Astrolyabiya

Astrolyabiya (lotincha astrolibium), usturlab – joyning geografik koordinatalarini, vaqtni, obyektning azimutini, yulduzlarning chiqish va botish paytlarini, shuningdek amaliy astronomiyanit boshqa masalalarini hal qilishda ishlatiladigan koʻchma astronomik asbob. Astrolyabiya qadim zamonlardan (miloddan avvalgi 2-asrdan) beri maʼlum. Turli davrlarda tuzilishi va tashqi koʻrinishi turlicha boʻlgan. Oʻrta asrlarda Sharq mamlakatlarida keng tarqalgan. Astrolyabiya darajalarga boʻlingan doira, chizgʻich va vizirlovchi dioptrdan iborat. Yoritqich balandligini aniqlash paytida Astrolyabiya maxsus halqa yordamida osib qoʻyilgan (rasmga q.) 17-asrda tayyorlangan Astrolyabiyalarning biri Toshkentdagi tarix muzeyida saqlanmoqda. Astrolyabiya gorizontal burchaklarni oʻlchashda keng qoʻllangan. Hozir qoʻllaniladigan Astrolyabiya astrometriya muammolarini hal qilishda keng ishlatiladigan murakkab asbob. Shulardan biri Danton Astrolyabiyasi deyiladi. Uning yordamida vaqtni, geografik kenglama va uzunlamani aniqlash, Yer qobigʻining harakatini tekshirish mumkin.

Sfera astrolyabiyasi

Havolalar

• Maʼlumotlar ombori (Wayback Machine saytida 2019-11-28 sanasida arxivlangan)