Uchqun kamera (Fizika)

Uchqun kamerasi zarralar fizikasida elektr zaryadlangan zarralarni aniqlash uchun ishlatiladigan qurilma (zarrachalar detektori). Bunday kameralar 1930-1960-yillar tadqiqot vositalari sifatida keng qoʻllangan va oʻshandan buyon drift kameralari va kremniy detektorlari kabi boshqa texnologiyalar bilan almashtirilgan. Bugungi kunda ishlaydigan uchqun kameralari asosan fan muzeylari va taʼlim tashkilotlarida joylashgan boʻlib, ular zarrachalar fizikasi va astrofizika jarayonlarini namoyish qilish uchun ishlatiladi^[1].

Uchqun kameralari geliy, neon yoki ikkalasining aralashmasi kabi gaz bilan toʻldirilgan germetik berk qutiga joylashtirilgan metall plitalar toʻplamidan iborat. Kosmik nurdan zaryadlangan zarracha qutidan oʻtganda, u plitalar orasidagi gazni ionlashtiradi. Odatda bu ionlanish koʻrinmas boʻlib qoladi. Biroq, agar ionlanish yoʻqolgunga qadar har bir qoʻshni plastinkalar orasaiga yetarlicha yuqori kuchlanish beriladi. Bu holda kosmik nur olgan trayektoriya boʻylab uchqunlar paydo boʻlishi mumkin va amalda kosmik nur uchqunlar chizigʻi sifatida koʻrinadi. Ushbu kuchlanish qachon qoʻllanilishini nazorat qilish uchun alohida detektor (koʻpincha qutining tepasida va ostida joylashgan bir juft sintillyatorni oʻz ichiga oladi) kerak. Ushbu trigger kosmik nurning oʻtganligini sezgan zahoti yuqori kuchlanishni plitalarga ulash uchun tezkor kalitni ishga tushiradi. Yuqori kuchlanishni plitalarga doimiy ravishda ulash mumkin emas, chunki bu yoy hosil boʻlishiga va uzluksiz zaryadsizlanishiga olib keladi^[2].

Tadqiqot qurilmalari sifatida uchqun kamerasi detektorlari pufak kamerasi detektorlariga qaraganda pastroq ruxsatga ega. Biroq, ular yordamchi detektorlar yordamida juda selektiv boʻlishi mumkin, bu ularni juda kam uchraydigan hodisalarni qidirishdagi samarasini oshiradi.

Oʻxshash qurilmalar

CERN da UA5 tajribasida strimer kamerasi yordamida qayd etilgan proton — antiproton toʻqnashuvi

Strimer kamerasi uchqun kamerasi bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan detektor turidir. Uchqun kamerasida yonma-yon joylashgan uchqun parallel plitalar toʻplami orasida sodir boʻladi. Shu sababli, eng yaxshi koʻrish zarracha plitalarga perpendikulyar ravishda kirganda taʼminlanadi. Strimer kamerasi, aksincha, odatda faqat ikkita plastinkaga ega, ulardan kamida bittasi shaffof (masalan, sim toʻr yoki oʻtkazuvchan shisha). Zarrachalar bu plitalar tekisligiga taxminan parallel ravishda keladi. Uchqun kamerasiga qaraganda ancha qisqaroq yuqori voltli impuls ishlatiladi, shuning uchun uchqun paydo boʻlishi uchun yetarli vaqt yoʻq. Buning oʻrniga ionlangan gazning juda xira oqimlari hosil boʻladi. Bularni tasvirni yaxshilash qoʻllanganda koʻrish mumkin.

Yana qarang

Manbalar

↑ „Spark chamber“.
↑ „Spark Chamber - Eyes for Microparticles“.^{[sayt ishlamaydi]}

Havolalar

[1] „Spark chamber“.

[2] „Spark Chamber - Eyes for Microparticles“.^{[sayt ishlamaydi]}

[1]

[2]