Alaska geografiyasi

Alyaska (inglizcha: Alaska — qitʼaning chekka shimoli- gʻarbiy qismida joylashgan, Chukchi yarim orolidan (Rossiya) Bering boʻgʻozi bilan ajratilgan, sharqda Kanada bilan, gʻarbda Bering boʻgʻozining kichik qismida — Rossiya bilan chegaradosh. U materik va koʻp sonli orollardan iborat: Aleksandr arxipelagi, Aleut orollari, Pribilof orollari, Kodiak oroli, Sent-Lorens oroli . Shimoliy Muz va Tinch okeanlari tomonidan yuviladi. Tinch okeani sohilida — Alyaska tizmasi ; ichki qismi sharqda 1200m balandlikda gʻarbda 600 m gacha boʻlgan plato; pastga tushadi. Shimolda Bruks tizmasi joylashgan boʻlib, undan keyin Arktika pasttekisligi joylashgan . Janubi-Sharqiy Alyaska — Tinch okeani va Britaniya Kolumbiyasi oʻrtasidagi tor chiziq. Eng gʻarbiy va sharqiy nuqtalar orasidagi masofa taxminan Mayami va Los-Anjeles orasidagi masofaga toʻgʻri keladi.

Shtatning maydoni 1 717 854 km² boʻlib, u shtatlar orasida eng kattasi. Oʻrmon maydoni −129 million akr, taxminan 516 ming km² 51,6 million gektar, shtat hududining 30 % egallaydi.

Denali togʻi (6190 m) nafaqat shtatdagi, balki butun Shimoliy Amerikadagi eng baland nuqtadir. Bona vulqoni (5005 m) AQShdagi eng baland vulqondir. Alyaskada AQShning 104 ta choʻqqisidan 23 tasi mutlaq balandligi 4000 metrdan va nisbiy balandligi 500 metrdan oshadi . Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi eng baland oʻnta togʻ choʻqqisi Alyaskada joylashgan, mamlakatning oʻn uchta eng baland togʻ choʻqqilaridan oʻn ikkitasi shu yerda joylashgan. Hammasi boʻlib Alyaskada mutlaq balandligi 3000 metrdan ortiq boʻlgan 61 ta choʻqqi bor. Eng past nuqta — Jahon okeanining darajasi.

1912-yilda vulqon otilishi natijasida Oʻn ming tutunlar vodiysi va yangi Novarupta vulqoni paydo boʻldi. Shtatning shimoliy qismi tundra bilan qoplangan. Janubda oʻrmonlar bor. Shtat Rossiyaga tegishli Buyuk Diomed orolidan (Ratmanov oroli) 4 km uzoqlikda joylashgan Bering boʻgʻozidagi Kichik Diomed orolini (Krusenstern oroli) oʻz ichiga oladi.

Tinch okeani sohilida iqlim moʻtadil, dengiz va nisbatan yumshoq; boshqa hududlarda — arktik va subarktik kontinental, qattiq qish bilan. Markaziy hududlarda yozda issiqlik, qishda esa Amerika qitʼasining past haroratlaridan biri boʻlishi mumkin.