Xorgas

Xorgas — Ili havzasidagi daryo. Qozogʻiston va Xitoy oʻrtasidagi davlat chegara boʻyida joylashgan.

Xorgas
qozoqcha: Қорғас
Tavsif
Uzunligi	180 km
Daryolar havzasi	1310
Suv sarfi	16,5 m³/s
Suv oqimi
Boshlanishi	Bejintau tizmasining janubi-sharqidagi Xorgas togʻining shimoliy yon bagʻri.
Quyilishi	Ili
Joylashuvi
Davlat	Qozogʻiston (Jetisu viloyati Panfilov tumani), Xitoy

Geografik joylashuvi

Yettisuv viloyatining Panfilov tumani yeri bilan oqadi. Uzunligi 176 km, suv yigʻiladigan havzasi 1310 km². Umumiy uzunligi 270 km dan ortiq boʻlgan 170 dan ortiq filiallari mavjud. Qozogʻistondagi yirik filiallari: Kuzembaysay, Nanzishoqi (Qarasu), Shuqirbuloq, Jeldisoy va boshqalar.

Boshlanishi

Boshlanishin Bejintau tizmasining janubiy-sharqidagi Qorgʻas togʻining (Xitoyda) shimoliy yon bagʻridan, Ili daryosining oʻng tomonidan quyadi.

Gidrologiyasi

Daryo Qozogʻiston va Xitoy chegarasidan, Jo'ngʻor Olatau va Boro-Xoro tizmalarining baland togʻ tutashgan joyidan boshlanadi. Janubiy yo'nalishda oqadi. Og'izga yaqinroq daryo oqimi sekinlashadi va kanal kengayadi. Boshqinshi va Olmali qishloqlari yaqinida bir qancha kanallar yotqizilgan. Daryo sohillarida yaylovlar bor. Xorgosning uchta asosiy irmog'i bor: Qozonkol, Baskol va Qazantau. Oziq-ovqat muzlik, qor, kamroq yomg'ir va yer osti. Xorgas havzasidagi eng yirik muzlik Voyekova muzligidir. Daryoning uzunligi 180 km ga yaqin boʻlib, shundan 160 km ga yaqini Qozogʻiston va Xitoy oʻrtasidagi chegara hisoblanadi.

Xorgas daryosi keng va nihoyatda sel koʻp boʻladigan vodiy hosil qiladi. Sel oqimlarining manbalari ko'p (20 dan ortiq) alp ko'llari bo'lib, ulardan eng mashhuri 2-Kapkan ko'li deb ataladi. 2011-yili 18-19 may kunlari toshqin paytida daryodagi suv oqimi sekundiga 83 kub metrga etdi, garchi o'rtacha ko'rsatkich odatda 16,5 m³/s ni tashkil qiladi. "Kazselezashchita" ofatlarning oldini olish uchun daryo gidrografiyasini doimiy ravishda kuzatib borishga majbur. So‘nggi yillarda Qozog‘iston va Xitoy o‘rtasida suv taqsimoti, “Do‘stlik” GESi qurilishi, seldan himoya qiluvchi to‘g‘onlar, ko‘priklar qurish, daryoning ekologik holatini kuzatish va boshqa masalalar yuzasidan muzokaralar olib borilmoqda. Daryoda Xorgas issiq buloqlari joylashgan.