Yashil kitob Qaddofiy Muammar
Bu sahifani tezda oʻchirish taklif etiladi.
Sababi: U11: Mualliflik huquqlarining yaqqol buzilishi. Agar ushbu sahifani oʻchirish kerak emas, deb oʻylasangiz, oʻz fikringizni munozara sahifasida qoldiring. Sahifa muallifiga: Mazkur ogohlantirish xabarini aslo oʻzingiz olib tashlamang.Administratorlarga: bu yerga ishoratlar • tarix (oxirgi oʻzgarish) • oʻchirish Bu sahifa oxirgi marta Umarxon III (hissasi | qaydlar) tomonidan 18:33, 9-noyabr 2024 (UTC) (52 daqiqa avval) da tahrir qilingan. |
Muammar Qaddafiyning **"Yashil kitob"** asari 1975-yilda e’lon qilinib, uning siyosiy qarashlari va boshqaruv falsafasini bayon etuvchi asosiy nazariy manba hisoblanadi. Bu kitob uch qismdan iborat bo‘lib, Qaddafiyning Liviya Jamohiriyasini boshqarish falsafasi, ijtimoiy va iqtisodiy g‘oyalari, shuningdek, o‘ziga xos xalq demokratiyasi tushunchasini o‘z ichiga oladi. "Yashil kitob"da ilgari surilgan nazariyalar asosan Qaddafiyning mamlakatida sotsializm, arab millatchiligi va islomiy qadriyatlarga asoslangan boshqaruv modelini yaratishga urinishlaridir. Kitobning asosiy g‘oyalari quyidagilar:
Xalq demokratiyasi tushunchasi
tahrir- Qaddafiyning nazarida, an’anaviy demokratiya va parlament tizimi xalqqa haqiqiy hokimiyatni bermaydi, balki uni saylangan vakillar orqali cheklaydi.
- U "bevosita xalq hokimiyati" konsepsiyasini ilgari surib, mahalliy xalq qo‘mitalari va xalq kongresslarini demokratik boshqaruvning asosi sifatida ko‘radi.
- Bu tizimda fuqarolar to‘g‘ridan-to‘g‘ri xalq kongresslari orqali o‘z qarorlarini qabul qilishlari va davlatni boshqarishlari kerak deb hisoblangan.
qtisodiy nazariya: Sotsializm va xususiy mulk
tahrir- "Yashil kitob" iqtisodiy tengsizlikka qarshi chiqib, adolatli taqsimotni targ‘ib qiladi. Qaddafiyning fikricha, neft va boshqa tabiiy resurslar xalqqa tegishli bo‘lib, davlatga emas, balki to‘g‘ridan-to‘g‘ri xalq foydasiga xizmat qilishi kerak.
- U kapitalistik iqtisodiy modelga qarshi chiqib, boyliklarning keng xalq ommasi o‘rtasida taqsimlanishini talab qildi.
- Mehnat va xususiy mulk bilan bog‘liq masalalar bo‘yicha ham u o‘zining noan’anaviy g‘oyalarini ilgari surdi: ishchilar ishlab chiqarish jarayonida to‘la ishtirok etishi kerak, ish beruvchi va ishchi o‘rtasidagi ziddiyatni yo‘q qilish zarur deb hisoblangan.
Ijtimoiy tartib va oilaviy hayot
tahrir- Qaddafiyning fikricha, oila jamiyatning asosiy birligi bo‘lib, uning mustahkamligi millatning sog‘lom va barqaror bo‘lishi uchun zarurdir.
- Shuningdek, "Yashil kitob"da u gender tengligi, ayollar huquqlari va oila masalalari haqida ham yozgan, ammo uning bu boradagi qarashlari murakkab edi. Masalan, ayollarning jamiyatda muhim o‘rin tutishini qo‘llab-quvvatlagan bo‘lsa-da, ayni paytda ular o‘z oilalari doirasida an’anaviy rollarda bo‘lishini ham aytib o‘tgan.
Arab millatchiligi va xalqaro siyosat
tahrir- Kitobda arab millatchiligi va islomiy birlik tushunchalariga katta ahamiyat beriladi. U arab davlatlari birligini qo‘llab-quvvatlab, musulmon dunyosining g‘arbiy imperializm va neo-kolonializmdan ozod bo‘lishini istagan.
- Qaddafiyning nazariyasiga ko‘ra, xalqaro siyosat mustaqil va adolatli bo‘lishi kerak, shuningdek, davlatlar o‘z milliy manfaatlarini himoya qilishda mustaqil harakat qilishlari lozim deb hisoblagan.
"Yashil kitob"ning ta’siri
tahrirQaddafiy bu kitobni Liviya boshqaruvining asosiy qo‘llanmasiga aylantirdi va unga ko‘ra o‘z "Jamohiriya" ("xalq davlati") tizimini yaratishga harakat qildi. Biroq, ushbu g‘oyalar xalqning haqiqiy siyosiy erkinligini ta’minlamadi va Liviyada kuchli markazlashgan, repressiv siyosat davom etdi. Shu bilan birga, "Yashil kitob"dagi g‘oyalar nafaqat Liviyada, balki boshqa arab va Afrika davlatlarida ham munozara va bahslarga sabab bo‘ldi, ammo ularning ko‘pchiligi siyosiy muvaffaqiyatsizlik bilan tugadi.
Qaddafiyning boshqaruv davri tugaganidan so‘ng, "Yashil kitob" g‘oyalari va u asosida qurilgan tizim inqirozga uchradi, lekin u arab va xalqaro siyosat tarixida noyob va bahsli asar sifatida qoldi.