Vikipediya

Yulia Tymoshenko

Yulia Volodimirivna Tymoshenko (ukraincha: Юлія Володимирівна Тимошенко).1960-yil 27-noyabrda tugʻilgan) — ukrainalik siyosatchi. Ukraina xalq deputati (1997-2000, 2002-2005, 2006-2007, 2007, 2014-2019 va 2019-yildan beri Ukraina Bosh vaziri) yoqilgʻi-energetika kompleksi raisi (1999—2001), 2005-yil fevraldan sentyabrgacha va 2007-yil dekabrdan 2010-yil martgacha Ukraina Bosh vaziri. U Ukraina bosh vaziri lavozimini egallagan birinchi va hozirgacha yagona ayol.

Yulia Volodymyrivna Tymoshenko
Юлія Володимирівна Тимошенко
Yulia Hrihyan

Tymoshenko. 2018-yil dekabr
Ukrainaning 10-bosh vaziri
Mansab davri
2007-yil 18-dekabr – 2010-yil 4-mart
Prezident Viktor Yushchenko
Vitse-prezident Aleksandr Turchynov
Oʻtmishdoshi Viktor Yanukovych
Vorisi Aleksandr Turchynov
Mansab davri
2005-yil 24-yanvar – 2005-yil 8-sentabr
Prezident Viktor Yushchenko
Vitse-prezident Anatoliy Kinakh
Oʻtmishdoshi Mykola Azarov
Vorisi Yuriy Yekhanurov
Bosh vazirning energetika va yoqilg'i masalalari bo‘yicha o‘rinbosari
Mansab davri
1999-yil 30-dekabr – 2001-yil 19-yanvar
Prezident Leonid Kuchma
Bosh vazir Viktor Yushchenko
Ukraina xalq deputati

Mansab davri
1997-yil 16-yanvar – 2000-yil 2-mart
2002-yil 14-may – 2005-yil 4-fevral
2006-yil 25-may – 2007-yil 14-iyun

2007-yil 23-noyabr – 2007-yil 19-dekabr
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Yulia Volodymyrivna Hrihyan

1960-yil 27-noyabr
Dnipropetrovsk, Ukraina SSR, Sovet Ittifoqi
Siyosiy partiyasi

Hromada (1997—1999-yillar)

Batkivshchyna (1999-yildan beri)
Boshqa siyosiy
birlashmalari

Yulia Tymoshenko Blok (2001–2012-yllar)
Diktaturaga qarshilik ko'rsatish qo'mitasi

(2011–2014-yillar)
Turmush oʻrtogʻi Aleksandr Tymoshenko (nikoh: 1979-yil)
Bolalari Eugenia Tymoshenko
Taʼlim

Ukraina Milliy konchilik universiteti
Dnepropetrovsk milliy universiteti

Kiyev milliy iqtisodiyot universiteti
Ilmiy unvoni Iqtisodiyot fanlari nomzodi
Mukofotlari
Imzosi
Vebsayti

Tymoshenko „Batkivshchina“ siyosiy partiyasi rahbari. U Ukrainaning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishini qoʻllab-quvvatlaydi va Ukrainaning Rossiya yetakchiligidagi Yevroosiyo Bojxona ittifoqiga aʼzo boʻlishiga keskin qarshi. Shuningdek, u Ukrainaning NATO aʼzoligini qoʻllab-quvvatlaydi[1].

U sariq inqilobga boshchilik qilgan va ikki marta parlamentda koʻpchilik tomonidan bosh vazir lavozimiga tayinlangan va maʼqullangan birinchi ayol boʻlib, 2005-yil 24-yanvardan 8-sentyabrgacha va yana 2007-yil 18-dekabrdan 2010-yil 4-martigacha ishlagan. U 2005-yilda Forbes jurnalining dunyoning eng kuchli ayollari roʻyxatida uchinchi oʻrinni egalladi[2].

Tymoshenko 2010-yilda Ukrainada boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarining ikkinchi bosqichida gʻolib Viktor Yanukovichga 3,5 foizga yutqazib, ikkinchi oʻrinni egalladi. 2011-yilning 5-avgustidan 2014-yilning 22-fevraliga qadar u koʻpchilik tomonidan prezident Viktor Yanukovich tomonidan siyosiy sabablarga koʻra jinoiy ishda ishtirok etgan, biroq qadr-qimmat inqilobidan soʻng u Ukraina Oliy sudi va Inson huquqlari boʻyicha Yevropa sudi tomonidan reabilitatsiya qilingan[3][4]. Qadr-qimmat inqilobining yakuniy kunlarida u uch yillik qamoqdan keyin ozod qilindi. 2014-yilgi Ukraina prezidentlik saylovlarida bu safar Petro Poroshenkodan keyin yana ikkinchi oʻrinni egalladi. Bir necha yil davomida soʻrovlarda kuchli favorit boʻlganidan soʻng[5] u 2019-yilgi Ukraina prezidentligi saylovining birinchi bosqichida uchinchi oʻrinni egalladi va 13,40 % ovoz oldi va shu tariqa ikkinchi bosqichga oʻta olmadi[6].

2019-yilda Oliy Radaga (Ukraina parlamenti) saylangan, u muxolifatdagi partiyasini boshqargan[7].

Hayoti va karyerasi

tahrir

Tymoshenko Yulia Xrixyan[8][9] 1960-yil 27-noyabrda Dnepropetrovskda, Ukraina SSR, Sovet Ittifoqida tugʻilgan. Uning onasi Lyudmila Telehina (Nelepova) 1937-yil 11-avgustda Dnepropetrovskda tugʻilgan[10]. Yulianing otasi, Sovet Ittifoqi pasportiga koʻra latviyalik boʻlgan Vladimir Xrixyan 1937-yil 3-dekabrda Dnepropetrovskda tugʻilgan. U xotini va qizini Yulia bir yoshdan oshgach tashlab ketgan. Yulia onasining familiyasini olgan[10].

Yulianing otasi tomonidan bobosi Abram Kapitelman (ukraincha: Абрам Кельманович Капітельман), 1914-yilda tugʻilgan. 1940-yilda Dnepropetrovsk davlat universitetini tugatgandan soʻng, Kapitelman Gʻarbiy Ukrainaga ishlashga yuborildi va u yerda Sniatin shahridagi jamoat yahudiy maktabining direktori boʻlib ishladi[10]. Kapitelman 1940-yil kuzida armiya safiga safarbar qilingan va keyinchalik 1944-yil 8-noyabrda Signal korpusida „leytenant“ unvoni bilan Ulugʻ Vatan urushida (1941—1945) qatnashayotganda halok boʻlgan[10].

Taʼlim

tahrir

1977-yilda Tymoshenko Dnepropetrovskdagi oʻrta maktabni tamomlagan[11]. 1978-yilda Tymoshenko Dnepropetrovsk konchilik institutining avtomatlashtirish va telemexanika boʻlimiga oʻqishga kirdi[12]. 1979-yilda u Dnepropetrovsk davlat universitetining Iqtisodiyot fakultetiga kibernetik muhandislik ixtisosligiga oʻtdi va 1984-yilda muhandis-iqtisodchi fakultetini birinchi darajali imtiyozli diplom bilan tugatdi. 1999-yilda Kiyev xalq xoʻjalik universitetida[13] "Soliq tizimini davlat tomonidan tartibga solish" nomli nomzodlik dissertatsiyasini himoya qildi va iqtisodiyot sohasida fan nomzodi ilmiy darajasini oldi[14].

Tijorat martaba

tahrir

Tymoshenko amaliyotchi iqtisodchi va akademik boʻlib ishlagan. Siyosiy karerasidan oldin u gaz sanoatida muvaffaqiyatli, ammo bahsli ishbilarmon ayolga aylandi va baʼzi hisob-kitoblarga koʻra mamlakatdagi eng boy odamlardan biriga aylandi. Tymoshenko 2005-yilda Ukrainaning birinchi ayol bosh vaziri boʻlishdan oldin „Sariq inqilob“ni boshqargan[15]. Forbes jurnalida 2005-yilda dunyoning eng kuchli 100 ta ayoli roʻyxatida uchinchi oʻrinni egalladi[2].

Tymoshenko 1984-yilda Dnepropetrovsk davlat universitetini tamomlab, 1988-yilgacha Dnepropetrovskdagi „Dnepr mashinasozlik zavodi“da (raketa ishlab chiqaruvchi) muhandis-iqtisodchi lavozimida ishlagan[16].

1988-yilda qayta qurish tashabbuslari doirasida Yulia va Aleksandr Tymoshenko 5000 sovet rublini qarzga olib, Aleksandrning otasi Gennadiy Tymoshenkoning yordami bilan videoprokat kooperativini ochishgan[17].

1989-yildan 1991-yilgacha Yulia va Aleksandr Tymoshenko Dnepropetrovskda „Terminal“ tijoriy video prokat kompaniyasiga asos solgan va unga rahbarlik qilgan[17][18].

1991-yilda Tymoshenko (eri Aleksandr, qaynotasi Gennadiy Tymoshenko va Aleksandr Gravets bilan birgalikda)[17] „Ukraina Petrol Korporatsiyasi“ ni 1991-yildan 1995-yilgacha Dnepropetrovsk qishloq xoʻjaligini yoqilgʻi bilan taʼminlagan kompaniya tuzdi[16]. Tymoshenko bosh direktor lavozimida ishlagan. 1995-yilda ushbu kompaniya Ukrainaning Birlashgan energiya tizimlarida qayta tashkil etildi[19]. Tymoshenko 1995-yildan 1997-yilning 1-yanvarigacha Rossiyaning Ukrainaga tabiiy gazining asosiy importchisiga aylangan xususiy vositachi „Ukraina United Energy Systems“ kompaniyasi prezidenti lavozimida ishlagan[20]. Oʻsha paytda u[21] „gaz malikasi“ degan laqabni oldi[22][23][24]. Bu davrda Tymoshenko Ukrainaning koʻplab muhim arboblari bilan biznes aloqalar oʻrnatgan[25]. Tymoshenko Rossiyaning „Gazprom“ korporatsiyasi rahbariyati bilan ham muomala qilishga majbur boʻldi. Tymoshenkoning taʼkidlashicha, uning boshqaruvi ostida UESU muhim iqtisodiy muammolarni muvaffaqiyatli hal qilgan: 1995-yildan 1997-yilgacha Ukrainaning Rossiya tabiiy gazi uchun koʻp milliardlik qarzi toʻlangan; Ukraina mashinasozlik, quvur sanoati va qurilish sohasida xalqaro hamkorlikni tikladi; Ukrainaning Rossiyaga mahsulot eksporti esa ikki baravarga oshdi[26]. 1995-yildan 1997-yilgacha Tymoshenko Ukrainadagi eng boy ishbilarmonlardan biri hisoblangan[27]. Tymoshenko milliy siyosatga birinchi qadam qoʻyganida, uning kompaniyasi unga va uning oilasiga siyosiy bosim oʻtkazish vositasiga aylandi. UESU yuqori rahbariyati jinoiy javobgarlikka tortildi[28]. 1998-yildan beri Tymoshenko Ukrainadagi taniqli siyosatchi. Lekin u 2016-yilda „100 ta eng boy ukrainalik“ roʻyxatiga kiritilmagan[29][30].

Siyosiy martaba

tahrir

Erta martaba

tahrir

Tymoshenko siyosatga 1996-yilda, Kirovohrad viloyatidagi 229-sonli Bobrynets saylov okrugi boʻyicha Oliy Radaga (Ukraina parlamenti) deputat etib saylanganida, rekord darajadagi 92,3 % ovozni qoʻlga kiritgandan soʻng kirib keldi. Parlamentda Tymoshenko Konstitutsiyaviy markaz fraksiyasiga qoʻshildi. 1997-yil fevral oyida ushbu markazchilar fraksiyasi 56 deputatdan iborat edi[31] va „Ukrayinska pravda“ ga koʻra, dastlab u Ukraina prezidenti Leonid Kuchma siyosatini qoʻllab-quvvatlagan. Keyinchalik muxolifga aylangan. 1997-yil oxirida Tymoshenko impichment va navbatdagi Ukraina prezidenti saylovini 1999-yilda emas, 1998-yilning kuzida oʻtkazishga chaqirdi. 1997-yil noyabr oyi oxirida Ukraina Bosh prokurori Oliy Radadan Tymoshenkoning deputatlik daxlsizligini bekor qilishni soʻradi, biroq deputatlar bunga qarshi ovoz berishdi.

Bosh vazirning sobiq oʻrinbosari Yulia Tymoshenko prezident Leonid Kuchmaga muxolifatda edi. Britaniyaning Financial Times gazetasi muharririga yoʻllagan maktubida Tymoshenko Ukraina prezidenti ongli ravishda mamlakatda totalitar tizim qurayotganini taʼkidladi: Ishonamanki, janob Kuchma rejimi meni nafaqat siyosiy jihatdan jismonan yoʻq qilishgacha borishi mumkin, men oʻz tanlovimni qildim va unga qarshi demokratik usullar bilan kurashishda davom etaman. Mening yagona „jinoyatim“ bu Ukraina prezidenti tomonidan yaratilgan korrupsiya, yashirin iqtisodiyot va totalitarizmga qarshi kurash boʻldi. Yulia Tymoshenko vijdon asiri va Ukraina sobiq bosh vazir oʻrinbosari. Tymoshenko 1998-yilda Kirovohrad viloyatidagi saylov okrugida gʻalaba qozonib, qayta saylangan va Xromada partiyasi roʻyxatida oltinchi oʻrinni egallagan[32][33] U parlamentda nufuzli shaxsga aylandi va Oliy Radaning Byudjet qoʻmitasi raisi etib tayinlandi[16][34][35]. Xromada partiyasi rahbari Pavlo Lazarenko 1999-yilning fevral oyida noqonuniy pul oʻzlashtirish boʻyicha tergovdan qochish uchun Qoʻshma Shtatlarga qochib ketganidan soʻng[34], turli fraksiya aʼzolari Xromadani tark etib, boshqa parlament fraksiyalariga qoʻshilishdi[35][36], shular jumlasidan Tymoshenko ham bor. 1999-yil mart oyida Ukraina ittifoqining „Vatan“ fraksiyasi Lazarenkoning usullariga qarshi norozilik bildiradi. „Vatan“ siyosiy partiya sifatida 1999-yil sentabr oyida rasman roʻyxatga olingan> va 1999-yil oktabr oyida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovida Yevgeniy Marchuk uchun ovoz bergan saylovchilarni oʻziga jalb qila boshladi[36]. 2000-yilda „Vatan“ prezident Kuchmaga qarshi chiqdi[36].

Bosh vazirning yoqilgʻi-energetika masalalari boʻyicha oʻrinbosari

tahrir
 
Yulia Tymoshenko. 2002-yil

1999-yil dekabr oyining oxiridan 2001-yil yanvarigacha Tymoshenko Viktor Yushchenko hukumatida yoqilgʻi-energetika sektori boʻyicha Bosh vazir oʻrinbosari boʻlgan[37]. U 2000-yil 2-martda parlamentni rasman tark etdi[33]. Uning rahbarligi ostida Ukrainaning elektr sanoatidan tushumlari bir necha ming foizga oʻsdi. U sanoat isteʼmolchilaridan elektr energiyasi uchun naqd pul toʻlashni talab qilib, elektr energiyasi bozorida barter amaliyotidan voz kechdi. Shuningdek, u koʻplab tashkilotlar uchun imtiyozlarni bekor qildi, bu esa ularni elektr taʼminotini uzib qoʻyishni istisno qildi. Uning islohotlari hukumatning davlat xizmatchilariga ish haqini toʻlash va ish haqini oshirish uchun yetarli mablagʻga ega ekanligini anglatardi. 2000-yilda Tymoshenko hukumati  ijtimoiy toʻlovlar uchun qoʻshimcha 18 milliard Grivnani taqdim etdi. Ushbu summaning yarmi mablagʻlarni soya sxemalaridan olib qoʻyish, barter toʻlovlarini taqiqlash va energiya bozoriga raqobat qoidalarini joriy etish tufayli yigʻilgan[38].

2000-yil 18-avgustda Ukraina Birlashgan Energiya Tizimlari (UESU) bosh direktori, Yulia Tymoshenkoning turmush oʻrtogʻi Aleksandr Tymoshenko hibsga olingan. Tymoshenkoning oʻzi erining hibsga olinishi unga nisbatan siyosiy bosim natijasi ekanini aytdi[39]. 2001-yil 19-yanvarda prezident Leonid Kuchma Yulia Tymoshenkoni ishdan boʻshatishni buyurdi. Keyin Bosh vazir Viktor Yushchenko energetika sohasidagi yutuqlariga qaramay, uning ishdan boʻshatilishini indamay qabul qildi. Ukraina matbuoti buni „Viktor Yushchenkoning birinchi xiyonati“ deb atagan[40]. Ishdan boʻshatilganidan koʻp oʻtmay, Tymoshenko Milliy najot qoʻmitasiga rahbarlik qildi va Ukrainada faollashdi. Harakat Yulia Tymoshenko bloki, „Vatan“, Ukraina Respublikachilar partiyasi, Ukraina Konservativ Respublikachilar partiyasi, „Sobor“, Ukraina Sotsial-demokratik partiyasi, Ukraina Xristian-Demokratik partiyasi va Vatanparvarlar partiyasi kabi bir qator muxolifat partiyalarini qamrab oldi[41].

Kuchmaga qarshi kompaniyalar va 2002-yilgi saylovlar

tahrir

2001-yil 9-fevralda Tymoshenko Yulia Tymoshenko blokiga asos soldi (Milliy najot qoʻmitasi unga birlashtirildi), 2002-yilgi parlament saylovlarida siyosiy blok 7,2 % ovoz olgan. Yulia 1999-yilda tashkil etilganidan beri "Batkivshchina " (Vatan) siyosiy partiyasini boshqarib kelmoqda[42].

2001-yil 13-fevralda Tymoshenko 1997-yilda (Ukraina Birlashgan Energiya Tizimlari prezidenti boʻlgan davrda) bojxona hujjatlarini qalbakilashtirish va gaz kontrabandasida ayblanib hibsga olindi[16][43]. Uning siyoiy tarafdorlari u hibsda saqlanayotgan Lukyanivska qamoqxonasi yaqinida koʻplab norozilik namoyishlari uyushtirdilar. 2001-yil mart oyida Pechersk tuman sudi (Kiyev) ayblovlarni asossiz deb topdi va hibsga olish sanksiyasini bekor qildi. Tymoshenkoning soʻzlariga koʻra, ayblovlar Kuchma rejimi tomonidan uning korrupsiyani yoʻq qilish va bozor islohotlarini yoʻlga qoʻyish harakatlari bilan tahdid qilingan oligarxlar buyrugʻi bilan uyushtirilgan. 2003-yil 9-aprelda Kiyev apellyatsiya sudi Yulia va Aleksandr Tymoshenkoga qarshi jinoyat ishlari boʻyicha ish yuritishni haqiqiy emas deb topdi va bekor qildi. Tymoshenko ayblovlardan tozalanganiga qaramay, Moskva uni Rossiyaga kirgan taqdirda hibsga olish uchun order bergan. 2005-yilda barcha ayblovlar asossiz deb topildi va olib tashlandi[44].

Jinoiy ish Ukrainada 2005-yil yanvarida dalillar yoʻqligi, Rossiyada esa 2005-yil dekabrida muddat oʻtishi sababli yopilgan[45]. 2005-yil 18-noyabrda Ukraina Oliy sudi Yulia Tymoshenko va uning oilasiga qarshi barcha jinoiy ishlarni haqiqiy emas deb topdi[46]. Shunga qaramay, Ukrainada ish 2010-yilning may oyidan, yaʼni Yanukovich hokimiyatga kelganidan keyin qayta ochilgan.   Tymoshenkoning turmush oʻrtogʻi Aleksandr ikki yilni (2002—2004) yashirinib oʻtkazgan, er-xotinning fikricha, ular sobiq Kuchma maʼmuriyati tomonidan asossiz va siyosiy sabablarga koʻra ayblovlar bilan qamoqqa olinmagan.

2010-yil 30-dekabrda AQSh Davlat departamenti Ukraina hukumatini oʻz xavotiri haqida maʼlum qildi va "Tymoshenkoni jinoiy javobgarlikka tortish tanlab yoki siyosiy sabablarga koʻra boʻlmasligi kerakligini taʼkidladi[47].

Ayblovlar olib tashlanganidan soʻng, Tymoshenko jurnalist Georgiy Gongadzening oʻldirilishi sababli uchun prezident Kuchmaga qarshi ommaviy kampaniyaning yetakchilari qatoriga qaytadi. Ushbu kampaniyada Tymoshenko birinchi marta inqilobchi lider sifatida tanildi, bunga misol sifatida mitinglardan birida uning qamoqxona oynalarini sindirishi haqidagi telekoʻrsatuv boʻldi. Oʻshanda Tymoshenko prezident Kuchmaga impichment eʼlon qilish uchun umumxalq referendumini tashkil qilmoqchi edi[48].   2001-yil 11-avgustda Rossiyaning fuqarolik va harbiy prokurorlari Tymoshenkoga qarshi uni poraxoʻrlikda ayblab, yangi jinoiy ish qoʻzgʻatdi[49]. 2005-yil 27-dekabrda Rossiya prokuraturasi bu ayblovlarni bekor qildi. Rossiya prokuraturasi uni bosh vazir etib tayinlanganida hibsga olish orderini toʻxtatib qoʻygan edi, biroq 2005-yil sentabrida ishdan boʻshatilganidan keyin uni qayta tikladi[50][51]. Tymoshenko bosh vazirlik faoliyatining dastlabki yetti oyida Rossiyaga bormadi[50].

2002-yil yanvar oyida Tymoshenko sirli ravishda avtohalokatga uchradi va u yengil jarohatlar bilan omon qoldi — bu epizod orqali baʼzilar unga suiqasd boʻlgan deb hisoblashadi[52]. Uning Mercedes avtomobili, ikki avtomobilning yoʻl bermasligi natijasida Kiyevda Lada bilan toʻqnashib ketdi.

Sariq inqilobdagi roli

tahrir
 
Yulia Tymoshenko

2001-yilning kuzida Tymoshenko ham, Viktor Yushchenko ham 2004-yilgi Ukraina prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonish uchun amaldagi prezident Leonid Kuchmaga qarshi keng koʻlamli muxolifat blokini yaratishga harakat qilishdi[34].

2002-yil oxirida Tymoshenko, Aleksandr Moroz (Ukraina Sotsialistik partiyasi), Petro Simonenko (Ukraina Kommunistik partiyasi) va Viktor Yushchenko (Bizning Ukraina) „Ukrainada davlat inqilobining boshlanishi“ haqida qoʻshma bayonot berishdi. 2004-yilgi Ukrainadagi prezidentlik saylovlarida kommunistik partiya ittifoqdan chiqdi, ammo boshqa partiyalar ittifoqchi boʻlib qoldi va Simonenko alyansdan yagona nomzodga qarshi chiqdi (2006-yil iyuligacha)[53].

2004-yil mart oyida Tymoshenko „Bizning Ukraina“, BYuT va Ukraina Sotsialistik partiyasi rahbarlari prezidentlik kampaniyasida birgalikda ishtirok etish toʻgʻrisida koalitsiya kelishuvi ustida ishlayotganini eʼlon qildi. Tymoshenko prezidentlikka nomzodini qoʻymaslikka va Viktor Yushchenkoga yoʻl berishga qaror qildi. 2004-yil 2-iyulda „Bizning Ukraina“ va „Yulia Tymoshenko bloki “ „Xalq kuchlari“ koalitsiyasini tuzdilar, bu koalitsiya „hokimiyatdagi hokimiyatlar natijasida Ukraina uchun xarakterli boʻlgan buzgʻunchi jarayonni“ toʻxtatishga qaratilgan. Shartnoma Viktor Yushchenkoning agar Yushchenko 2004-yil oktyabrida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonsa, Tymoshenkoni bosh vazirlikka koʻrsatish haqidagi vaʼdasini oʻz ichiga olgan. Tymoshenko Yushchenko uchun faol tashviqot olib borgan, butun Ukraina boʻylab gastrol safarlarida va mitinglarda qatnashgan. Viktor Yushchenko sirli zaharlanishi tufayli saylovoldi tashviqotini tark etganidan keyin Tymoshenko uning nomidan saylovoldi tashviqotini davom ettirdi[54].

31-oktyabrdagi dastlabki ovoz berishdan soʻng ikki nomzod — Viktor Yanukovich va Viktor Yushchenko ikkinchi bosqichga oʻtdi. Tymoshenko avvalroq taxmin qilganidek, Yushchenko ikkinchi bosqichga chiqa olmagan sobiq raqiblaridan, masalan, Aleksandr Moroz (Sotsialistik partiya), Anatoliy Kinax (Sanoat va tadbirkorlar partiyasi), Kiyev shahrining sobiq meri Aleksanrd Omelchenko va boshqalar tomonidan maʼqullangan.

2004-yil 6-noyabrda Tymoshenko odamlardan toʻq sariq rangli belgilarni tarqatishni soʻradi (toʻq sariq rang Yushchenko kampaniyasining rangi edi). „Eng arzon apelsin matosidan bir parcha olib, lenta yasang va ularni hamma joyga qoʻying“, dedi u. „Kampaniya menejerlari ularni sizga bermaguncha kutmang“.

Firibgarlik haqidagi daʼvolar tarqala boshlaganda, „toʻq sariq jamoa“ 2004-yil 21-noyabrda ikkinchi bosqichda parallel ravishda ovoz berishni oʻtkazishga va natijalarni darhol Kiyevdagi Mustaqillik maydonida (Maydan Nezalejnosti) odamlarga eʼlon qilishga qaror qildi. Tymoshenko kiyevliklarni maydonga toʻplanishga chaqirdi va boshqa shahar va aholi punktlaridan ham kelib, oʻz tanlovi uchun turishni soʻradi. „Issiq kiyim, choʻchqa yogʻi, non, sarimsoq-piyoz olib Kievga kel“, dedi u. 2004-yil 22-noyabrda Ukraina boʻylab shaharlarda ommaviy norozilik namoyishlari boʻlib oʻtdi: Kiyevdagi Maydan Nezalejnostidagi eng katta norozilik namoyishi 500 mingga yaqin ishtirokchini jalb qildi[55]. Bu noroziliklar toʻq sariq inqilob sifatida tanildi. 2004-yil 23-noyabrda Tymoshenko norozilik namoyishi ishtirokchilarini Prezident maʼmuriyatiga olib bordi. Bankova koʻchasida maxsus qoʻmondon politsiyasi kortejning uzoqqa borishiga toʻsqinlik qildi, shuning uchun odamlar Tymoshenkoni koʻtardilar va u politsiya qalqonlarida Maʼmuriyat binosi tomon yurdi.

2004-yil 3-dekabrda Ukraina Oliy sudi ikkinchi bosqich natijalarini bekor qildi va takroriy saylovni 2004-yil 26-dekabrga belgiladi. Viktor Yanukovichning rasmiy gʻalabasi bekor qilinib, saylovning ikkinchi bosqichidan soʻng Viktor Yushchenko 51,99 % ovoz bilan prezident etib saylandi (Yanukovich 44,2 % qoʻllab-quvvatladi)[56].

Namoyishlar chogʻida Tymoshenkoning Maydandagi chiqishlari koʻchadagi namoyishlarning jadalligini saqlab qoldi[57]. Uning mashhurligi shunchalik oshdiki, ommaviy axborot vositalari uni ukrain yoki slavyancha „Janna d’Ark“[58], shuningdek, „Apelsin inqilob malikasi“[59] deb atashni boshladi. 1990-yillar „Gaz malikasi“ sifatida atalgan edi. Qoʻshimcha taxalluslar orasida „inqilob maʼbudasi“ va „Ukraina siyosatining malikasi Leya“ nomlari ham bor edi[58].

Bosh vazir sifatida birinchi muddat (2005-yil fevral — sentabr)

tahrir
 
Yulia Tymoshenko parlamentda. 2005-yil 4-fevral.

2005-yil 24-yanvarda Tymoshenko Yushchenko prezidentligi davrida Ukraina bosh vaziri vazifasini bajaruvchi etib tayinlandi. 4-fevral kuni Tymoshenkoning bosh vazir lavozimiga tayinlanishi parlament tomonidan 373 ovozning mutlaq koʻpchiligi (tasdiqlash uchun 226 tasi zarur edi) bilan ratifikatsiya qilingan edi[18]. U Ukraina bosh vaziri etib tayinlangan birinchi ayoldir[60].

Tymoshenko kabinetida Tymoshenkoning oʻzi va Ukraina Xavfsizlik xizmati boshligʻi etib tayinlangan Aleksandr Turchinovdan tashqari "Yulia Tymoshenko bloki " partiyasining boshqa aʼzolari yoʻq edi[61][62]. Viktor Yushchenko bilan keyingi toʻqnashuvda u bilan ishlagan vazirlar uning tarafini olishdi[63].

2005-yil 28-iyulda Forbes jurnali Tymoshenkoni Kondoliza Rays va Vu Yidan keyin dunyoning uchinchi eng kuchli ayoli deb topdi[64]. Biroq, jurnalning 2006-yil 1-sentyabrda chop etilgan roʻyxatida Tymoshenkoning ismi eng yaxshi 100 talikka kirmagan[65] edi.

2005-yil sentyabr oyida Tymoshenko Krinitsa Gurskada boʻlib oʻtgan 15-Xalqaro iqtisodiy forumga koʻra „Markaziy va Sharqiy Yevropaning yil odami“ mukofotini oldi[66].

Uning hukumatiga hokimiyatga kelgandan bir necha oy oʻtgach, inqilobdan keyingi koalitsiya ichidagi ichki nizolar Tymoshenko maʼmuriyatiga zarar yetkaza boshladi[67][68][69]. 2005-yil 24-avgustda Viktor Yushchenko Mustaqillik kuni nutqida Tymoshenko hukumatini „eng yaxshi“ deb atadi[70].

Shunga qaramay, 8-sentyabrda bir qancha yuqori martabali amaldorlar, jumladan, Xavfsizlik va Mudofaa Kengashi rahbari Petro Poroshenko va Bosh vazir oʻrinbosari Nikolay Tomenko[71] isteʼfoga chiqqanidan keyin Tymoshenko hukumati prezident Viktor Yushchenko[72] tomonidan xalqqa jonli televideniye murojaati paytida[73] isteʼfoga chiqarilgani eʼlon qilindi. Yushchenko uning Vazirlar Mahkamasi rahbari sifatidagi faoliyatini tanqid qilib, bu iqtisodiy pasayish va hukmron koalitsiya ichidagi siyosiy mojarolarga olib kelganini eʼlon qildi[74]. Uning soʻzlariga koʻra, Tymoshenko baʼzi biznes manfaatlariga xizmat qilgan va hukumatning Nikopol ferroqotishma zavodini (ilgari Leonid Kuchmaning kuyovi Viktor Pinchukga tegishli) qayta xususiylashtirish toʻgʻrisidagi qarori uni hukumatni isteʼfoga chiqarishga majbur qilgan „oxirgi tomchi“ boʻlgan[75]. 2005-yil 13-sentyabrda Yushchenko Tymoshenkoni „toʻq sariq inqilob“ gʻoyalariga xiyonat qilishda aybladi. Associated Press agentligiga bergan intervyusida u Tymoshenkoning UESUga prezidentligi davrida 8 million grivna qarzi yigʻilib qolganini va u bu qarzni hisobdan chiqarish uchun bosh vazir sifatidagi vakolatidan foydalanganini aytdi. Tymoshenko bu summa qarz emas, balki 1997-yildan 1998-yilgacha Soliq inspeksiyasi tomonidan qoʻyilgan jarimalar ekanligini va UESU bilan bogʻliq barcha ishlar u bosh vazir boʻlgunga qadar yopilganini bir necha bor taʼkidlagan[76].

Tymoshenko Yushchenkoning eng yaqin atrofidagilarni unga qarshi makkorlikda va Vazirlar Mahkamasi faoliyatiga putur yetkazishda aybladi. U, shuningdek, Yushchenkoni tanqid qilib, Bi-bi-si bilan suhbatda u vaʼda qilganidek, korrupsiyani yoʻq qilmay, „birligimizni, kelajagimizni, mamlakat kelajagini amalda barbod qilganini“ va prezidentning bu harakati mutlaqo mantiqqa toʻgʻri kelmasligini aytdi[77].

2005-yilda Yulia Tymoshenkoning bosh vazir sifatidagi faoliyati „apelsin“ jamoasidagi ichki nizolar tufayli murakkablashgan[78]. Tymoshenkoga koʻra, prezident Yushchenko va Pyotr Poroshenko Milliy xavfsizlik va mudofaa kengashini „ikkinchi Vazirlar Mahkamasi“ga aylantirmoqchi boʻlgan[78].

Tymoshenkoning oʻrniga Yuriy Yehanurov bosh vazir etib tayinlandi.

Muxolifat va 2006-yilgi parlament saylovlari

tahrir
 
Yulia Tymoshenko Viktor Yushchenko bilan. 2009-yilda

2005-yil sentabr oyida Tymoshenko ishdan boʻshatilganidan koʻp oʻtmay, Rossiya Federatsiyasi Bosh prokuraturasi unga qoʻyilgan barcha ayblovlarni bekor qildi. 2005-yil 18-noyabrda Ukraina Oliy sudi Tymoshenko va uning oilasiga qarshi barcha jinoiy ishlarni haqiqiy emas deb topdi[79].

Ishdan boʻshatilganidan soʻng, Tymoshenko 2006-yilgi Ukraina parlament saylovlarida oʻz Bloki rahbari sifatida gʻalaba qozonish uchun mamlakat boʻylab sayohat qilishni boshladi. Tymoshenko tez orada bosh vazir lavozimiga qaytish istagini bildirdi. U ikki jabhada — Viktor Yanukovich va Viktor Yushchenko lagerlari bilan siyosiy kurashni boshlagan kuchli jamoani shakllantirishga muvaffaq boʻldi[80].

Blok saylovda ikkinchi oʻrinni egallab, 129 oʻrinni qoʻlga kiritgach, koʻpchilik uning Mintaqalar partiyasining hokimiyatga kelishiga yoʻl qoʻymaslik uchun Yushchenkoning „Bizning Ukraina“ partiyasi va Ukraina Sotsialistik partiyasi (SPU) bilan koalitsiya tuzishi mumkinligini taxmin qilishdi[81]. Tymoshenko bosh vazir boʻlish borasidagi pozitsiyasini yana bir bor takrorladi[81]. Biroq, „Bizning Ukraina“ va SPU bilan muzokaralar koʻp qiyinchiliklarga duch keldi, chunki turli bloklar oʻrinlar uchun kurashib, boshqa guruhlar bilan qarshi muzokaralar olib borishdi[82].

2006-yil 21-iyunda Ukraina ommaviy axborot vositalari tomonlar koalitsiya kelishuviga erishganliklari haqida xabar berishdi va bu kelishuv uch oylik siyosiy noaniqlikka barham bergandek koʻrinadi[83][84].

2007-yilgi parlament saylovi

tahrir
 
Yulia Tymoshenko va Vladimir Putinning uchrashuvi 2005-yil 19-mart. 2009-yilning noyabrida Putin Tymoshenkoning siyosiy tanlovini olqishlagan va u bilan ishlash samarali ekanini aytgan[85][86].

2007-yil 30-sentyabrda boʻlib oʻtgan parlament saylovlarida ovoz berishdan soʻng, „Sariq inqilob“ partiyalari BYUT fraksiyasi (30,71 % ovoz (156 oʻrin) va „Bizning Ukraina/Oʻz-oʻzini mudofaa“ fraksiyasining 229 ovozining koʻpchiligini qoʻlga kiritdi[87]. 2007-yil 3-oktyabrda deyarli yakuniy natija Tymoshenko va Prezident Yushchenkoning ittifoqini Bosh vazir Yanukovichning raqib partiyasi ustidan bir oz ustunlikka olib keldi, bu qisman Mintaqalar partiyasining tayanch nuqtasi boʻlgan sanoat sharqidagi kuchli BYuT kampaniyasi tufayli[88] sodir boʻldi. Partiyasi eng katta ovoz ulushini qoʻlga kiritgan Yanukovich ham gʻalabani daʼvo qilgan boʻlsa-da[89], uning koalitsiyadagi ittifoqchilaridan biri — Ukraina Sotsialistik partiyasi parlamentdagi oʻrinlarni saqlab qolish uchun yetarlicha ovoz toʻplay olmadi[90].

2007-yil 15-oktyabrda „Bizning Ukraina — oʻzini oʻzi mudofaa“ xalq bloki va Yulia Tymoshenko bloki 6-chaqiriq yangi parlamentda koʻpchilik koalitsiyasini tuzishga kelishib oldilar[91]. 29-noyabr kuni Yulia Tymoshenko bloki va Prezident Yushchenko bilan bogʻliq boʻlgan „Bizning Ukraina — oʻzini oʻzi mudofaa“ xalq bloki oʻrtasida koalitsiya imzolandi. Har ikki partiya sariq inqilobiga aloqador. 2007-yil 11-dekabrda Koalitsiya Tymoshenkoni bosh vazir etib tayinlashga urinishda muvaffaqiyatsizlikka uchradi va bir ovoz kamlik qildi (parlamentning 225 deputati uning nomzodini qoʻllab-quvvatladi). 2007-yil 12-dekabrda OAV Yulia Tymoshenkoga suiqasd uyushtirish ehtimoli haqida xabar berdi. BYuT va Tymoshenkoning oʻzi buni qoʻrqitish ekanligini aytdi. 18-dekabr kuni Tymoshenko yana bosh vazir etib saylandi (226 deputat qoʻllab-quvvatladi, oʻtish uchun minimal raqam) Tymoshenkoning ikkinchi marta hukumatni boshqarish davri keldi[92].

2007—2010-yillarda bosh vazir sifatida ikkinchi muddat va 2008-yilgi siyosiy inqiroz

tahrir

2008-yil 11-iyulda Mintaqalar partiyasi parlamentda Tymoshenko hukumatiga ishonchsizlik votumini bildirishga urinib koʻrdi, ammo yetarlicha ovoz toʻplay olmadi[93].

Tymoshenko bloki (BYuT) va Yushchenkoning „Bizning Ukraina — Xalq oʻzini-oʻzi mudofaa bloki“ (OU-PSD) koalitsiyasi Tymoshenkoning 2008-yilda Gruziya va Rossiya oʻrtasida davom etayotgan Janubiy Osetiya urushi haqidagi fikrini ataylab notoʻgʻri talqin qilgani uchun xavf ostida qoldi. Yushchenko idorasi uni 2010-yilgi saylovlarda Rossiyadan yordam olish uchun yumshoqroq pozitsiyani egallashda aybladi. Prezident maʼmuriyati rahbari oʻrinbosari Andrey Kislinskiy uni „vatanga xiyonat“da ayblashgacha borgan[94]. „Ukrainska pravda“ va „Newswire.ca“ nashrlarining yozishicha, Tymoshenko 13 va 14-avgust kunlari Gruziya bilan birdamligini bildirgan va keyinroq bu masalada betaraf boʻlishni afzal koʻrgan, chunki Konstitutsiyaga koʻra, prezident Yuschenko tashqi siyosat masalalarini boshqargan[95][96].   BYuT maʼlumotlariga koʻra, Viktor Baloha (Prezident Kotibiyati rahbari) har qadamda bosh vazirni tanqid qilib, , uni yetarlicha dindor boʻlmaslikdan tortib, iqtisodiyotga zarar yetkazish va uni oʻldirishga fitna uyushtirishgacha ayblagan va Gruziya ustidan „xiyonat“ ayblovi shunchaki bosh vazirga qaratilgan soʻnggi va eng zararli hujumlardan biri edi[97][98][99][100][101].

 
AQSh prezidenti Jorj Bush va Tymoshenko. Kiyev. 2008-yil 1-aprel.
 
Tymoshenko va Polsha prezidenti Lex Kachinski. 2008-yil 14-fevral

Tymoshenkoning BYuT Ukraina Kommunistik partiyasi va Mintaqalar partiyasi bilan birga boʻlajak prezidentlar uchun impichment[102] tartibini osonlashtiradigan va prezident vakolatlarini cheklab, bosh vazirning vakolatlarini oshiruvchi qonunlarni qabul qilish uchun ovoz berganidan soʻng, Prezident Yushchenkoning OU-PSD bloki oʻz kuchini yoʻqotdi. Koalitsiyadan chiqdi. Yushchenko qonunchilikdagi bu qonunga veto qoʻyishga vaʼda berdi[103][104] va agar tez orada yangi koalitsiya tuzilmasa, saylov oʻtkazish bilan tahdid qildi. Bu 2008-yilgi Ukrainadagi siyosiy inqirozga olib keldi va Yushchenkoning 2008-yil 8-oktyabrda muddatidan oldin parlament saylovlarini tayinlashi bilan yakunlandi[105][106].

 
Tymoshenko 2009-yil noyabrida

2009-yilda Tymoshenko va prezident Yushchenko[107] Ukraina prezidenti kotibiyati va muxolifatdagi Mintaqalar partiyasi oʻrtasidagi munosabatlar dushmanligicha qoldi[108]. Mojaroning sabablaridan biri 2006-yilda Viktor Yushchenkoning RosUkrEnergo kompaniyasiga gaz yetkazib berishni qayta boshlagani edi. Oʻshanda bu kompaniya Dmitriy Firtashga — 45 %, Yushchenkolar oilasiga — 27 % va Rossiyaning „Gazprom“ kompaniyasiga tegishli edi. 2007-yilda Tymoshenko Rossiyadan Ukrainaga gaz yetkazib berish boʻyicha toʻgʻridan-toʻgʻri shartnoma tuzishni talab qilgan. 2008-yilda ikki bosh vazir gaz vositachilarini yoʻq qilish boʻyicha Memorandum imzolagan edi[109]. U 2009-yil fevral oyining boshida „keyingi prezidentlik saylovlari uchun saylov kurashi deyarli boshlanganini“ taʼkidladi[110].

2010-yil Prezident saylovi

tahrir
 
Yulia Tymoshenko Yevropa xalq partiyasi kongressida. Bonn. 2009-yil 9-dekabr.

Tymoshenko 2010-yilgi Ukraina prezidentligiga nomzod edi[111], lekin bu saylovda Viktor Yanukovichga yutqazdi (Tymoshenko saylovning ikkinchi va oxirgi bosqichida 45,47 % ovoz oldi, raqibidan 3 % kam)[112].

Agar Tymoshenkoning Ikkinchi hukumati saqlanib qolmasa, 2010-yil 22-fevralda Tymoshenko parlament muxolifatiga kirishini aytdi. 2010-yil 3-martda Ukraina parlamenti ikkinchi Tymoshenko hukumatiga ishonchsizlik toʻgʻrisida qaror qabul qildi, unda vazirlar mahkamasi isteʼfoga chiqarildi, unda 450 deputatdan 243 nafari[113] yoqlab ovoz berdi (jumladan, Blokning yetti nafar deputati[114]). (Bosh vazir Tymoshenkoning oʻzi 2010-yil 1-martda ovoz berishni talab qilgan edi) 2010-yil 2-martda koalitsiya allaqachon parlamentdagi koʻpchilikni yoʻqotgan edi. 3-mart kuni ovoz berishdan oldin Bosh vazir Tymoshenko yana shunday dedi: „Agar bugun hukumatni ishdan boʻshatish toʻgʻrisida qaror qabul qilinsa, xuddi oʻsha paytda hukumatimiz kabinetni tark etadi. Bizning siyosiy kuchimiz muxolifatga oʻtadi“. Tymoshenko Vazirlar Mahkamasining qulashida Litvin bloki va "Bizning Ukraina, jumladan fraksiya pozitsiyasini eʼlon qilgan „Bizning Ukraina“ yetakchisini aybladi. Tymoshenko 2010-yilning 4-martida bosh vazirlikdan isteʼfoga chiqdi[115]. BYuT aʼzosi Aleksandr Turchinov 2010-yil 4-martda yangi hukumat tuzilgunga qadar bosh vazirlik vazifalarini bajarish huquqiga ega edi. 2010-yil 9[116] va 15-mart kunlari Tymoshenko „barcha milliy vatanparvar kuchlarni“ Yanukovichga qarshi birlashishga chaqirdi. 16-martda BYuTni oʻz ichiga olgan soya hukumati tashkil etildi. 2010-yil 10-mayda Ukrainani himoya qilish xalq qoʻmitasi tuzildi, uning vakillaridan biri Tymoshenko edi. Tymoshenko 2010-yilda Ukraina-Rossiya harbiy-dengiz bazasi tabiiy gaz boʻyicha kelishuvga qarshi edi, chunki u kelishuv Ukrainaning milliy manfaatlariga zarar yetkazadi, deb hisoblaydi.

 
Tymoshenko va Mixail Saakashvili. 2010-yil sentabr.

2011-yil Tymoshenkoga qarshi sud va qamoq va boshqa jinoiy ishlar

tahrir
 
Tymoshenko va kansler Angela Merkel 2011-yil mart oyida Bryusselda boʻlib oʻtgan Yevropa Xalq partiyasi sammitida. AQSh senatori Jon Makkeyn va Yevropa xalq partiyasi prezidenti Uilfrid Martens Tymoshenkoni ushbu tadbirga rasman taklif qilganidan soʻng, Ukraina Bosh prokuraturasi Tymoshenkoga qoʻyilgan mamlakatga chiqish taqiqini bekor qildi[117].

2010-yil may oyida Ukraina Bosh prokuraturasi Yulia Tymoshenkoga nisbatan bir qator jinoiy ishlarni qoʻzgʻatdi, bu esa uning normal siyosiy faoliyati va Gʻarbdagi ittifoqchilariga xalqaro sayohat qilishiga toʻsqinlik qildi. Yevroparlament Yanukovich hukumatini Tymoshenkoni taʼqib qilish, shuningdek, „Gaz ishi“ va unga va uning vazirlariga qarshi boshqa ishlar boʻyicha jinoiy javobgarlikka tortishda qoralovchi rezolyutsiya qabul qildi[118]. 2011-yil 24-iyunda „gaz ishi“ boʻyicha 2009-yilda Rossiyaning „Gazprom“ gaz kompaniyasi bilan Ukrainaga tabiiy gaz yetkazib berish boʻyicha tuzilgan shartnoma boʻyicha sud boshlandi. Tymoshenkoga hokimiyatni suiisteʼmol qilish va davlat mablagʻlarini oʻgʻirlash aybi qoʻyilgan, chunki sud kelishuvni mamlakat uchun iqtisodga zid va suiisteʼmol deb topdi[119].

2009-yil yanvarida Rossiya bilan tuzilgan tabiiy gaz importi boʻyicha shartnoma boʻyicha mansab vakolatini suiisteʼmol qilganlikda ayblangan Tymoshenko ustidan sud jarayoni 2011-yil 24-iyun kuni Kiyevda boshlangan[120]. Tymoshenkoning ikkinchi hukumati sobiq amaldorlariga nisbatan ham bir qator jinoiy ishlar ochilgan[121]. Ukraina prezidenti Viktor Yanukovichning soʻzlariga koʻra, bu ishlar Ukrainadagi korrupsiyaga qarshi kurash uchun begʻaraz qilingan. Sobiq prezident Viktor Yushchenko sud jarayonida Tymoshenkoga qarshi koʻrsatma bergan va uni „oddiy sud jarayoni“ deb atagan[122]. AQSh, Rossiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Italiya, Ispaniya va boshqa Yevropa davlatlari bayonotlarida, Yevropa Ittifoqi, NATO, Yevropa Xalq partiyasi bayonotlarida; va Transparency International, Freedom House, Amnesty International va Human Rights Watch kabi inson huquqlari tashkilotlari bayonotlarida Tymoshenkoga qarshi sud jarayoni „siyosiy taʼqib“ deb atalgan[123]. Sudlanganidan keyin Tymoshenko oʻnta jinoiy harakat boʻyicha jinoiy tergov qilindi. Ukraina prokurorlari Tymoshenko bundan ham koʻproq jinoiy harakatlar sodir etganini daʼvo qilmoqda.

2011-yil iyul oyi boshida Ukraina xavfsizlik xizmati (SBU) Ukraina Birlashgan Energiya Tizimlari (1996-yil) tomonidan Rossiyaga 405,5 million dollar evaziga tovarlar yetkazib berilmagani boʻyicha yangi jinoiy ish ochdi. SBU Rossiya bu summani Ukraina Davlat byudjetiga talab qilishi mumkinligini taʼkidlamoqda (bu jinoiy ish Rossiyada 2005-yil dekabr oyida vaqt oʻtishi sababli yopilgan)[45].

2011-yil 11-oktyabrda sud Tymoshenkoni mansab vakolatini suiisteʼmol qilishda aybdor deb topdi va uni yetti yilga ozodlikdan mahrum qildi, qamoq muddati davomida saylangan lavozimlarga kirishishni taqiqladi va davlatga 188 million dollar toʻlashga majbur qilindi[124]. U 2009-yilda „Naftogaz“ga Rossiya bilan gaz shartnomasini imzolashga buyruq berib, bosh vazir sifatida oʻz vakolatlarini oshirib yuborganlikda ayblangan Tymoshenko 2011-yil 24-oktabrdagi hukmni Stalinning Buyuk Terroriga qiyoslagan hukm ustidan shikoyat qildi.

Ukrainada 2001-yil 24-oktabrda Tymoshenkoga qarshi davlat mablagʻlarini oʻzlashtirish va soliq toʻlashdan boʻyin tovlaganlik ayblovlari boʻyicha jinoiy ish qayta ochilgan. 2011-yil 4-noyabrda Ukraina soliq politsiyasi unga nisbatan jinoiy ish qoʻzgʻatdi. U 2011-yil 10-noyabrda ushbu ishlar uchun ayblangan[125][126]. Tymoshenko 2011-yilning 8-dekabrida Ukraina sudi uni „Ukraina United Energy Systems“ kompaniyasi tomonidan soliq toʻlashdan boʻyin tovlash va davlat mablagʻlarini oʻgʻirlash (1996—2000-yillar) boʻyicha tergov doirasida nomaʼlum hibsga olishga qaror qilganidan soʻng (qamoqxonada) qayta hibsga olingan edi. Yana Yevropa Ittifoqi bundan xavotir bildirdi[127].

2011-yil 23-dekabrda Tymoshenko mansab vakolatini suiisteʼmol qilganlikda ayblanib, hukm ustidan shikoyat qilishdan mahrum boʻldi[128]. U va uning advokatlari[128] „Bugun Ukrainada sud tizimi va adolat umuman mavjud emas“ deb apellyatsiya jarayonini boykot qilgan edi[129]. Tymoshenko sud hukmiga ustunlik bergan Inson huquqlari boʻyicha Yevropa sudiga shikoyat qildi[130]. 2011-yil 30-dekabrda Tymoshenko Xarkovdagi Kachanivska koloniyasiga oʻtkazildi[131][132].

2012-yil yanvar oyi boshida Tymoshenkoning turmush oʻrtogʻi Aleksandr Tymoshenko oʻtgan yil oxirida soʻragan Chexiya Respublikasidan boshpana oldi[133][134].

2012-yil aprel oyi boshida Bosh prokuratura Tymoshenko va sobiq bosh vazir Pavlo Lazarenkoning 1996-yilda donetsklik tadbirkor Aleksandr Momotning oʻldirilishiga aloqadorligi ehtimolini tekshirishni boshladi

2012-yilning 19-aprelida Xarkovda Ukraina Birlashgan Energiya Tizimlari davlat mablagʻlarini oʻzlashtirganlikda ayblangan sud jarayoni boshlandi[45][135]. Tymoshenko sogʻligʻi bilan bogʻliq muammolar borligini aytib, sudda ishtirok etishdan bosh tortdi[135]. Keyin Tymoshenko oʻz xohishiga qarshi Kachanivska qamoqxonasidan kasalxonaga koʻchirildi va u yerda 20-aprel kuni ochlik eʼlon qildi. U ochlikni 2012-yil 9-mayda tugatdi 2012-yil 9-maydan boshlab u umurtqa pogʻonasi churrasi tashxisi qoʻyilgach, shifoxonada davolandi[136][137].

Ukraina Oliy sudi 2012-yil 29-avgustda Tymoshenkoga nisbatan chiqarilgan hukmni oʻz kuchida qoldirdi

2012-yil 29-oktyabrdan 16-noyabrgacha Tymoshenko 2012-yil oktyabr oyida boʻlib oʻtgan Ukraina parlament saylovlarida ovozlar soxtalashtirilganiga norozilik bildirib, yana ochlik eʼlon qildi[138][139].

Birlashgan Vatan muxolifati Tymoshenkoni 2012-yil 7-dekabrda 2015-yilda boʻlib oʻtadigan Ukraina prezidentligiga nomzod sifatida koʻrsatdi[140]. 2013-yil 14-iyunda uning partiyasi qurultoyi uni 2015-yilgi Ukraina prezidentligi saylovida oʻz nomzodi sifatida koʻrsatish toʻgʻrisida qaror qabul qildi[141].

2013-yilning 18-yanvarida Tymoshenko 1996-yilda tadbirkor va deputat Yevgeniy Shcherban, uning rafiqasi va yana ikki kishining oʻldirilishida gumon qilinayotgani haqida xabar oldi. 2013-yil may oyida Shcherban qotilligi ishi toʻxtatildi[142].

2013-yilning 25-noyabridan 6-dekabriga qadar (Yevromaydon namoyishlari paytida) Tymoshenko 6-dekabr kuni „Prezident Yanukovichning DCFTAni imzolashni istamasligiga“ norozilik sifatida yana ochlik eʼlon qildi[143][144][145].

Shikoyat qilish

tahrir
 
Yulia Tymoshenko. 2011-yil.

2011-yil 24-oktyabrda Tymoshenko „gaz ishi“ boʻyicha Kievning Pechersk tuman sudining qaroriga apellyatsiya berdi[146]. 1-dekabr kuni Kiyev apellyatsiya sudi ishni koʻrishni boshladi. Tymoshenkoning oʻzi sogʻligʻi bois sud zalida boʻlmagan[147]. Sud majlisidan soʻng sudya Olena Sitaylo tez yordam chaqirishga majbur boʻldi va shifoxonaga yotqizildi. 2011-yil 13-dekabrda Kiyev apellyatsiya sudi sud majlisini davom ettirdi. Keyingi barcha sud majlislari Tymoshenkoning ishtirokisiz oʻtdi. Apellyatsiya shikoyati koʻrib chiqilishidan bir kun oldin sudyalar hay’ati oʻzgartirildi: birinchi sud majlisidan bir kun oldin bosh sudya Sitaylo tayinlandi; boshqa sudyalar sud majlisiga bir necha kun qolganda tayinlangan[148]. Shunday qilib, sudyalar 84 varaqdan iborat ish jurnalini oʻrganishga ulgurmadi. Oxir-oqibat, Tymoshenkoning himoyachisi sud majlisini boykot qildi[149].

2011-yil 23-dekabrda Kiyev apellyatsiya sudi Pechersk sudining hukmini toʻliq qoʻllab-quvvatlagan qaror chiqardi. Sudyalar „gaz ishi“ boʻyicha sudgacha boʻlgan tergov yoki sud jarayonida hech qanday qonunbuzarlik aniqlamadi, bu esa Tymoshenkoning himoyachisi daʼvolarini bekor qildi[150].

Kassatsiya

tahrir

2012-yil 26-yanvarda Tymoshenkoning himoyasi fuqarolik va jinoiy ishlar boʻyicha Oliy ixtisoslashtirilgan sudga „gaz ishi“ hukmi yuzasidan kassatsiya shikoyatini taqdim etdi[151]. 2012-yil 16-avgustda 7 oylik kechikishdan soʻng ishni Inson huquqlari boʻyicha Yevropa sudiga topshirishga toʻsqinlik qilgandan soʻng, yuqorida tilga olingan sudning sudyalar hay’ati ishni koʻrib chiqishni boshladi. Hay’at 21-avgust kuni ishni koʻrib chiqishni tugatdi va qaror qabul qilish uchun hakamlar hay’ati xonasiga yoʻl oldi. Sudning 2012-yil 29-avgustdagi qarorida sobiq bosh vazir Yulia Tymoshenkoning „gaz ishi“ boʻyicha himoyasiga bergan shikoyati qanoatlantirilmasligi aytilgan[152].

2014-yil qamoqdan ozod qilinishi

tahrir
 
Tymoshenkoning Yevromaydondagi nutqi. Kiyev. 2014-yil 22-fevral.

Ukrainada yuz bergan 2014-yilgi inqilobidan soʻng, 2014-yil 21-fevralda parlament 310-54 ovoz bilan uning ozod etilishi uchun ovoz berdi[153]. Buning uchun parlament aʼzolari Tymoshenkoga ayblov eʼlon qilingan moddani jinoiy hisobdan chiqarishdi va uni BMTning korrupsiyaga qarshi konvensiyasining 19-moddasiga muvofiqlashtirdilar. Bu esa tegishli sud qarori bilan Tymoshenkoni zudlik bilan ozod qilish imkonini berishi mumkin edi. Biroq Viktor Yanukovich Kiyevda 80 dan ortiq odamning oʻlimiga sabab boʻlgan yirik shiddatli toʻqnashuvlardan soʻng[153][154] qonun loyihasini imzolamay turib, mamlakatni tark etdi. 2014-yil 22-fevralda Oliy Rada 322 ovoz bilan Inson huquqlari boʻyicha Yevropa sudi qarori va Yevropa Kengashi Vazirlar qoʻmitasining tegishli qarori asosida qaror qabul qildi[155][156][157][158]

 
2014-yilgi prezidentlik saylovlarida Tymoshenko uchun ovozlarning foizi

2019-yilgi prezidentlik saylovi

tahrir
 
Yulia Tymoshenko Ukrainaning yangi prezidentining fraksiyalar rahbarlari bilan. 2019-yil 21-maydagi uchrashuv.

2018-yil 20-iyun kuni Tymoshenko 2019-yilda boʻlib oʻtadigan Ukraina prezidentlik saylovlarida ishtirok etishini eʼlon qildi[159]. U 2019-yil boshigacha soʻrovlarda kuchli favorit edi[160]. Saylovga ikki hafta qolganda nomzod Sergey Taruta saylovoldi tashviqoti jamoasi Tymoshenkoning saylovoldi saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatlashga vaʼda berdi (ammo uning nomi saylovdan chiqish muddati oʻtib ketgan boʻlsa-da, saylov byulletenidan olib tashlanmadi)[161].

2019-yil 8-fevral kuni prezidentlikka yangi nomzod Yulia Tymoshenko bilan bir xil familiya va bosh harflar bilan roʻyxatga olindi — fraksiyadan tashqari xalq deputati Yuriy V. Tymoshenko[162] edi.[163] Saylovchilar, ayniqsa, yoshi ulugʻ insonlar byulletenda xatoga yoʻl qoʻysin, degan niyatda bu atayin qilingan edi. Yulia Tymoshenkoning oʻzi buni P.Poroshenkoning „iflos“ harakati deb atadi[164].

Saylov kampaniyasi boshlanishidan ancha oldin Tymoshenko soʻrovlar boʻyicha yetakchi boʻlgan[165]. Vaziyat Volodimir Zelenskiyning yangi yilda prezidentlikka nomzodini qoʻyish niyati haqida eʼlon qilganidan keyin oʻzgardi, shundan soʻng aynan Zelenskiy 2019-yil yanvar oyi oxirida Tymoshenkoni ortda qoldirib, reyting orttira boshladi. Keyinchalik, butun saylov kampaniyasi davomida Tymoshenko hozirgi prezident Pyotr Poroshenko bilan birgalikda reytingda 2-3 oʻrinlarni boʻlishdi[166].

Saylovning birinchi bosqichi 2019-yil 31-mart kuni boʻlib oʻtdi. Tymoshenko 13,4 foiz ovoz bilan aktyor Vladimir Zelenskiy (30,2 foiz) va amaldagi prezident Pyotr Poroshenkodan (15,9 foiz) keyin uchinchi oʻrinni egalladi[160]. U magʻlubiyatini tan olgan boʻlsa-da, Poroshenkoni natijalarni manipulyatsiya qilishda aybladi[167].

2019-yilgi parlament saylovlarida u 8,18 % ovoz va parlamentdagi 26 oʻrin bilan uchinchi oʻrinni egallagan „Vatan“ partiyasini boshqargan va Poroshenko boshchiligidagi Yevropa birdamligi roʻyxatini (8,10 %) ortda qoldirgan[168].

2022-yil Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi

tahrir

2022-yil fevral oyining oxirida Fransiyaning France24 axborot kanali Tymoshenko NATO va Birlashgan Millatlar Tashkilotini Ukraina havo hududini yopish va Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikparvar kuchlarini oʻz mamlakatiga joylashtirish orqali Ukrainani himoya qilishga chaqirgani haqida xabar berdi[169]. 2022-yil aprel oyi boshida "Ozod Yevropa" radiosi Tymoshenkoning Rossiya bosqiniga oid qoʻshimcha izohlarini eʼlon qildi. Xabar qilinishicha, u „Vladimir Putin Sovet Ittifoqini qayta tiklash boʻyicha tarixiy missiyasi borligiga chuqur ishonadi“. Bu ambitsiya boshqa Sharqiy Yevropa davlatlari uchun xavf tugʻdirishi mumkin. „Ukrainaning NATOga aʼzoligi eng kuchli kafolatdir, kuchli armiyaga ega boʻlishdan keyin ikkinchi oʻrinda Ukraina mustaqilligi NATOning himoyasiga bogʻliq. NATO Rossiya Federatsiyasining Ukrainani bosib olishga urinishlarini bir zarbada va butunlay toʻxtata oladi“[170].

2022-yil 1-martda Tymoshenko Oxmatdit bolalar shifoxonasini oʻz nazoratiga oldi. Tymoshenko muassasaga dori-darmon va zaruriy buyumlarni sovgʻa qildi. Tymoshenko, shuningdek, kasal bolalarni Kiyev va mintaqadan olib chiqib ketishda, xorijda va mamlakatning gʻarbiy viloyatlarida davolanish va tibbiy yordamni davom ettirishga yordam berdi.

Tymoshenko aholining zaif guruhlari va Ukraina harbiylariga yordam berish uchun „Batkivshchina“ VO gumanitar yordam markazini yaratdi.

2022-yil 31-may kuni Yulia Tymoshenko Rotterdamda boʻlib oʻtgan Yevropa xalq partiyasi kongressida nutq soʻzladi. Tymoshenko yigʻilganlarni Ukrainaning Yevropa Ittifoqi va NATOga aʼzo boʻlishiga har tomonlama hissa qoʻshishga chaqirdi. Shuningdek, tashrif chogʻida Tymoshenko sogʻliqni saqlash va oziq-ovqat xavfsizligi boʻyicha Yevropa komissari Stella Kiriakidis bilan Ukrainadagi gumanitar vaziyat va global oziq-ovqat xavfsizligi masalasini muhokama qildi. Bundan tashqari, Tymoshenko Ukrainadagi vaziyatni byudjet boʻyicha Yevropa komissari Yoxannes Xan, EPP prezidenti Donald Tusk va Yevropa parlamenti rahbari Roberta Metsola bilan muhokama qildi.

2022-yil iyun oyida The Daily Telegraph gazetasiga bergan intervyusida Tymoshenko diplomatik saʼy-harakatlar urushda qandaydir taʼsir koʻrsatishini va Ukraina urushni „tugatish“ uchun „harbiy qudratga“ ega emas degan fikrlarni rad etdi[171].

Tymoshenko oʻz mamlakatiniYevropa Ittifoqiga (YEI) aʼzo davlat boʻlishini istaydi, shu bilan birga bunga Rossiya qarama-qarshilik koʻrsatayotganidan xavotir bildirdi[172][173] : "Men ham Yevropa Ittifoqi, ham Rossiya bilan munosabatlarimizda muvozanatni topishimiz uchun oʻz manfaatlarimizni himoya qilishga harakat qilaman… "[172] degan edi. Tymoshenko Ukrainaning NATOga qoʻshilishini qoʻllab-quvvatlab, Ukrainaning „barcha mavjud xavfsizlik tizimlaridan tashqarida boʻshliqda“ qolayotgan „noqulay“ mamlakat boʻlishini aytdi[172]. Tymoshenkoning soʻzlariga koʻra, Ukrainaning har qanday jamoaviy xavfsizlik tizimiga qoʻshilishi masalasi „faqat referendum orqali hal qilinadi“[174]. Tymoshenko Yevropa Ittifoqi bilan yaqin munosabatlarni, jumladan, Ukraina va YeI oʻrtasida erkin savdo hududini yaratishni[175] va keyinchalik Yevropa Ittifoqiga toʻliq aʼzolikni qoʻllab-quvvatlaydi[176]. Tymoshenkoning soʻzlariga koʻra, „Yevropa loyihasi hali yakuniga yetmagan. U tugallanmagan, chunki unda Ukrainaning toʻliq ishtiroki yoʻq“[177]. U Ukrainaning ichki ishlariga xorijiy aralashuvga qarshi: „Ukrainaning oʻz suveren huquqlarini roʻyobga chiqarishi, zamonaviy siyosiy davlatni shakllantirishi hech kimga qarshi qaratilgan siyosat sifatida baholanishi mumkin emas“[178] degan edi. Tymoshenko Rossiya Qora dengiz flotining Ukrainadagi ijara shartnomasini kengaytirishni istamaydi va shunday dedi: „Ukraina Konstitutsiyasida Ukrainada xorijiy harbiy bazalarni joylashtirish mumkin emasligi aniq belgilangan va bu konstitutsiyaviy band davlat xavfsizligining asosidir“[179]. U shuningdek, haqiqiy fuqarolik jamiyatini qurish"ni demokratiyaga yordam berishning eng yaxshi usuli deb hisoblaydi[180][181].

Prezidentlik saylovlari

tahrir
Saylov Partiya Birinchi davra natijasi Ikkinchi davra natijasi
Ovozlar % Natija Ovozlar % Natija
2019-yil[182] Batkivshchyna 2,532,452 13.40 % Uchinchi — — —
2014-yil[183] Batkivshchyna 2,310,050 12.81 % Ikkinchi — — —
2010-yil[184][185] Batkivshchyna 6,159,810 25.05 % Ikkinchi 11,593,357 45.47 % Boy berilgan

Oila va shaxsiy hayot

tahrir

Yulia Tymoshenkoning onasi, Lyudmila Mykolayivna Telehina (tugʻilgan Nelepova) 1937-yil 11-avgustda Dnepropetrovskda tugʻilgan[10]. Uning otasi Volodimir Abramovich Xrixyan 1937-yil 3-dekabrda Dnepropetrovskda tugʻilgan. Sovet pasportida uning fuqaroligi latviyalik ekanligi koʻrsatilgan[10]. Uning onasi 1909-yilda tugʻilgan Mariya Yosypivna Xrixyan edi[10].

Ukraina ommaviy axborot vositalari Tymoshenkoning nasl-nasabi haqidagi taxminlarni eʼlon qildi. Baʼzi gipotezalarda ilmiy dalillar yoʻq (masalan, „Grigyan“ familiyasining armanlardan kelib chiqishi haqidagi faraz)[186][187] yoki salbiy holat yaratish uchun moʻljallangan boʻlishi mumkin[188], lekin uning aloqa vaziri 2005-yilda uning kelib chiqishini yarim yahudiy, yarim arman deb taʼriflagan edi[189].

Mukofotlar

tahrir
  • Moskva Patriarxiyasining Ukraina pravoslav cherkovining Buyuk shahidi Avliyo Varvara ordeni (1998)
  • Dunyodagi uchinchi eng kuchli ayol, Forbes jurnali reytingi (iyul, 2005)[64]
  • Polshaning Krinitsa-Zdroj shahrida boʻlib oʻtgan Xalqaro iqtisodiy forumda „Markaziy va Sharqiy Yevropada yil odami“ mukofoti (2005-yil sentyabr)[190]
  • Krans Montana forumining yillik sessiyasida (2005-yil dekabr) samarali boshqaruv va korrupsiyaga qarshi kampaniya uchun „Prix de la fondation Crans Montana“ mukofoti[191][192]
  • Fransiyaning „Politique internationale“ jurnali tomonidan „Siyosiy jasorat uchun“; Bu jurnalning soʻnggi 25 yillik tarixida ukrainalik nomzodga berilgan birinchi mukofot edi (2007-yil mart)[193]
  • Demokratiya rivojiga qoʻshgan hissasi uchun Amerika nodavlat tashkiloti Konservativ siyosiy harakatlar konferensiyasi tomonidan mukofot. (2007-yil mart)
  • Luganskdagi koʻmirchilar kunida „Shaxtyorska Slava“ mukofoti (2008)[194]
  • Quddus pravoslav cherkovining Tymoshenkoga Quddus Patriarxi Teofilos III tomonidan berilgan Muqaddas maqbara ordeni (2008-yil oktyabr)
  • Ukraina Apostol Patriarxi Filaretdan II darajali Avliyo Endryu birinchi chaqiriq ordeni (Kiyev Patriarxiyasining Ukraina pravoslav cherkovining oliy cherkov mukofoti) (2011)
  • Papa Bonifas VIII xalqaro mukofoti (2012-yil oktyabr). (Mukofotni olgan birinchi shaxs Rim papasi Ioann Pavel II edi)[195]
  • Kataloniya demokratik ittifoqi partiyasi tomonidan demokratiya va erkinlikni himoya qilish hamda Ukrainada qonun ustuvorligini tiklash uchun kurashga qoʻshgan hissasi uchun Manuel Karrasko Formiguera medali (2013-yil iyul)[196]
  • 2014-yilning 18-oktyabr kuni Xmelnitskiyda jurnalistlar Yulia Tymoshenkoga Yakov Halchevskiy nomidagi „Ukrainada davlat qurilishida demokratiya va asketizm rivojiga qoʻshgan katta hissasi uchun“ mukofotini topshirdi. „Batkivshchina“ rahbari 2011-yilda ushbu mukofotga sazovor boʻlgan. Diplom Yulia Tymoshenkoga Pechersk sudida topshirilgan, mukofot esa 2014-yilda jurnalistlar tomonidan Yakov Galchevskiyning „Qizil bosqinchilarga qarshi“ kitobiga kiritilgan[197]

Tymoshenko haqida hujjatli filmlar

tahrir
  • 2009-yil — „Yulia“ — Amerikaning „Coppola Productions“ kinostudiyasi[198].
  • 2011-yil — NATO Parlament Assambleyasi delegatlariga koʻrsatilgan hujjatli film (25 daqiqa). 2011-yil 8-oktyabr[199].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „NATO's Ukraine challenge Ukrainians want membership, but obstacles abound“. www.brookings.edu (6-iyun 2019-yil).
  2. ↑ 2,0 2,1 „100 most powerful women in the world“. Forbes. 2006-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Ukrainian Supreme Court rehabilitates Julia Tymoshenko“. Vestnikkavkaza (24-iyun 2014-yil). 8-mart 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  4. ↑ „European Court discontinues examination of second case brought by former Ukrainian Prime Minister Tymoshenko“. ECHR Press Release (22-yanvar 2015-yil).
  5. ↑ „The woman in a white dress, Master's thesis“ (2018).
  6. ↑ „Ukraine election: Comedian leads presidential contest“. BBC (1-aprel 2019-yil).
  7. ↑ „Фракция Тимошенко перешла в оппозицию“. pravda.com.ua (13-noyabr 2019-yil).
  8. ↑ „Azeri reporter pesters Yulia Timoshenko about being Armenian". Site "Ukrayinska Pravda“. Armeniandiaspora.com (27-dekabr 2004-yil). 29-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-oktabr 2011-yil.
  9. ↑ Ivanova. „Yuliya Tymoshenko“. Russianelection2008.blogspot.com (12-noyabr 2007-yil). Qaraldi: 11-oktabr 2011-yil.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Chobit'. „ЮЛІЯ ТИМОШЕНКО: І. РОДОВІД Ю. ТИМОШЕНКО (Yuliya Tymoshenko: [Part] I. Ancestry of Yu. Tymoshenko)“ (ukraincha). Makuha.info. 2010-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-yanvar 2014-yil.
  11. ↑ „Anna Usik. Classmates wrote off work in mathematics at Julia Tymoshenko. Newspaper "Newspaper in Ukrainian" № 1039, 09.06.2010. Category "People". Website "Gazeta.ua"“. Gazeta.ua (8-iyun 2010-yil). Qaraldi: 11-oktabr 2011-yil.
  12. ↑ „Government portal: Julia Tymoshenko got acquainted with the achievements of "the National Mining University in Dnipropetrovsk"“. Kmu.gov.ua (18-sentabr 2009-yil). Qaraldi: 11-oktabr 2011-yil.
  13. ↑ „Dissertation of Y. Tymoshenko "State Regulation of the tax system"“. Nbuv.gov.ua. 2014-yil 2-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  14. ↑ Timoshenko Yu. V. „Gosudarstvennoe regulirovanie nalogovoy sistemi: Dissertatsiya na soiskanie uchyonoy stepeni kandidata ekonomicheskix nauk“. 1999. Natsionalnaya biblioteka Ukraini im. V. I. Vernadskogo
  15. ↑ BBC News profile
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 „Eurasian Home Databases – Personalities – Tymoshenko Yuliya Volodymyrivna“. eurasianhome.org (2010). 2012-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 „Alexander Fidel. "Unsinkable Tymoshenko". Weekly "2000", № 3 (542), 21–27 January 2011“. 2000.net.ua (28-yanvar 2010-yil). 2011-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-oktabr 2011-yil.
  18. ↑ 18,0 18,1 Ukraineʼs Gold-Plaited Comeback Kid, Radio Free Europe/Radio Liberty (23 September 2008)
  19. ↑ Varfolomeyev. „Will Yulia Tymoshenko be Ukraine's first woman prime minister?“. PRISM, Volume 4, Issue 3. The Jamestown Foundation (6-fevral 1998-yil). 2006-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-fevral 2007-yil.
  20. ↑ Staff Country Report Ukraine, International Monetary Fund (October 1997)
  21. ↑ Ukraineʼs Tymoshenko: 'gas princess', prisoner, and next president? reuters accessed 26 February 2022
  22. ↑ More gas charges against Tymoshenko, United Press International (29 March 2012)
  23. ↑ „U.S. judge throws out 23 of 53 counts against Lazarenko (05/23/04)“. Ukrweekly.com (23-may 2004-yil). 29-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  24. ↑ „Many Charges Dropped Against Ukraine's Ex-Premier“ (inglizcha). RadioFreeEurope/RadioLiberty. Qaraldi: 1-oktabr 2021-yil.
  25. ↑ Ukrainian Oligarchs, The Ukrainian Week (29 August 2011)
  26. ↑ „"Юлия" – документальный фильм о Юлии Тимошенко“. YouTube (25-yanvar 2013-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  27. ↑ According to Matthew Brzezinski (author of „Casino Moscow: A Tale of Greed and Adventure on Capitalism’s Wildest Frontier“), she „gained control over nearly 20 % of Ukraineʼs gross national product, an enviable position that probably no other private company in the world could boast.“ Quoted by James Meek, "The millionaire revolutionary, " The Guardian (26 November 2004)
  28. ↑ „Yulia (documentary by Coppola Production)“. Youtube.com (25-yanvar 2013-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  29. ↑ „"100 richest people in Ukraine" by the experts of the magazine "Focus" in 2007“. Unian.net (23-mart 2007-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  30. ↑ Фото: Корреспондент. „The Golden Hundred: a complete list of the richest people of Ukraine“. Korrespondent.net (7-sentabr 2010-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  31. ↑ Taras Kuzio. Contemporary Ukraine: Dynamics of Post-Soviet Transformation. M.E. Sharpe, 1998 — 26-bet. ISBN 978-0-7656-3150-3. Qaraldi: 2016-yil 30-yanvar. 
  32. ↑ „CECU1998 People's Deputies elected in single-mandate constituencies“. Central Election Commission of Ukraine. Qaraldi: 22-yanvar 2016-yil.
  33. ↑ 33,0 33,1 „People's deputies who have left: Elections 29 November 1998“. Central Election Commission of Ukraine. 2011-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Anders Åslund. Revolution in Orange: The Origins of Ukraine's Democratic Breakthrough. Carnegie Endowment for International Peace, 2006 — 12-bet. ISBN 978-0-87003-221-9. 
  35. ↑ 35,0 35,1 Sarah Whitmore. State Building in Ukraine: The Ukrainian parliament, 1990-2003. Taylor & Francis, 20 May 2004 — 106-bet. ISBN 978-0-203-39812-8. 
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 Taras Kuzio „4“, . Democratic Revolution in Ukraine: From Kuchmagate to Orange Revolution. Taylor & Francis, 13 September 2013. ISBN 978-1-317-99647-7. 
  37. ↑ Andrej N. Lushnycky. Ukraine on Its Meandering Path Between East and West. Peter Lang, 2009 — 87-bet. ISBN 978-3-03911-607-2. Qaraldi: 2015-yil 7-noyabr. 
  38. ↑ MARY MYCIO. „Ukraine's Deputy Premier May Be Out, but She's Not Down“. Articles.latimes.com (9-fevral 2001-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  39. ↑ „Tymoshenko says husband's arrest is the result of political pressure on her“. Kyivpost.com (21-noyabr 2000-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  40. ↑ „"Yushchenko betrayed Tymoshenko" (source in Ukrainian language)“. Pravda.com.ua (23-yanvar 2001-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  41. ↑ „February 9 – historical date?“. Pravda.com.ua (9-fevral 2001-yil). Qaraldi: 9-fevral 2001-yil.
  42. ↑ „Тернопільська обласна організація Батьківщина“. batkivshchyna.te.ua. 15-may 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  43. ↑ The countries of the former Soviet Union at the turn of the twenty-first century: the Baltic and European states in transition by Ian Jeffries, ISBN 978-0-415-25230-0 (2004), p. 536.
  44. ↑ ANALYSIS-Russia finds unlikely ally in Ukraineʼs Tymoshenko, Reuters (5 October 2008)
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 „Tymoshenko faces yet another investigation“. Kyiv Post (5-iyul 2011-yil). 11-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan.

    „New criminal case is filed against Tymoshenko“. UNIAN (13-oktabr 2011-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.

    Helen Fawkes. „Ukraine ex-PM warrant cancelled“. BBC News (26-sentabr 2005-yil). Qaraldi: 26-may 2010-yil.
  46. ↑ Gregory Johnson. „Yulia Tymoshenko of Ukraine“. ResourcesForLife.com (21-noyabr 2008-yil). 26-may 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-noyabr 2015-yil.
  47. ↑ „США предупреждают Украину в связи с арестами оппозиции“. Inopressa (31-dekabr 2010-yil).
  48. ↑ Ian Jeffries (2004) The countries of the former Soviet Union at the turn of the twenty-first century: the Baltic and European states in transition, ISBN 978-0-415-25230-0, p. 542.
  49. ↑ The countries of the former Soviet Union at the turn of the twenty-first century: the Baltic and European states in transition by Ian Jeffries, ISBN 978-0-415-25230-0 (2004), p. 546.
  50. ↑ 50,0 50,1 Russian prosecutors cancel arrest warrant for Tymoshenko, UA-Reporter (27 September 2005)
  51. ↑ Reuters. „Russia Drops Charges Against Ukrainian“. The New York Times (27-dekabr 2005-yil). 22-iyun 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-iyul 2012-yil.
  52. ↑ „Ukraine opposition leader injured“. BBC News (29-yanvar 2002-yil). Qaraldi: 5-oktabr 2007-yil.
  53. ↑ Ukraine coalition born in chaos, BBC News (11 July 2006)
  54. ↑ „Tymoshenko does not regret supporting Yushchenko in 2004“. En.for-ua.com (11-dekabr 2009-yil). 2012-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  55. ↑ Khokhlova, Veronica. „New Kids on the Bloc“. The New York Times (26-noyabr 2004-yil). 6-noyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-iyul 2012-yil.
  56. ↑ Profile: Viktor Yushchenko, BBC News (9 October 2008)
  57. ↑ Ukraineʼs 'goddess of revolutionʼ, BBC News (5 December 2004)
  58. ↑ 58,0 58,1 Kathryn Westcott. „The queen of Ukraine's image machine“. BBC (4-oktabr 2007-yil). „"Orange princess", "Gas Princess", "Goddess of the Revolution", the "Princess Leia of Ukrainian politics", "a Slavic Joan of Arc" – her nicknames over the years have acquired mythological proportions.“.
  59. ↑ „Yulia Tymoshenko“. The Moscow Times via the internet archive. 21-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  60. ↑ Mark MacKinnon. „Peace deal that frees Yulia Tymoshenko a harsh blow to Ukraine's President“. The Globe and Mail (21-fevral 2014-yil). Qaraldi: 7-noyabr 2015-yil.
  61. ↑ „Tymoshenko Appointed, Names Reformist Cabinet“. The Moscow Times. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  62. ↑ President Yushchenko Appoints the New Prime Minister and Members of Her Cabinet, European Parliament (4 February 2005)
  63. ↑ „CEC: Turchynov thinks Yushchenko removed Tymoshenko to use the administrative resource“. Ukrainian Pravda (28-sentabr 2005-yil). Qaraldi: 28-sentabr 2005-yil.
  64. ↑ 64,0 64,1 MacDonald, Elizabeth; Chana R. Schoenberger. „The 100 Most Powerful Women“. Forbes (28-iyul 2005-yil). Qaraldi: 5-oktabr 2007-yil.
  65. ↑ „The 100 Most Powerful Women“. Forbes (31-avgust 2006-yil). 5-oktabr 2006-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  66. ↑ „TYMOSHENKO BECAME A MAN OF THE YEAR“. Pravda.com.ua. Qaraldi: 8-sentabr 2005-yil.
  67. ↑ Zinchenkoʻs bombshell, Kyiv Post (7 September 2005)
  68. ↑ Oleksandr Zinchenko talks, Kyiv Post (21 December 2005)
  69. ↑ Orange Revolution in turmoil, BBC News (8 September 2005)
  70. ↑ „CEC: The statement by Yushchenko on the Maidan on the occasion of Independence Day“. Ukrainian Pravda (24-avgust 2005-yil). Qaraldi: 24-avgust 2005-yil.
  71. ↑ Ukraine leader sacks government, BBC News (8 September 2005)
  72. ↑ State-Building: A Comparative Study of Ukraine, Lithuania, Belarus, and Russia by State-Building: A Comparative Study of Ukraine, Lithuania, Belarus, and Russia, Central European University Press, 2007, ISBN 978-963-7326-90-5, p. 184.
  73. ↑ Ukraine: A Post-Orange Revolution Political Timeline, Radio Free Europe/Radio Liberty (21 March 2006)
  74. ↑ Slivka, Andrey. „Bitter Orange“. The New York Times Magazine (1-yanvar 2006-yil). Qaraldi: 29-iyul 2012-yil.
  75. ↑ „In Ukraine, old whiff of scandal in new regime“. Articles.chicagotribune.com (27-sentabr 2005-yil). 2013-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  76. ↑ „Ukraine president lashes out at ousted PM“. Usatoday30.usatoday.com (13-sentabr 2005-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  77. ↑ „Ukrainian ex-PM slams dismissal“. BBC News (9-sentabr 2005-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  78. ↑ 78,0 78,1 „Ukraine's Ex-Premier Splits With Her Partner“. Washingtonpost.com (10-sentabr 2005-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  79. ↑ „CEC: The Supreme court put the point in the case of Tymoshenko in 2005. DOCUMENT“. Censor Net (27-oktabr 2011-yil). Qaraldi: 27-oktabr 2011-yil.
  80. ↑ „CEC: The orbit of the government of Yulia Tymoshenko“. Ukrainian Pravda (21-dekabr 2007-yil). Qaraldi: 21-dekabr 2007-yil.
  81. ↑ 81,0 81,1 Ukraine leaders jostle for power, BBC News (27 March 2006)
  82. ↑ Timeline: Ukraine, BBC News (last updated 26 October 2009)
  83. ↑ Ukraine allies 'agree coalitionʼ, BBC News (21 June 2006)
  84. ↑ Ukraine coalition deal confirmed, BBC News (22 June 2006)
  85. ↑ „Russia's Putin says comfortable with Ukraine's Tymoshenko“. Kyiv Post (2009-yil 20-noyabr). 2011-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  86. ↑ „Putin gives Ukraine a break on gas deal“. Kyiv Post (2009-yil 20-noyabr). 2009-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  87. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (uk). cvk.gov.ua (2007-yil 30-sentyabr). Qaraldi: 11-noyabr 2015-yil.
  88. ↑ Rahder, Karl (8-oktabr 2007-yil), „Tymoshenko on Top“, ISN Security Watch{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  89. ↑ „Orange bloc edges to poll victory“. BBC News (3-oktabr 2007-yil). Qaraldi: 26-avgust 2006-yil.
  90. ↑ „The Yulia Tymoshenko Bloc and Our Ukraine – People's Self-Defense get the majority. Socialist Party of Ukraine does not pass“. Newsru.ua (1-oktabr 2007-yil). 2015-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2007-yil.
  91. ↑ „Ukrainian Parliament Continues Shift Towards Yushchenko“ (ruscha). Korrespondent (15-oktabr 2007-yil). Qaraldi: 15-oktabr 2007-yil.
  92. ↑ „Parliament named Tymoshenko as the Prime Minister of Ukraine“ (ruscha). Korrespondent (18-dekabr 2007-yil). Qaraldi: 18-dekabr 2007-yil.
  93. ↑ Premier survives no confidence vote, Daily Express (11 July 2008)
  94. ↑ „Ukraine PM Accused of 'High Treason'“. The New York Sun (19-avgust 2008-yil). 2018-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-fevral 2011-yil.
  95. ↑ „Tymoshenko keeps silent on Georgia. Nemyria takes the blow“. Ukrainska Pravda (14-avgust 2008-yil). Qaraldi: 14-avgust 2008-yil.
  96. ↑ „Tymoshenko's spokesperson has refuted her Georgian support“. Ukrainska Pravda (14-avgust 2008-yil). Qaraldi: 14-avgust 2008-yil.
  97. ↑ „Newsletter for the international community providing views and analysis from the Bloc of Yulia Tymoshenko (BYuT)“. Bloc Yulia Tymoshenko (8-sentabr 2008-yil). 29-oktabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-sentabr 2008-yil.
  98. ↑ „Baloha: Tymoshenko not Orthodox, she practices another faith“. UNIAN (29-iyul 2008-yil). Qaraldi: 29-iyul 2008-yil.
  99. ↑ „Baloha: Tymoshenko promised Putin not to support Ukraine's joining NATO MAP“. UNIAN (16-iyul 2008-yil). Qaraldi: 16-iyul 2008-yil.
  100. ↑ „Baloha accuses Tymoshenko of deliberate destroying coalition UNIAN“ (10-aprel 2008-yil). Qaraldi: 10-aprel 2008-yil.
  101. ↑ „Baloha calls on to sack Ministers from government's economic bloc“. UNIAN (15-aprel 2008-yil). Qaraldi: 15-aprel 2008-yil.
  102. ↑ „Tymoshenko 'calms down' Baloha saying his chief must not be concerned“. Ukrainian Independent Information Agency (1-sentabr 2008-yil). Qaraldi: 10-sentabr 2008-yil.
  103. ↑ „Why Ukraine's Pro-Western Coalition Split“. 4-sentabr 2008-yil. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: date format ()
  104. ↑ „Yushchenko May Dissolve Ukraine Parliament, Call Vote“. Bloomberg (3-sentabr 2008-yil). 26-iyun 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-sentabr 2008-yil.
  105. ↑ „Ukraine gets third election in three years“. Radio Netherlands (8-oktabr 2008-yil). 2009-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-oktabr 2008-yil.
  106. ↑ „Snap election called in Ukraine“. BBC News (8-oktabr 2008-yil). Qaraldi: 8-oktabr 2008-yil.
  107. ↑ Agreement with Russia threatens Ukraineʼs security — President, UNIAN (10 February 2009)
  108. ↑ Premier says Regions Party wanted to destabilize government work, Interfax-Ukraine (5 February 2009)
  109. ↑ Tymoshenko: RosUkrEnergo has lost nothing, but only paid off its debts to Gazprom, kmu.gov.ua (11 February 2009)
  110. ↑ „Ukrainian parliament rejects no-confidence vote in government“. Interfax-Ukraine (5-fevral 2009-yil). Qaraldi: 29-yanvar 2016-yil.
  111. ↑ Ukraine PM to stand for president, BBC News (7 June 2009)
  112. ↑ Ukrainian PM to face old rival in runoff election, Reuters (18 January 2010)
  113. ↑ „Ukraine parliament votes out Tymoshenko's government“. Kyiv Post (3-mart 2010-yil). 11-mart 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  114. ↑ MPs desert defeated Ukraine candidate Yulia Tymoshenko, BBC News (21 September 2010)
  115. ↑ „Press secretary: Tymoshenko vacates premier's post“. Kyiv Post (4-mart 2010-yil). 7-mart 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  116. ↑ Ex-premier Tymoshenko calls for Ukrainians to join opposition, RIA Novosti (9 March 2010)
  117. ↑ Statement by Senator John McCain & EPP President Wilfried Martens on Ukraine, European People's Party (7 March 2011)
  118. ↑ European Parliament resolution of 9 June 2011 on Ukraine: the cases of Yulia Tymoshenko and other members of the former government, europarl.europa.eu (9 June 2011)
  119. ↑ „The trial of Tymoshenko. Started“. Pravda.com.ua (24-iyun 2011-yil). Qaraldi: 24-iyun 2011-yil.
  120. ↑ „Protesters gather as Tymoshenko trial resumes in Kiev“. BBC News (8-avgust 2011-yil). Qaraldi: 20-avgust 2011-yil.
  121. ↑ Peter Byrne; Kateryna Grushenko. „Jailhouse Watch: Many former top officials remain in jail for months“. Kyiv Post (11-mart 2011-yil). 11-oktabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  122. ↑ Ukraine Retreats to a Dark Past, Der Spiegel (18 October 2011)
  123. ↑ „Amnesty International believes that "the verdict Tymoshenko" is politically motivated“. Infosud.ru (11-oktabr 2011-yil). 28-oktabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  124. ↑ The Tymoshenko verdict. Full text of the sentence, „Law & Business“ (13 October 2011)
  125. ↑ Vlasenko: investigators illegally presented Yulia Tymoshenko with new charges, UNIAN (11 November 2011)
  126. ↑ Ukraine tax authorities file charges against Tymoshenko, Interfax Ukraine (11 November 2011)
  127. ↑ Jailed Tymoshenko seen by EU Commissioner Stefan Fuele, BBC News (13 December 2011)
  128. ↑ 128,0 128,1 Ukraineʼs Tymoshenko loses appeal against jail term, BBC News (23 December 2011)
  129. ↑ Official statement by Yulia Tymoshenko, Kyiv Post (22 December 2011)
  130. ↑ Press release, ECtHR (20 December 2011)
  131. ↑ Tymoshenko moved to prison in Kharkiv (updated), Kyiv Post (30 December 2011)
  132. ↑ Tymoshenko moved to Kachanivska penal colony in Kharkiv (updated), Kyiv Post (30 December 2011)
  133. ↑ Czechs give asylum to spouse of Ukraineʼs Tymoshenko (Wayback Machine saytida 2018-11-04 sanasida arxivlangan) Reuters (6 January 2012)
  134. ↑ „Husband of Ukraine's Tymoshenko wins Czech asylum“. BBC (6-yanvar 2012-yil). Qaraldi: 6-yanvar 2012-yil.
  135. ↑ 135,0 135,1 „Ukraine's Tymoshenko refuses to attend new tax trial“. BBC News (19-aprel 2012-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  136. ↑ „Opposition leaders visit Tymoshenko's hospital“. Kharkiv: Kyiv Post (13-noyabr 2012-yil). Qaraldi: 24-fevral 2014-yil.

    „German doctors arrive at Kharkiv-based clinic to see Tymoshenko“, Kyiv Post, Kharkiv, 15-noyabr 2012-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()

    „Rome mayor's office puts up Tymoshenko portrait on facade“, Kyiv Post, 26-noyabr 2012-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()

    „Ukraine opposition leader demands closure of protesters' cases, Tymoshenko release“, Interfax-Ukraine, 21-fevral 2014-yil, qaraldi: 24-fevral 2014-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  137. ↑ „France disappointed by Tymoshenko appeal rejection“, rapsinews.com, Paris, 31-avgust 2012-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  138. ↑ „Ukraine's jailed Tymoshenko calls off hunger strike“. Kyiv Post. Reuters (16-noyabr 2012-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.

    „Chief doctor:Tymoshenko to have recovered from hunger strike by end of this week“. Kyiv Post. Interfax-Ukraine (28-noyabr 2012-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  139. ↑ Tymoshenko to decide whether to continue hunger strike, Kyiv Post (13 November 2012)
  140. ↑ United Opposition nominates Tymoshenko as single presidential candidate, Kyiv Post (7 December 2012)
    Yatseniuk:Tymoshenko will be able to run for presidency in 2015, Kyiv Post (7 December 2012)
  141. ↑ Batkivschyna to nominate Tymoshenko for presidency, Yatseniuk heads party’s political council, Interfax-Ukraine (14 June 2013)
  142. ↑ „Defender: Shcherban murder case suspended. No evidence against Yulia Tymoshenko (video)“. Tymoshenko.ua. 2013-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  143. ↑ Tymoshenko stops hunger strike, Interfax-Ukraine (6 December 2013)
  144. ↑ Ukraine opposition leader Tymoshenko ends prison hunger strike, Euronews (6 December 2013)
  145. ↑ Russia and Ukraine leaders seek partnership treaty, BBC News (6 December 2013)
  146. ↑ „Tymoshenko filed the appeal on a sentence on "gas business"“. Bbc.com (24-oktabr 2011-yil). Qaraldi: 24-oktabr 2011-yil.
  147. ↑ „The court considered possible a preliminary review of the complaint Tymoshenko without her“. Radio Svoboda (1-dekabr 2011-yil). Qaraldi: 1-dekabr 2011-yil.
  148. ↑ „The trial of Tymoshenko will continue "in any weather"“. Novaukraina.org (20-dekabr 2011-yil). 2012-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-dekabr 2011-yil.
  149. ↑ „Protection of Tymoshenko will not go to court“. Fakty.ictv.ua (22-dekabr 2011-yil). 4-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-dekabr 2011-yil.
  150. ↑ „Court of Appeals leaves Yulia Tymoshenko in custody“. En.for-ua.com (14-dekabr 2011-yil). 2012-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  151. ↑ „Tymoshenko's defense submitted cassation appeal against "gas sentence"“. En.for-ua.com (26-yanvar 2012-yil). 2012-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  152. ↑ „Tymoshenko's cassation in gas case read out in court“. Kyivpost.com (17-avgust 2012-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  153. ↑ 153,0 153,1 Andrew Higgins; Andrew Cramer. „Embattled Ukraine President Signs Compromise Deal as Parliament Votes to Free His Imprisoned Rival“. New York Times (21-fevral 2014-yil). Qaraldi: 21-fevral 2014-yil.
  154. ↑ Maria Danilova; Yuras Karmanau. „Tensions high at Kyiv protest camp despite ground-breaking deal“. CTV News (21-fevral 2014-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  155. ↑ „Ukraine's Tymoshenko Declares Presidential Candidacy“. Voice of America (27-mart 2014-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  156. ↑ „Ukraine: Speaker Oleksandr Turchynov named interim president“. BBC News (23-fevral 2014-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  157. ↑ „Ukraine protests timeline“. BBC News (23-fevral 2014-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  158. ↑ „Council of Europe Committee of Ministers urges Ukrainian government to compensate Tymoshenko for violated rights“. Kyivpost.com. Interfax-Ukraine (6-dekabr 2013-yil). Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  159. ↑ Tymoshenko says she will run for president in 2019, Interfax-Ukraine (20 June 2018)
  160. ↑ 160,0 160,1 Genin. „Upcoming Elections and Ukrainian 'Ultra-Nationalism'“ (inglizcha). The California Review (28-mart 2019-yil). Qaraldi: 11-aprel 2019-yil.[sayt ishlamaydi]
  161. ↑ „Taruta announces support for Tymoshenko at presidential elections“. Interfax-Ukraine. Qaraldi: 16-mart 2019-yil.
  162. ↑ „"Double" for Tymoshenko. 10 facts about Yulia Tymoshenko“ (ukraincha). Espreso.tv. Qaraldi: 13-fevral 2019-yil.
  163. ↑ „Tymoshenko was expelled from the "Popular Front" because of plans to run for president“ (ukraincha). Hromadske.ua. Qaraldi: 17-yanvar 2019-yil.
  164. ↑ „Tymoshenko claims that People's Deputy Yuriy Tymoshenko is a technical candidate from the government against her“ (ukraincha). ua.interfax. Qaraldi: 8-fevral 2019-yil.
  165. ↑ „"Surfing" on moods: why does Tymoshenko lead the presidential rating?“ (ukraincha). BBC News Україна. Qaraldi: 20-noyabr 2018-yil.
  166. ↑ „Ukraine faces a choice. Which of the race leaders will advance to the second round“ (ruscha). lrt.lt (2019-yil 29-mart). Qaraldi: 29-mart 2019-yil.
  167. ↑ „Ukraine's Tymoshenko, out of presidential contention, accuses Poroshenko of cheating“. CBC (2-aprel 2019-yil). Qaraldi: 3-aprel 2013-yil.
  168. ↑ „Final Ukraine Election Results Confirm Zelenskiy Landslide“. Radio Free Europe/Radio Liberty (26-iyul 2019-yil). Qaraldi: 27-iyul 2019-yil.
  169. ↑ „'Putin is ready for anything,' says Ukraine's ex-PM Yulia Tymoshenko“. France24 (2022-yil 28-fevral). Qaraldi: 7-aprel 2022-yil.
  170. ↑ Maximof. „Former Ukrainian PM Yulia Tymoshenko: Putin On 'Historic Mission' To Recreate The Soviet Union“. RadioFreeEurope RadioLiberty. Qaraldi: 7-aprel 2022-yil.
  171. ↑ Freeman. „Yulia Tymoshenko: Peace only comes when we ‘finish’ Vladimir Putin by military might“. The Daily Telegraph. Qaraldi: 4-iyul 2022-yil.
  172. ↑ 172,0 172,1 172,2 Ukraineʼs Dangerous Game by Federico Fubini, Foreign Policy.
  173. ↑ Tymoshenko: Ukraine will become a member of the European Union, UNIAN (3 March 2008)
  174. ↑ Tymoshenko sure Ukraine will join European Union, Kyiv Post (31 October 2009)
  175. ↑ Yulia Tymoshenko hopes today’s sitting of Ukraine-EU Cooperation Council to give powerful impetus for Ukraineʼs accedence to the EU, Personal web site of Yulia Tymoshenko (16 June 2009)
  176. ↑ Updated: Tymoshenko wants to take country into EU in 5 years, Kyiv Post (14 January 2010)
  177. ↑ Tymoshenko: European project not finished because Ukraine is not there, UNIAN (4 June 2009)
  178. ↑ Ukraine will independently decide on its domestic, foreign policies, says Tymoshenko, Interfax-Ukraine (14 August 2009)
  179. ↑ Tymoshenko: Constitution is the main priority regarding deployment of Russian fleet in Ukraine, Kyiv Post (14 January 2010)
  180. ↑ Yulia Tymoshenko. „The Orange Revolution Betrayed“. The Moscow Times (7-fevral 2011-yil). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-noyabr 2015-yil.
  181. ↑ Tymoshenko: active civil society will help return democracy to Ukraine, UNIAN (8 February 2011)
  182. ↑ „Final Ukraine Results Give Zelenskiy 30 Percent Of Presidential Vote“ (inglizcha). RadioFreeEurope/RadioLiberty. Qaraldi: 21-aprel 2019-yil.
  183. ↑ „Poroshenko wins presidential election with 54.7% of vote – CEC“. Radio Ukraine International (29-may 2014-yil). 29-may 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan.
    (ruscha) Results election of Ukrainian president, Telegraf (29 May 2014)
  184. ↑ (ukraincha) TsVK oprilyudnila ofіsіynі rezultati 1-go turu viborіv, Gazeta.ua (January 25, 2010)
  185. ↑ „Yulia Timoshenko received 45.47 percent, or 11.6 million votes“. 30-noyabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-mart 2014-yil.
  186. ↑ Debate rages over whether Ukraine presidential hopeful is Jewish, Haaretz (10 November 2009)
  187. ↑ Campaign gets dirty: Leaflets smear Tymoshenko as ‘Jew’, Kyiv Post (5 February 2010)
  188. ↑ Michael Dubinyansky. „Information war, holy war“, Ukrayinska Pravda 16 October 2008
  189. ↑ Rabinovich prizivaet ne spekulirovat na izbienii studenta-evreya v Kieve Korrespondent.net, 31-avgusta 2005
  190. ↑ „Forum Ekonomiczne“. Forum-ekonomiczne.pl (18-dekabr 2013-yil). Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  191. ↑ „Prix de la Fondation | Crans Montana Forum – Committed to a more Humane and Impartial World“. Cmf.ch (12-noyabr 2011-yil). 14-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  192. ↑ „Yevheniya Tymoshenko receives award in Geneva“. Photo.ukrinform.ua. 1-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  193. ↑ „Tymoshenko went to France for the Politique Internationale award“. unian (27-mart 2007-yil). Qaraldi: 27-mart 2007-yil.
  194. ↑ „Tymoshenko was awarded the miner's order“. focus (29-avgust 2008-yil). Qaraldi: 29-avgust 2008-yil.
  195. ↑ „Tymoshenko decorated with Pope Boniface VIII award“. kyivpost (10-avgust 2012-yil). Qaraldi: 10-avgust 2012-yil.
  196. ↑ „Yulia Tymoshenko awarded for her contribution to defending democracy“. Tymoshenko.ua. 2014-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2013-yil.
  197. ↑ „Журналисты Хмельницкой вручили Юлии Тимошенко награду за развитие государства“. batkivshchyna (18-oktabr 2014-yil). 2014-yil 21-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-yanvar 2015-yil.
  198. ↑ „Yulia“.
  199. ↑ „The trial of Yulia Tymoshenko. True story.“.

Adabiyotlar

tahrir

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yulia_Tymoshenko&oldid=5234268" dan olindi