Alheira
Alheira (portugalcha: alheira) — Portugaliya kolbasasi. Hozirda turli xil goʻshtlardan: odatda dana, oʻrdak goʻshti, tovuq yoki quyon goʻshtiga non qoʻshib tayyorlanadi. Dastlab, bunday kolbasa mahalliy inkvizitsiya tomonidan tanqid qilinishidan qoʻrqqan portugal yahudiylari tomonidan tayyorlangan. Alheiralar oʻzining tashqi koʻrinishi boyicha Iberiya yarim orolida keng tarqalgan choʻchqa goʻshti kolbasalariga oʻxshaydi, ammo yahudiylarga oʻz dinlari va urf-odatlarini yashirincha saqlashga imkon beradigan kosher ingredientlaridan tayyorlanadi. Keyinchalik, bunday kolbasalar asl kosher ingredientlarini yoʻqotib, Portugaliya milliy oshxonasining taomiga aylandi.
| Turi | Alheiralar oʻzining tashqi koʻrinishi boyicha Iberiya yarim orolida keng tarqalgan choʻchqa goʻshti kolbasalariga oʻxshaydi |
|---|---|
| Milliy oshxona | Portugaliya milliy oshxonasining taomi |
| Kelib chiqishi | Dastlab, bunday kolbasa mahalliy inkvizitsiya tomonidan tanqid qilinishidan qoʻrqqan portugal yahudiylari tomonidan tayyorlangan. |
| Asosiy komponentlari | dana, oʻrdak, tovuq yoki quyon goʻshtiga non qoʻshib tayyorlanadi. |
Tarixi
tahrir
Alheira — mahalliy inkvizitsiyani aldash uchun portugal yahudiylari tomonidan yaratilgan[1] yegulik hisoblanadi. 1492-yilda, Rekonkista tugagach, ispan qiroli Fernando II va uning rafiqasi Izabella I Iberiya yarim orolining soʻnggi mavriy hukmdorini Granadadan quvib chiqarganlarida, ularni katoliklikka oʻtishga majbur qilish, yahudiylik va islom dinini eʼtirof etishga qarshi qattiq choralar koʻra boshladilar. Natijada, bu nasroniy boʻlmagan dinlarning vakillari taʼqibga uchradi va tolerantroq mintaqalarga qochishga majbur boʻldi. Ushbu harakatlar natijasida minglab yahudiylar Ispaniya inkvizitsiyasi tomonidan mamlakatdan chiqarib yuborildi va koʻplab diniy qochqinlarni oʻz bagʻriga olgan Portugaliyada joylashdilar. Biroq, bir necha yil oʻtgach, vaziyat yana takrorlandi va yahudiylar ham katoliklikni qabul qilishga yoki boshqa mamlakatlarga koʻchib oʻtishga majbur boʻldilar[2]. Oʻzlarini zulm va oʻlimdan qutqarish uchun koʻpchilik katolik urf-odatlarini namoyishkorona bajarish bilan rasman nasroniylikni qabul qildi. Lekin, begonalardan yashirincha kripto-iudaizm deb atalgan yahudiylikni tan olishda davom etdilar[3]. 1536-yilda kripto-iudaizmning oqibatlaridan qoʻrqqan qirol Xuan III ning iltimosiga binoan, Portugaliya inkvizitsiyasi tasdiqlandi va oʻz faoliyatining asosiy qismini yahudiylikni yoʻq qilishga yoʻnaltirdi[4].
Din yahudiylarga choʻchqa goʻshtini isteʼmol qilishni taqiqladi. (qarang:kashrut) Shu bois, ular choʻchqa goʻshtidan tayyorlangan kolbasa (chorizo) pishirmaslik bilan tanilgan. Shuning uchun yahudiylar kolbasadagi choʻchqa goʻshtini turli xil goʻshtlar bilan almashtirdi. Masalan, buzoq, kurka, oʻrdak, tovuq va kaklik goʻshti shular jumlasidan. Mahsulot mustahkamligini yaxshilash uchun ularni non xamiri bilan aralashtirdi. Halacha nuqtai nazaridan, choʻchqa ichaklaridan kolbasa ishlab chiqarishda foydalanish mumkin emasligi sababli, ular qobiqsiz tayyorlangan[5]. Kripto-yahudiylar mahalliy kolbasalarga oʻxshagan kolbasa yasashlarini va isteʼmol qilishlarini namoyish qilishdi, nasroniylar yahudiylar choʻchqa goʻshti isteʼmol qilmasliklariga shubha qilmasliklari uchun ularni hammaning oldida osib qoʻyishdi va bu orqali ular haqiqatan ham oʻz urf[3] odatlaridan voz kechgandek taassurot uygʻotishdi.[3].
Keyinchalik bu mahsulot retsepti nasroniylar orasida keng tarqaldi. Ular choʻchqa goʻshtini alheira tarkibiga qoʻshishni boshladi. Zamonaviy alheira asl kosher ingredientlarini yoʻqotib, portugal milliy oshxonasining mashhur taomiga aylandi. Chunki u hozirgi vaqtda choʻchqa goʻshtidan tortib to har qanday goʻsht mahsulotlarining tarkibiy qismlaridan iborat boʻlishi mumkin. Bundan tashqari, u butunlay vegetarian boʻlishi mumkin[2][6]. Alheira odatda zaytun moyida qovuriladi va qaynatilgan sabzavot va kartoshka bilan, koʻpincha omlet bilan tanovul qilinadi. Askida „alheira“ nomi sarimsoqning mahalliy nomidan kelib chiqqan boʻlishiga qaramasdan (portugalcha: alho) bir vaqtlar ushbu ziravorni oʻz ichiga olgan har qanday kolbasani umumiy tavsiflash uchun ishlatilgan. Ammo barcha zamonaviy ittifoqchilarda sarimsoq mavjud emas, lekin u hali ham keng tarqalgan tarkibiy qismdir[5].
Hozirgi kunga kelib ushbu mahsulotning eng mashhurlari Mirandela shahridagi xiyobonlar, shuningdek, Beyra-Alta va Traz-os-Montes provinsiyalaridagi xiyobonlarda keng isteʼmol qilinadi. Himoyalangan geografik koʻrsatkich (PGI) maqomiga ega portugal kolbasasining mahalliy navlari inglizcha: protected geographical indication) Vinhais munitsipalitetidagi alliera, shuningdek, Barroso mintaqasini (portugalcha: Barroso; Terras de Barroso) Boticas va Montalegri munitsipalitetlari tomonidan tuzilgan[7][8]. 2011-yilda aholi uni Portugaliyaning yetti gastronomik mo‘jizasidan biri sifatida tan olish uchun ovoz berishdi[2].
Manbalar
tahrir- ↑ Боголепов, Роман. „Альейра де Мирандела. Чудо-колбаса.“ (ru). Portuguesa.ru, о Португалии, Лиссабоне, Фаду, кухне и вине.. 2017-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 17-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Как колбаса помогала португальским евреям спастись от инквизиции“ (en). BBC Русская служба (2017-yil 13-sentyabr). 2020-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 17-sentyabr.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Сохин, Влад. „Конспираторы Торы“. «Сайт VokrugSveta.ru (ВокругСвета.ру)». www.vokrugsveta.ru. 2020-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 2-fevral.
- ↑ Боксер 2019.
- ↑ 5,0 5,1 Соломоник 2006.
- ↑ Коробкина, Маливанов 2016.
- ↑ „Alheira de Barroso-Montalegre“. DOOR. ec.europa.eu. 2020-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 2-fevral.
- ↑ „Alheira de Vinhais“. DOOR. ec.europa.eu. 2020-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 2-fevral.
Adabiyot
tahrir- Боксер, Чарлз. Португальская империя и её владения в XV–XIX веках. М.: Центрполиграф, 2019 — 413-bet. ISBN 978-5-9524-5335-7.
- Соломоник, Татьяна. Европейская шкатулка. Кулинарные шедевры мира, Кулинария — Нева. СПб: ИД «Нева», 2006. ISBN 978-5-7654-4721-5.
- Коробкина Т., Маливанов Ф. Красивая планета. 100 стран мечты, Подарочные издания. Туризм. М.: Издательство «Э», 2016. ISBN 978-5-699-81725-2.
- Charles Sinclair. alheira // Dictionary of Food: International Food and Cooking Terms from A to Z. — Second Edition. — London: A & C Black, 2004. — P. 14. — 632 p. — ISBN 978-1-4081-0218-3.
Havolalar
tahrir- Alheira (port.)