Xitoydagi buyuk ocharchilik

Bu maqola 1959–1961 yillardagi ocharchilik haqidadir. Xitoy tarixidagi boshqa ocharchiliklar uchun List of famines in China sahifasiga qarang.

Buyuk Xitoy ocharchiligi {(三年大饥荒) uch yillik katta ocharchilik} 1959-1961 yillarda Xitoy aholisi oʻrtasida boʻlgan. Baʼzi olimlar 1958 yoki 1962 yillarni ham kiritgan. Bu eng halokatli ocharchilik va insoniyat tarixidagi eng katta texnogen ofatlardan biri sifatida qabul qilinadi, ochlikdan oʻlganlar soni oʻn millionlab (15 dan 55 milliongacha). Eng koʻp zarar koʻrgan viloyatlar Anxuy (18% oʻlim), Chongqing (15%), Sichuan (13%), Guizhou (11%) va Hunan (8%) edi.

Ocharchilikka sabab boʻlgan asosiy omillar Xitoy Kommunistik partiyasi raisi Mao Tszedun tomonidan boshlangan Buyuk sakrash siyosati ^[1] (1958-1962 yillar) va xalq kommunalari, masalan, oziq-ovqatning mamlakat rejalashtirilgan iqtisodiyoti doirasida samarasiz taqsimlanishi; yomon qishloq xoʻjaligi texnikasidan foydalanishni talab qilish;chumchuq populyatsiyasi^[2]ni qisqartirgan (ekotizimni buzgan) toʻrtta zararkunandalar kampaniyasi; gʻalla yetishtirish boʻyicha ortiqcha hisobot berish; va millionlab fermerlarga temir va poʻlat ishlab chiqarishga oʻtishni buyurdi. 1962 yil boshida yetti ming kadrlar konferensiyasida Xitoyning oʻsha paytdagi prezidenti Lyu Shaoqi rasman ocharchilikning 30 foizini tabiiy ofatlar, 70 foizini esa texnogen xatolarga bogʻlagan („三分天灾, 七分人祸“).Islohotlar va ochiqlik siyosati boshlangandan soʻng, Xitoy Kommunistik Partiyasi (XXP) 1981 yil iyun oyida ocharchilik asosan Buyuk sakrash va Oʻnglar^[3] bilan kurash kampaniyasi xatolari, shuningdek, baʼzi tabiiy ofatlar va Xitoy-Sovet mojarosi tufayli yuz berganini rasman eʼlon qildi(177)

Terminologiya

"Uch yillik katta ocharchilik"dan tashqari, Xitoy hukumati ocharchilikning ikkita nomini qoʻllagan. Dastlab, odatiy nom „Tabiiy ofatlarning uch yili“ (三年自然灾害) edi. 1981-yil iyun oyida bu „Uch yillik qiyinchilik“ (三年困难时期) ga oʻzgartirildi, shunday qilib, ocharchilik uchun faqat tabiatni ayblash toʻxtatildi.

Ochlik darajasi

Ishlab chiqarishning pasayishi

"Dehqonchilikni tashkil etish bilan bog‘liq siyosat o‘zgarishlari qurg‘oqchilik va suv toshqinlari bilan bir vaqtda yuz berdi. 1950-yillarning katta qismida ob-havo nisbatan motadil bo‘lgan bo‘lsa-da, 1959-yilda ayniqsa yomonlashdi va bu hosildorlikning pasayishiga olib keldi. Natijada, don ishlab chiqarish yildan-yilga sezilarli darajada kamaydi. 1959-yil hosili 1958-yilga nisbatan 15% ga pasaydi, 1960-yilga kelib esa 1958-yil darajasining 70% ini tashkil etdi. Xitoy hukumatining maʻlumotlariga koʻra, hosil 1958-yilda 200 million tonnadan (yoki 400 milliard jin [[1]]) 1959-yilda 170 million tonnaga (yoki 340 milliard jin) va 1960-yilda 143,5 million tonnaga (yoki 287 milliard jin) tushgan."

Oʻlganlar soni

Ocharchilik bilan bogʻliq ortiqcha oʻlim holatlari sobiq XXP amaldorlari va xalqaro ekspertlar tomonidan baholangan boʻlib, koʻpchilik bu raqamni 15 milliondan 55 milliongacha deb taxmin qiladi. Maoizm tarafdori Gao Mobo oʻz kitobida anti-kommunist yozuvchilar oʻlim sonini iloji boricha yuqori koʻrsatishni afzal koʻrishini, Xitoy Kommunistik inqilobiga xayrixoh boʻlganlar esa bu raqamni imkon qadar past koʻrishni afzal koʻrishini taʼkidlaydi. Mao Tszedunning oʻzi 1961-yil kuzida feldmarshal Montgomeri bilan suhbatda, 1960–1961-yillarda „noodatiy oʻlimlar“ soni 5 milliondan oshganini aytgan, deb CIA maxfiy hujjatlarida keltirilgan

[1] ttps://www.britannica.com/event/Great-Leap-Forward

[2] ttps://www.worldatlas.com/articles/the-four-pests-campaign-objectives-execution-failure-and-consequences.html

[3] ttps://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Rightist_Campaign

[1]

[2]

[3]