borishingiz mumkin. Tojikiston Moskva, Sankt - Peterburg, Olmaota, Bishkek, Riga, Istanbul, Dubay, Urumchi, Tehron, Mashhad va Frankfurtga to'g'ridan-to'g'ri reyslarni amalga oshiradi.

Tojikiston havo transporti bozorida 10 dan ortiq milliy va xorijiy transport kompaniyalari faoliyat yuritmoqda. Shuningdek, “ Tojik Air ” va “ Somon Air ” milliy aviakompaniyalari Xoʻjand, Koʻlob va Xorugʻ viloyatlarida haftasiga 10 dan ortiq reyslarni amalga oshiradi. Tojikistonda bir qancha mahalliy va xalqaro aeroportlar^[6]

Valyuta va ayirboshlash

Tojikiston milliy valyutasi somoniy (TJS) 2000-yil 30-oktabrdan boshlab muomalada. Bir somoniy yuz diramga teng. Bugun Tojikistonda 1, 3, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 somoniy va 5, 20, 25, 50 diramlik tangalar muomalada.

Dushanbe aeroporti, banklar, ayirboshlash shoxobchalarida somoniyga AQSh dollari, yevro, rubl va boshqa xorijiy valyutalarni almashtirish mumkin. Pulni Dushanbe va Xoʻjanddagi bankomatlar orqali plastik kartalar orqali ham olish mumkin^[7].

Xavfsizlik

2015-yilda Tojikiston poytaxti bo'lmish Dushanbe shahri dunyo miqyosidagi eng tinch tungi shahrlar reytingining o'ntaligidan joy olgan edi^[8]

Tarixiy obida va qadamjolar
Xulbuk qal'asi, Xatlon
Kulob shahar muzeyi, Xojayisoqi qihlog'i, "Hamadoni" MFY
Mir Said Ali Hamadoni maqbarasi
So'g'd ta'rixiy-o'lkashunoslik muzeyi, Xo'jand shahri
Shayx Muslihiddin masjidi, Xo'jand
Shayx Muslihiddin masjidi, Xo'jand
Xisor, Tojikiston
Dushanbe Markaziy Masjidi, Dushanbe, Tojikiston

Manbalar

↑ „Globe Spots: Top 10 destinations 2014“. www.globespots.com. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.
↑ „10 самых красивых автодорог мира — National Geographic Россия“ (ru). Nat-geo.ru. 2017-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.
↑ „САЙЁҲӢ. СОҲАЕ, КИ МЕТАВОНАД ШИНОСНОМАИ ТОҶИКИСТОН БОШАД“ (tg). www.jumhuriyat.tj. Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.
↑ „Раводид“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.
↑ Tajikistan e-Visa. „Маълумоти муфид“. www.evisa.tj. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.
↑ „Чи гуна бояд расид“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.
↑ „Асъор“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.
↑ „Тоҷикистони Осоишта“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[1] „Globe Spots: Top 10 destinations 2014“. www.globespots.com. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[2] „10 самых красивых автодорог мира — National Geographic Россия“ (ru). Nat-geo.ru. 2017-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[www.jumhuriyat.tj-3] „САЙЁҲӢ. СОҲАЕ, КИ МЕТАВОНАД ШИНОСНОМАИ ТОҶИКИСТОН БОШАД“ (tg). www.jumhuriyat.tj. Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.

[4] „Раводид“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[5] Tajikistan e-Visa. „Маълумоти муфид“. www.evisa.tj. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[6] „Чи гуна бояд расид“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[7] „Асъор“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[8] „Тоҷикистони Осоишта“ (tg). Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. traveltajikistan.tj. 2018-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-yanvar.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]