Woodrow Wilson

Thomas Woodrow Wilson (talaffuzi: Tomas Vudro Uilson; 1856-yil 28-dekabr — 1924-yil 3-fevral) amerikalik siyosatchi va akademik boʻlib, 1913-1921-yillarda Amerika Qoʻshma Shtatlarining 28-prezidenti lavozimi bajargan. Bungacha Princeton universiteti prezidenti va Nyu-Jersi shtati gubernatori vazifalarini bajargan. Prezident sifatida Wilson mamlakatning iqtisodiy siyosatini oʻzgartirdi va 1917-yilda Qoʻshma Shtatlarni Birinchi jahon urushiga olib keldi. U Millatlar ligasining yetakchi meʼmori boʻlgan va uning tashqi siyosatdagi ilgʻor pozitsiyasi Wilsonizm nomi bilan mashhur boʻldi.

Woodrow Wilson
Woodrow Wilson (1919)
AQShning 28-prezidenti
Mansab davri 17.01.1911 – 01.03.1913
Vitse-prezident	Thomas R.Marshall
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	Thomas Woodrow Wilson 28-dekabr 1856-yil Stauntoun, Virjinya shtati
Vafoti	3-fevral 1924-yil(1924-02-03) (67 yoshda) Vashington
Siyosiy partiyasi	Demokratlar
Bolalari	Margaret, Jessi, Elanor
Otasi	Jozef Ragles Wilson
Kasbi	siyosatchi, akademik
Mukofotlari	Nobel mukofoti Tinchlik uchun 1919-yil
Imzosi

Wilson Amerikaning janubida, asosan, Gruziyaning Augusta shahrida fuqarolar urushi va qayta qurish davrida oʻsgan. Ph.D darajasini olgandan keyin Jons Xopkins universitetining siyosatshunosligi boʻyicha va oliy taʼlimda progressivizm vakili sifatida Wilson Princeton universiteti prezidenti boʻlgunga qadar dars bergan. 1911-yildan 1913-yilgacha Nyu-Jersi gubernatori sifatida Wilson partiya boshliqlari bilan aloqani uzdi va bir nechta progressiv islohotlarni qoʻlga kiritdi. Prezidentlikka nomzodlikni qoʻlga kiritish uchun u 1912-yilgi Demokratik Milliy qurultoyda ilgʻor va janubiylarni oʻz ishiga safarbar qildi. Wilson amaldagi respublikachi William Howard Taft va uchinchi partiya nomzodi Theodore Rooseveltni yengib, 1912-yilgi Amerika Qo‘shma Shtatlari prezidentlik saylovlarida osonlik bilan g‘alaba qozondi va 1848-yildan buyon buni amalga oshirgan birinchi janublik bo‘ldi. Wilson prezident sifatidagi birinchi yilida mamlakat ichida keng miqyosda segregatsiya joriy etishga ruxsat berdi. Uning birinchi muddati asosan oʻzining ilgʻor Yangi Ozodlik ichki kun tartibini amalga oshirishga bagʻishlandi. Uning birinchi asosiy ustuvorligi 1913-yilgi Daromad toʻgʻrisidagi qonun boʻlib, u tariflarni pasaytirdi va zamonaviy daromad soligʻini boshladi. Wilson, shuningdek, Federal zaxira tizimini yaratgan Federal zahira toʻgʻrisidagi qonunni qabul qilish boʻyicha muzokaralar olib bordi. Ikki asosiy qonun, Federal Savdo Komissiyasi toʻgʻrisidagi qonun va Kleyton Monopoliyaga qarshi, biznes raqobatini rivojlantirish va ekstremal korporativ hokimiyatga qarshi kurashish uchun qonun qabul qilindi.

1914-yilda Birinchi jahon urushi boshlanganda, Wilson ittifoqchilar va markaziy kuchlar oʻrtasida tinchlik muzokaralarini olib borishga harakat qilganda, AQSh betarafligini eʼlon qildi. U 1916-yilgi Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonib, xalqni Yevropa va Meksikadagi urushlardan xalqini saqlab qoldi. 1917-yil aprel oyida Wilson Kongressdan Amerika savdo kemalarini choʻktirgan cheksiz suv osti urushi siyosatiga javoban Germaniyaga qarshi urush eʼlon qilishni soʻradi. Wilson nominal ravishda urush davridagi safarbarlikka raislik qildi va harbiy ishlarni generallarga qoldirdi. Buning oʻrniga u diplomatiyaga eʼtibor qaratdi va ittifoqchilar hamda Germaniya urushdan keyingi tinchlik uchun asos sifatida qabul qilgan Oʻn toʻrt qonunni eʼlon qildi. U 1918-yilgi saylovladar uning siyosatini maʼqullaydigan referendum boʻlishini xohladi, ammo buning oʻrniga respublikachilar Kongressni nazorat qilishdi. 1918-yil noyabr oyida Ittifoqchilarning gʻalabasidan soʻng, Wilson Parijga bordi, u yerda u Birlashgan Qirollik va Fransiya rahbarlari bilan Parij tinchlik konferentsiyasida ishtirok etdi. Wilson koʻp millatli tashkilot — Millatlar Ligasini tuzishni muvaffaqiyatli himoya qildi. U Versal sulh shartnomasini imzolashda ishtirok etgan. Wilson Parij muzokaralariga biron bir yetakchi respublikachini jalb qilishdan bosh tortdi va uyiga qaytib, Senatga Versal shartnomasini ratifikatsiya qilish va Ligaga qoʻshilish imkonini beradigan respublikachilar kelishuvini rad etdi.

Wilson uchinchi muddatga lavozimga kirishmoqchi edi, ammo 1919-yil oktyabr oyida kuchli insultni boshdan kechirdi, bu esa uni falajlab qoʻydi. Uning rafiqasi va shifokori Wilsonni nazorat qilishdi. Shu bilan birga, uning siyosati nemis va irland demokratlarini uzoqlashtirdi va respublikachilar 1920-yilgi prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi. Olimlar odatda Wilsonni AQSh prezidentlarining yuqori pogʻonasiga qoʻyishgan, garchi u irqiy segregatsiyani qoʻllab-quvvatlagani uchun tanqid qilingan boʻlsa ham. Shunga qaramay, uning liberalizmi Amerika tashqi siyosatida asosiy omil boʻlib yashaydi va uning etnik oʻzini oʻzi belgilash haqidagi qarashlari butun dunyoda aks-sado berdi.

Hayoti

Tomas Woodrow Wilson Virjiniya shtatining Staunton shahrida shotland-irland va shotland oilasida tugʻilgan. U toʻrt farzandning uchinchisi va Jozef Ruggles Wilson va Jessi Janet Woodrowning birinchi oʻgʻli edi. Wilsonning ota-bobosi va buvisi 1807-yilda Irlandiyaning Tyrone okrugidagi Strabane shahridan Qoʻshma Shtatlarga koʻchib, Ogayo shtatining Steubenville shahrida joylashdilar. Uning bobosi Jeyms Wilson tariflarni qoʻllab-quvvatlovchi va qullikka qarshi „The Western Herald and Gazette“ gazetasini nashr ettirdi. Wilsonning ona tomondan bobosi, muhtaram Tomas Woodrow 1830-yillarning oxirlarida Ogayo shtatining Chillikote shahriga koʻchib ketishdan oldin Shotlandiyaning Peysli shahridan Angliyaning Karlayl shahriga koʻchib oʻtgan. Jozef Jessi bilan Steubenvilldagi qizlar akademiyasida tahsil olayotganda tanishgan va 1849-yil 7-iyun kuni turmush qurishgan. Toʻydan koʻp oʻtmay, Jozef Presviterian pastori etib tayinlangan va Stauntonda xizmat qilish uchun tayinlangan. Tomas Jozef xizmat qilgan Staunton Birinchi Presviterian cherkovining Manse uyida tugʻilgan. U ikki yoshga toʻlmasdan oldin, oila Jorjiyaning Augusta shahriga koʻchib oʻtdi.

Woodrow Wilson

Wilsonning eng qadimgi xotirasi oʻz hovlisida oʻynab, uch yoshida Avgusta parsonajining old darvozasi yonida turganida, u oʻtkinchining Avraam Linkoln saylangani va urush yaqinlashayotganini nafrat bilan eʼlon qilganini eshitgan. Wilsonning oilasi Amerika Qoʻshma Shtatlarining janubiy qismidan edilar va Amerika fuqarolik urushi davrida Konfederatsiyaning sodiq tarafdorlari edi. Wilson Amerika Konfederativ shtatlari fuqarosi boʻlgan ikki AQSh prezidentlaridan biri edi, ikkinchisi Jon Tayler edi.

Wilsonning otasi 1861-yilda Shimoliy Presviterianlardan ajralib chiqqandan soʻng Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi Janubiy Presviterian cherkovining (PCUS) asoschilaridan biri edi. U Avgustadagi Birinchi Presviterian cherkovining vaziri boʻldi va oila 1870-yilgacha u yerda yashadi. 1870-yildan 1874-yilgacha Wilson Janubiy Karolina shtatining Kolumbiya shahrida yashagan, u yerda otasi Kolumbiya diniy seminariyasida ilohiyot professori boʻlgan. 1873-yilda Wilson Kolumbiya Birinchi Presviterian cherkovining kommunikativ aʼzosi boʻldi va butun umri davomida aʼzo unga boʻlib qoldi.

Wilson 1873-74 oʻquv yilida Shimoliy Karolinadagi Devidson kollejida oʻqigan, ammo birinchi kurs talabasi sifatida Nyu-Jersi kollejiga (hozirgi Princeton universiteti) koʻchirilgan. U siyosiy Falsafava tarixni oʻrgangan, Phi Kappa Psi birodarligiga qoʻshilgan va Whig adabiy va munozarali jamiyatida faol boʻlgan. Shuningdek, u maktab futbol assotsiatsiyasi kotibi, maktabning Beysbolassotsiatsiyasi prezidenti va talabalar gazetasining boshqaruvchi muharriri etib saylangan. 1876-​​yilgi qizgʻin bahsli prezidentlik saylovlarida Wilson Demokratik partiya va uning nomzodi Samuel J. Tildenni qoʻllab-quvvatlashini eʼlon qildi. 1879-yilda Princetonni tugatgandan so‘ng Wilson Virjiniya universitetining huquq fakultetiga o‘qishga kirdi, u yerda Virjiniya Gli klubida ishtirok etdi va Jefferson adabiy va munozaralar jamiyati prezidenti bo‘lib ishladi. Sogʻligʻi yomonlashganidan soʻng, Virjiniya universitetini tark etishga majbur boʻlganidan soʻng, u Shimoliy Karolina shtatining Wilmington shahrida ota-onasi bilan yashab, mustaqil ravishda huquqshunoslik boʻyicha oʻqishni davom ettirdi. Wilson Jorjiya advokaturasiga qabul qilindi va 1882-yilda Atlanta (Kansas)da yuridik amaliyotni oʻrnatishga qisqa harakat qildi. Garchi uni huquqiy tarix va moddiy huquqshunoslikni qiziqtirgan boʻlsa-da, kundalik protsessual jihatlardan nafratlanardi. Bir yildan kamroq vaqt oʻtgach, u siyosatshunoslik va tarixni oʻrganish uchun yuridik amaliyotidan voz kechdi.

Oilasi va uylanishi

Woodrow Wilson oilasi bilan

1883-yilda Wilson Jorjiya shtatining Savanna shahridan presviterian vazirning qizi Ellen Luiza Eksson bilan uchrashdi va uni sevib qoldi. U 1883-yil sentyabr oyida turmush qurishni taklif qildi va Ellen bunga rozi boʻldi, lekin ular Wilson aspiranturada oʻqiyotganda nikohni kechiktirishga qaror qilishdi. Ellen Nyu York (shtat)dagi Sanʼat talabalari ligasini tamomlagan, portretda ishlagan va Parijdagi Universelle koʻrgazmasida (1878) oʻz asarlaridan biri uchun medal olgan. U 1885-yilda Wilsonga turmushga chiqishi uchun keyingi mustaqil badiiy izlanishlarini qurbon qilishga rozi boʻldi. U nemis tilini Wilson tadqiqotlari bilan bogʻliq boʻlgan siyosatshunoslik asarlarini tarjima qilishga yordam berish uchun oʻrgandi. Ularning birinchi farzandi Margaret 1886-yilning aprelida, ikkinchi farzandi Jessi esa 1887-yilning avgustida dunyoga kelgan. Ularning uchinchi va oxirgi farzandi Eleanor 1889-yilning oktyabrida tug‘ilgan. 1913-yilda Jessiga keyinchalik Filippin Oliy komissari boʻlgan Frensis Bouz Sayre Sr.ga uylandi. 1914-yilda Eleanor Wilson davridagi Gʻaznachilik kotibi va keyinchalik Kaliforniya shtati senatori boʻlgan William Gibbs MakAduga turmushga chiqdi.

Akademik karyerasi

Professor

Woodrow Wilson

1883-yil oxirida Wilson Baltimor yaqinda tashkil etilgan Jon Xopkins universitetiga doktoranturaga oʻqishga kirdi. Oliy taʼlimning Gumboldt modeli asosida qurilgan Jons Xopkins, ayniqsa, Germaniyaning tarixiy Geydelberg universitetidan ilhomlangan, chunki u oʻzining ilmiy missiyasining markaziy qismi sifatidagi tadqiqotlarga sodiq edi. Wilson tarix, siyosatshunoslik, nemis tili va boshqa sohalarni oʻrgangan. Wilson professor boʻlishga umid qilib, „professorlik men uchun yagona mumkin boʻlgan kasb, oʻqish va asl ish uchun boʻsh vaqtni taʼminlaydigan yagona mezon, daromadga ega boʻlgan yagona qatʼiy adabiy joy“, deb yozgan edi. Jons Xopkinsdagi koʻp vaqtini „Kongress hukumati: Amerika siyosati boʻyicha oʻrganish“ nomli asar yozgan, u federal hukumat faoliyatini koʻrib chiqqan bir qator insholardan kelib chiqqan holda yozilgan. U fan nomzodi ilmiy darajasini olishga muvaffaq boʻldi. 1886-yilda Jons Xopkinsdan tarix va hukumat boʻyicha, AQShning PhD darajasiga ega boʻlgan yagona prezidentiga aylandi 1885-yil boshida Houghton Mifflin „Kongress hukumati“ni nashr etdi va u qabul qilindi; bir tanqidchi uni „Federalistik hujjatlardan beri paydo boʻlgan Amerika konstitutsiyasi boʻyicha eng yaxshi tanqidiy yozuv“ deb atadi.

1885-1888-yillarda Wilson Filadelfiya yaqinida yangi tashkil etilgan ayollar kolleji Breyn Mawr kollejida oʻqituvchilik lavozimini qabul qildi. Wilson qadimgi yunon va rim tarixi, Amerika tarixi, siyosatshunoslik va boshqa fanlardan dars bergan boʻlib, faqatgina 42 talabasi bor edi, ularning deyarli barchasi uning nazarida juda passiv edi. M. Keri Tomas, dekan, tajovuzkor feminist edi va Wilson oʻz shartnomasi boʻyicha prezident bilan qattiq tortishuvlarga duch kelardi. Shu sababli ham u bu yerda uzoq ishlay olmadi.

1890-yil fevralida doʻstlari yordamida Wilson Princeton tomonidan yuridik fanlar va siyosiy iqtisod kafedrasi lavozimiga 3000 dollar (2021-yilda 90478 dollar ekvivalenti) yillik maoshi bilan tayinlandi. U tezda jozibali notiq sifatida shuhrat qozondi. 1896-yilda Frensis Lendi Patton Nyu-Jersi kolleji bundan buyon Princeton universiteti deb nomlanishini eʼlon qildi. Kollej nomini oʻzgartirish bilan birga kengayish boʻyicha ulkan dasturni ham amalga oshirdi. 1896- yilgi prezidentlik saylovlarida Wilson Demokratik nomzod William Jennings Brayanni juda qarshi boʻlgan edi. U konservativ „Oltin demokrat“ nomzodi Jon M. Palmerni qoʻllab-quvvatladi. Wilsonning ilmiy obroʻsi 1890-yillar davomida oʻsishda davom etdi va u boshqa joylarda, jumladan, Jon Xopkins va Virjiniya universitetida bir nechta lavozimlarni rad etdi.

Princeton universiteti prezidenti

1902-yil iyun oyida Princeton vasiylari professor Wilsonni prezidentlikka koʻtarib, Pattonni oʻrniga oʻtkazdilar, biroq ayrim vakillar uni samarasiz maʼmur deb hisobladilar. Wilson bitiruvchilarga aytganidek, „topshiriqlarni bajaradigan oʻylamaydigan oʻgʻil bolalarni fikrlaydigan odamlarga aylantirishga“ intilgan. U qabul standartlarini oshirishga va „janob C“ ni jiddiy oʻqish bilan almashtirishga harakat qildi. Ekspertiza rivojlanishini taʼkidlash uchun Wilson akademik boʻlimlar va asosiy talablar tizimini yaratdi. Talabalar olti kishidan iborat guruhlarga boʻlingan holda oʻqituvchi sifatida tanilgan oʻqituvchi yordamchilari rahbarligida uchrashishlari kerak edi. Ushbu yangi dasturlarni moliyalashtirish uchun Wilson katta va muvaffaqiyatli mablagʻ yigʻish kampaniyasini oʻtkazdi va Moses Teylor Pyne kabi bitiruvchilarni va xayriyachilarni Endryu Karnegi maktabga xayriya qilishga ishontirdi. Wilson fakultetga birinchi yahudiy va birinchi rim katoliklarini tayinladi va boshqaruv kengashini konservativ presviterianlar hukmronligidan ozod qilishga yordam berdi. U, shuningdek, afro-amerikaliklarni maktabga kiritmaslik uchun harakat qildi, hatto Ayvi Ligasining boshqa maktablari qora tanlilarni kam sonli qabul qilganda.

Maktabning oʻquv rejasini qayta tashkil etib, ustozlik tizimini oʻrnatgach, Wilson Princetondagi ijtimoiy elita taʼsirini yuqori sinfdagi ovqatlanish klublarini bekor qilish orqali budjedni kamaytirishga harakat qildi. U talabalarni toʻrtburchaklar deb ham ataladigan kollejlarga koʻchirishni taklif qildi, lekin Wilsonning Quad rejasi Princeton bitiruvchilari tomonidan qattiq qarshilikka uchradi. 1907-yilning oktyabrida, bitiruvchilarning qarshiligining keskinligi tufayli Vasiylar kengashi Wilsonga Quad Planni bekor qilishni buyurdi. Wilson oʻz faoliyatining oxirida aspirantura dekani Endryu Fleming Uest, shuningdek, ishonchli vakil boʻlgan Gʻarbning ittifoqdoshi sobiq prezident Grover Klivlend bilan toʻqnash keldi. Wilson taklif qilingan aspirantura binosini kampus yadrosiga integratsiya qilishni xohladi, Gʻarb esa uzoqroqdagi kampus maydonini afzal koʻrdi. 1909-yilda Princeton kengashi aspirantura kampaniyasiga aspirantura kampus tashqarisida joylashishiga erishdi.

Wilson oʻz tavsiyalariga qarshilik koʻrsatganligi sababli oʻz ishidan koʻngli toʻldi va u saylovda qatnashish haqida oʻylay boshladi. 1908-yilgi Demokratik milliy konventsiya oldidan Wilson Demokratik partiyadagi baʼzi nufuzli oʻyinchilarga ovozga qiziqishi haqida maslahatlar berdi. U ovozga qoʻyilishi haqida hech qanday umid qilmagan boʻlsa-da, u vitse-prezidentlikka nomzod sifatida taklif qilinmasligi haqida koʻrsatma qoldirgan. Partiya mutasaddilari uning gʻoyalarini siyosiy, shuningdek, geografik jihatdan ajratilgan va xayoliy deb hisoblardi. 1956-yilda MakJorj Bundi Wilsonning Princetonga qoʻshgan hissasini shunday taʼriflagan: „Wilson Princeton yigitlar uchun ajoyib yoqimli va munosib uydan koʻra koʻproq narsa boʻlishi kerakligiga ishonchi komil edi; bu uning davridan beri koʻplab boʻlib kelmoqda“.

Prezidentlikka saylanish

Vilson 1910-yilda Nyu-Jersi gubernatori etib saylanganidan soʻng darhol 1912-yilgi prezidentlikka daʼvogarga aylandi va uning shtat partiyasi boshliqlari bilan toʻqnashuvlari kuchayib borayotgan Progressiv harakatdagi obroʻsini oshirdi. Ilg'orlardan tashqari, Vilson Sayrus Makkormik kabi Prinston bitiruvchilari va Uolter Xayns Peyj kabi janubliklarning qo'llab-quvvatlashidan bahramand bo'ldi, ular Vilsonning transplantatsiya qilingan janubiy maqomi unga keng qiziqish uyg'otadi, deb hisoblaydilar. Vilsonning chapga siljishi ko'pchilikning hayratini qozongan bo'lsa-da, Vilsonning sobiq tarafdori, Uoll-strit bilan yaqin aloqada bo'lgan Jorj Brinton MakKlellan Xarvi kabi dushmanlarni ham yaratdi. 1911-yil iyul oyida Uilson kampaniyani boshqarish uchun Uilyam Gibbs MakAdu va "polkovnik" Edvard M. Xausni olib keldi.1912-yilgi Demokratik Milliy Konventsiya oldidan Uilson 1896-yilgi prezidentlik saylovlaridan beri Demokratik partiyada asosan Demokratik partiyada hukmronlik qilgan Uilson uch karra Demokratik prezidentlikka nomzod Uilyam Jennings Brayanni ma'qullash uchun alohida harakat qildi.

Missuri shtatidagi Vakillar palatasi spikeri Klark ko'pchilik tomonidan nomzodlik uchun asosiy da'vogar sifatida ko'rilgan bo'lsa, Vakillar palatasining ko'pchilik yetakchisi Alabama shtatidan Oskar Undervud ham raqib sifatida ko'rindi. Klark partiyaning Brayan qanoti orasida qo'llab-quvvatlandi, Andervud esa konservativ Burbon demokratlariga, ayniqsa janubda murojaat qildi. 1912-yilgi Demokratik partiya prezidentlik praymerizlarida Klark bir qancha dastlabki tanlovlarda g‘alaba qozondi, biroq Vilson Texas, Shimoli-Sharqiy va O‘rta G‘arbdagi g‘alabalar bilan yakunlandi. Demokratlar konventsiyasining birinchi prezidentlik byulletenida Klark ko'plab delegatlarni qo'lga kiritdi; Nyu-York Tammany Hall mashinasi o'ninchi ovoz berishda uning orqasiga o'tganidan keyin uning qo'llab-quvvatlashi o'sishda davom etdi. Tammanining qo'llab-quvvatlashi Klarkga teskari ta'sir ko'rsatdi, chunki Brayan Tammanini qo'llab-quvvatlagan nomzodlarni qo'llab-quvvatlamasligini e'lon qildi va Klark keyingi saylovlarda delegatlarni yo'qota boshladi. Vilson Indiana gubernatori Tomas R. Marshallga vitse-prezidentlik va'da berib, Rojer Charlz Sallivan va Tomas Taggartning qo'llab-quvvatlashiga erishdi. va bir nechta janubiy delegatsiyalar o'z yordamlarini Undervuddan Vilsonga o'tkazdilar. Uilson nihoyat konventsiyaning 46-saylovida ovozlarning uchdan ikki qismini qo'lga kiritdi va Marshall Uilsonning nomzodi bo'ldi.

Saylovdan so`ng

Saylovdan keyin Vilson Jennings Brayanni Davlat kotibi etib sayladi va Brayan Vilson kabinetining qolgan a’zolari haqida maslahat berdi. 1914-yilda Vilsonning qiziga uylangan Vilsonning taniqli tarafdori Vilyam Gibbs MakAdu Gʻaznachilik kotibi boʻldi va bir qancha mashhur monopoliyaga qarshi ishlarni muvaffaqiyatli koʻrib chiqqan Jeyms Klark MakReynolds Bosh prokuror etib saylandi. Shimoliy Karolinadan partiyaga sodiq va taniqli oq tanlilar supremasiisti boʻlgan noshir Jozef Daniels Dengiz kuchlari kotibi etib saylandi, Nyu-Yorklik yosh advokat Franklin D. Ruzvelt esa dengiz floti kotibi yordamchisi boʻldi. Vilsonning shtab boshligʻi (“kotib”) Jozef Patrik Tumulti boʻlib, u siyosiy bufer va matbuot bilan vositachi vazifasini bajargan. Eng muhim tashqi siyosat maslahatchisi va ishonchli vakili "polkovnik" Edvard M. Xaus edi.

Hayotining soʻnggi yillari

Vudro Vilson qabri

1921-yilda ikkinchi muddati tugagandan soʻng, Vilson va uning rafiqasi Oq uydan Vashingtonning Kalorama qismidagi uyga koʻchib oʻtishdi. Prezident Xarding va Respublikachilar Kongressi Millatlar Ligasiga aʼzo boʻlishdan bosh tortgan, soliqlarni qisqartirgan va tariflarni oshirganligi sababli u siyosatga ergashishda davom etdi. 1921-yilda Vilson sobiq Davlat kotibi Beynbrij Kolbi bilan advokatlik amaliyotini ochdi. Uilson amaliyotning birinchi kuni tashrif buyurdi, lekin boshqa qaytib kelmadi va amaliyot 1922-yil oxiriga kelib yopildi. U xotiralar yozishdan bosh tortdi, lekin tez-tez Rey Stannard Beyker bilan uchrashib turdi, u Uilsonning 1922-yilda nashr etilgan uch jildlik biografiyasini yozgan. 1923-yil avgustida Uilson oʻz vorisi Uorren Xardingning dafn marosimida qatnashdi. 1923-yil 10-noyabrda Uilson oʻzining uy kutubxonasidan qisqacha sulh kuni radio nutqi bilan soʻnggi milliy murojaatini qildi.

Vilsonning sogʻligʻi lavozimidan ketganidan keyin sezilarli darajada yaxshilanmadi, 1924-yil yanvarida juda yomonlashdi. Vudro Vilson 1924-yil 3-fevralda 67 yoshida vafot etdi. U Vashington milliy soboriga dafn qilindi, u qabri mamlakat poytaxtida joylashgan yagona prezident edi.