Yolgʻon konsensus effekti
Yolgʻon konsensus effekti (yoki notoʻgʻri kelishuv effekti) — bu sizning fikrlash tarzingizni boshqa odamlarga koʻrsatish tendentsiyasidir[1]. Boshqacha qilib aytadigan boʻlsak, odamlar boshqalar xuddi oʻzlari kabi fikr yuritishiga ishonishadi. Statistik maʼlumotlar bilan tasdiqlanmagan bu taxmin qilingan korrelyatsiya mavjud boʻlmagan konsensus taassurotini beradi. Bunday mantiqiy xato jamiyatda oʻz fikrlari, eʼtiqodlari va imtiyozlari haqiqatdan ham koʻproq tarqalgan deb hisoblaydigan odamlar yoki shaxslar guruhiga taʼsir qiladi.
Bunday notoʻgʻri munosabat koʻpincha guruh muhitida mavjud boʻlib, unda bir kishi oʻz guruhining umumiy fikri koʻpchilikning fikri bilan bir xil deb oʻylaydi. Guruh aʼzolari konsensusga erishganlari va u bilan bahslashayotganlarni kamdan-kam uchratishlari sababli, ular hamma bir xil fikrda deb taxmin qilishadi.
Bundan tashqari, ushbu konsensus etishmayotgan holatlarga duch kelganda, odamlar koʻpincha ular bilan hamfikr boʻlmaganlar qandaydir darajada pastroq deb oʻylashadi.
Bu kognitiv buzilishning yagona sababi yoʻq; asosiy omillar mavjudlik evristikasi va oʻz-oʻzini hurmat qilishni ortiqcha baholash deb taxmin qilinadi. Ushbu hodisaning orqasida himoya mexanizmi ham boʻlishi mumkin.
Yolgʻon konsensus effektini koʻp jaholat fenomeni bilan taqqoslash mumkin (inglizcha: pluralistic ignorance), bu odamlarning oʻzlarini ich-ichidan nafratlanishi bilan tavsiflanadi, lekin omma oldida ular normani (yoki eʼtiqodni) qoʻllab-quvvatlaydi. Aksincha, notoʻgʻri konsensus effektida odamlar boshqalarning koʻpchiligi xuddi shunday deb oʻylashadi, aslida esa koʻpchilik bir xil fikrda emas (va oʻz noroziligini ochiq bildiradi). Misol uchun, „koʻp jaholat hodisasi“ talabaning asossiz miqdorda spirtli ichimliklar ichishiga olib kelishi mumkin, chunki u buni hamma qiladi deb oʻylaydi, lekin aslida qolganlar ham ichishdan qochishni xohlaydi, lekin hech kim qoʻrqib rad etish fikrini bildirmaydi. Xuddi shu vaziyatda notoʻgʻri konsensus taʼsiri talabaning koʻp odamlar spirtli ichimliklarni koʻp miqdorda ichishni yaxshi koʻrishiga ishonishini anglatishi mumkin, lekin ular aslida buni yoqtirmaydilar va ular bu haqda ochiq gapirishadi[2].
Yana qarang
tahrirManbalar
tahrir- ↑ „False Consensus & False Uniqueness“ (en). Psychology Campus.com. 2007-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-fevral.
- ↑ Explanations from changingminds.org (Wayback Machine saytida 2022-10-05 sanasida arxivlangan)(ingl.) статьи по конкретным теориям и гипотезам снабжены ссылками на академические источники