Vikipediya

Abdul Ali Mozoriy

Abdul Ali Mazoriy ( forscha: عبدالعلی مزاری  ; 1946 yil – 1995 yil 13 mart) [1] Sovet-Afgʻon urushi paytida va undan keyin “Hizbe Vahdat” partiyasining etnik hazora yetakchisi [2][3] Afgʻonistondagi ichki boʻlinishlarni hal qilish federal hukumatda deb hisoblagan. boshqaruv tizimi, har bir etnik guruh o'ziga xos konstitutsiyaviy huquqlarga ega va o'z yeri va xalqini boshqarishga qodir [4] . U 1995 yilda Tolibon tomonidan asirga olingan va o‘ldirilgan [5] va o‘limidan so‘ng 2016 yilda Ashraf G‘ani hukumati tomonidan “Milliy birlik shahidi” unvoni berilgan [6][7] . U Afg'onistonning barcha etnik guruhlari, xususan, boshqa siyosiy guruhlar tomonidan ta'qib qilinayotganini da'vo qiladigan hazoralarning teng vakilligini qo'llab-quvvatladi [8][9][10] .

Erta hayot

tahrir

Abdul Ali Mozoriy shimoliy Mozori Sharif shahridan janubda joylashgan Balx viloyatining Chorkent tumanida tug'ilgan. U oʻz qishlogʻidagi mahalliy maktabda ilohiyot boʻyicha boshlangʻich taʼlimni boshlagan, soʻngra Mozori Sharifga, keyinroq Eronning Qum va Iroqning Najaf shaharlariga borgan.

Mujohidlar qo'mondoni va siyosatchi

tahrir

Sovet-Afg'on urushi paytida Mozori Afg'onistonga qaytib keldi va mujohidlarning qarshilik harakatida muhim o'rin egalladi. Qarshilikning dastlabki yillarida u sovetlar qo‘llab-quvvatlagan qo‘shinlarga qarshi jangda ukasi Muhammad Sultonni yo‘qotdi. Tez orada u singlisini va boshqa oila a'zolarini qarshilikda yo'qotdi. Uning amakisi Muhammad Ja'far va uning o'g'li Muhammad Afzal Sovet Ittifoqi tomonidan qo'llab-quvvatlangan Afg'oniston Demokratik Respublikasi tomonidan qamoqqa tashlangan va o'ldirilgan. Otasi Xoji Xudodod va ukasi Hoji Muhammad Nabiy ham urushda halok bo‘lganlar.

Abdul Ali Mazoriy “ Hizbe Vahdat ” (“Birlik partiyasi”)ning asoschilaridan biri va birinchi rahbari edi. Bomiyonda boʻlib oʻtgan birinchi partiya qurultoyida MK rahbari, ikkinchi qurultoyda esa Bosh kotib etib saylandi. Mozoriy tashabbusi Jonbesh-e Shamal yoki (Shimoliy Harakat) yaratilishiga olib keldi, bu harakatda mamlakatning eng muhim harbiy kuchlari isyonchilar bilan birlashdi, bu davlat toʻntarishiga va Kobuldagi kommunistik tuzumning qulashiga olib keldi.

1992 yilda Kobul qulagandan keyin , Afg'oniston siyosiy partiyalari Afg'oniston Islom Davlatini yaratgan va umumiy saylovlar bo'ladigan o'tish davri uchun muvaqqat hukumatni tayinlagan tinchlik va hokimiyatni bo'lishish kelishuvi, Peshovar kelishuvi bo'yicha kelishib oldilar. Human Rights Watch ma'lumotlariga ko'ra:

The sovereignty of Afghanistan was vested formally in the Islamic State of Afghanistan, an entity created in April 1992, after the fall of the Soviet-backed Najibullah government. ... With the exception of Pashtun warlord Gulbuddin Hekmatyar's Hezb-e Islami, all of the parties... were ostensibly unified under this government in April 1992. ... Hekmatyar's Hezbe Islami, for its part, refused to recognize the government for most of the period discussed in this report and launched attacks against government forces but the shells and rockets fell everywhere in Kabul resulting in many civilian casualties.[11]

“Hizbe Vahdat” dastlab “Islomiy davlat” safida qatnashgan va hukumatda ayrim lavozimlarni egallagan. Biroq ko'p o'tmay, Mozoriyning Hazara Hizbe Vahdati va Abdul Rasul Sayyofning Pushtun Ittihod-i Islomiy o'rtasida to'qnashuv boshlandi. [11][12] [13] “Islomiy davlat” mudofaa vaziri Ahmad Shoh Mas’ud fraksiyalar o‘rtasida vositachilik qilishga urinib ko‘rdi, ammo o‘t ochishni to‘xtatish vaqtinchalik bo‘lib qoldi. 1992 yil iyun oyida Hizbe Vahdat va Ittihod-i Islomiy bir-biriga qarshi shiddatli ko'cha janglarini olib borishdi. Saudiya Arabistoni koʻmagida [12] Sayyaf kuchlari Kobulning gʻarbiy chekka hududlariga bir necha bor hujum uyushtirdi, natijada tinch aholi ogʻir qurbon boʻldi. Xuddi shunday, Eron tomonidan qo'llab-quvvatlangan Mozoriy kuchlari ham g'arbdagi tinch aholi nishonlariga hujum qilishda ayblangan. [14] Mozori tinch aholini asirga olganini tan oldi, lekin Sayyof kuchlari hazoralarni birinchi boʻlib qoʻlga kiritganini aytib, bu harakatni himoya qildi [15] . Mozoriy guruhi 1993 yilning yanvaridan Hikmatyor guruhi bilan hamkorlik qila boshladi [16] .

O'lim

tahrir

1995-yil 12-martda Tolibon Mozoriy va Islomiy Vahdat Markaziy partiyasi delegatsiyasi Abuzar G‘aznaviy, Exlasiy, Iyd Muhammad Ibrohimi Behsudi, G‘assimi, Jan Muhammad, Sayid Ali Alavi, Bahodari va Jan Ali bilan Chahar Osiyoda uchrashishni so‘radi. Kobul yaqinida. [17] Ular yetib kelgach, guruh o‘g‘irlab ketilgan va qiynoqqa solingan.  o'ldirildi va uning jasadi G'azna tumanida topildi. Tolibon Mazoriy Qandahorga olib ketilayotganda Tolibon soqchilariga hujum qilgani haqida bayonot berdi . Keyinroq uning jasadi va uning hamrohlari qiynoq izlari ko‘rinib, qiynoqlar izlari bilan Hizb-e Vahdatga topshirildi. 

Mozoriyning jasadi G'aznadan shimoldagi Mozori Sharifga (o'sha paytda uning ittifoqchisi Abdul Rashid Do'stum nazoratida bo'lgan) butun Hazoriy o'lkalari bo'ylab, uning izdoshlari tomonidan qirq kundan ortiq kuchli qor ostida olib ketilgan. Uning Mozori Sharifdagi dafn marosimida yuz minglab odamlar qatnashdi.  Mozoriy 2016 yilda prezident Ashraf Gʻani tomonidan rasman Afgʻoniston Milliy birligi uchun shahid deb eʼlon qilingan [6] [5]

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Biography of Abdul Ali Mazari“ (2018-yil 2-aprel).
  2. ↑ „Afghanistan Online: Biography (Abdul Ali Mazari)“. Afghan-web.com (1995-yil 13-mart). 2010-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 28-fevral.
  3. ↑ „Afghanistan rocked by northern bombing“. Asia Times Online. 2008-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-may.
  4. ↑ Mazari, Abdul Ali (1995 (1374 AH)) Iḥyā-yi huvyyat: majmū‘ah-’i sukhanrānīha-yi shahīd-i mazlūm ... Ustād ‘Abd ‘Ali Mazāri (rah) (Resurrecting Identity: The collected speeches of Abdul Ali Mazari) Cultural Centre of Writers of Afghanistan, Sirāj, Qum, Iran, OCLC 37243327
  5. ↑ 5,0 5,1 „Taliban destroy statue of foe, stoking fears after moderation claims“. United States: New York Post (2021-yil 18-avgust). Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Taliban replace statue of Hazara leader in Bamiyan with Koran“. France 24 (2021-yil 11-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  7. ↑ „Taliban face stiff resistance in several provinces; violence breaks out in Pashtun-dominated Jalalabad“ (en). The Week. Qaraldi: 2021-yil 18-avgust.
  8. ↑ „The Hazaras – Afghanistan's oppressed minority“. Morning Star (2019-yil 22-avgust).
  9. ↑ Zucchino, David; Faizi, Fatima. „They Are Thriving After Years of Persecution but Fear a Taliban Deal“. The New York Times (2019-yil 27-mart).
  10. ↑ „'It's inhumane': Hazara react after 63 killed in targeted ISIS attack“. Public Radio International.
  11. ↑ 11,0 11,1 „Blood-Stained Hands, Past Atrocities in Kabul and Afghanistan's Legacy of Impunity“. Human Rights Watch (2005-yil 6-iyul).
  12. ↑ 12,0 12,1 Amin Saikal. Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival, 1st, London New York: I.B. Tauris & Co, 2006 — 352-bet. ISBN 1-85043-437-9. 
  13. ↑ Gutman, Roy (2008): How We Missed the Story: Osama Bin Laden, the Taliban and the Hijacking of Afghanistan, Endowment of the United States Institute of Peace, 1st ed., Washington DC.
  14. ↑ „Afghanistan: Blood-Stained Hands: III. The Battle for Kabul: April 1992-March 1993“. www.hrw.org.
  15. ↑ „Afghanistan: Blood-Stained Hands: III. The Battle for Kabul: April 1992-March 1993“. www.hrw.org.
  16. ↑ „Afghanistan: Blood-Stained Hands: III. The Battle for Kabul: April 1992-March 1993“. www.hrw.org.
  17. ↑ „Father of Hazara Nation - Abdul Ali Mazari“. www.hazara.net. Qaraldi: 2019-yil 11-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdul_Ali_Mozoriy&oldid=3958253" dan olindi