Amputatsiya

Amputatsiya (lot. amputo – „kesish“) biror tana qismining kesib tashlanishidir. Amputatsiya jarrohlik yoʻli bilan yoki jarohat tufayli boʻlishi mumkin. Jarrohlikda amputatsiya saraton yoki gangrena kabi yiringlovchi va taraqqiy etuvchi kasallikka chalingan muchani tanadan olib tashlab, shu kasallik tananing boshqa qismlariga tarqab ketmasligi uchun qilinadi. Baʼzi mamlakatlarda qoʻl-oyoq amputatsiyasi jinoiy jazo sifatida ishlatiladi. Kichik amputatsiyalar (barmoq kesish kabi) ayrim dinlarda ritual sifatida amalga oshiriladi. Odamning regeneratsiya qobiliyati boʻlmagani uchun kesilgan muchalarni protez bilan almashtirib, yordam qilish mumkin.

1865-yili temir yoʻl halokati tufayli uch muchasi amputatsiya qilingan J. McKnight (J. MakKnayt).

Amputatsiya (lotincha: amputatio – kesmoq) – qoʻl-oyoqning periferik qismini yoki biror aʼzoni, mas, sut bezi, toʻgʻri ichak, bachadonni batamom yoki qisman kesib tashlash operatsiyasi, gangrena, ogʻir shikastlanish va boshqa hollarda qoʻllanadi. Qoʻl-oyoq yoki uning bir qismini boʻgʻimdan ajratib olib kesib tashlash ekzartikulyatsiya deb ataladi. Amputatsiya qadimdan maʼlum. Hozirgi zamon tibbiyoti jarohatning yiringlab yalligʻlanishiga yoʻl qoʻymaydigan bir qancha choralarni koʻradi. Amputatsiya keng tarqalgan usuldir. Amputatsiyada qoʻl-oyoqning kesmay qoldirilgan boʻlagi qimirlaydigan 444 va protezlanadigan (yasama qoʻl yoki oyoq qoʻyiladigan) boʻlishi nazarda tutiladi.

AMPUTACIYA(lotincha amputare) – sόzidan kelib chiqqan boʻlib, „kesib tashlayman“ degan maʼnoni bildiradi. Oyoq yoki qoʻlning amputasiyasi, oyoq yoki qoʻlning periferik qismini maʼlum masofada kesib olib tashlashdir. Oyoq yoki qoʻlning distal qismini boʻgʻim sathida olib tashlash esa ekzartiqoʻlyaciya deb ataladi. Ammo „amputaciya“ atamasi ichki aʼzoning periferik qismi eki ular butunlay olib tashlanganda ham qόllaniladi.

Koʻrsatmalar

Koʻp hollarda amputatsiya bemor xayotini saqlab qoladigan birdan-bir chora boʻlib hisoblanadi. Amputasiya qilishga xayotiy kόrsatmalar: oyoq-qoʻlning xavfli oʻsmalari, ularning yirik qismlari gangrenalari, oyoq-qoʻlning shikastlanishi tufayli uzilib ketishi, mikroblar intoksikatsiyasi va ammiloidozlar oqibatida davo kor qilmaydigan va bemor hayotiga xavf soladigan mahalliy infeksion jarayon, oyoq-qoʻl ogʻir shikastlanadi. Ogʻir shikastlanishda birlamchi jarohatlar, ayniqsa oyoq yoki qoʻlning jonsizlanishi va ikkilamchi koʻrsatmalari farqladanadi. Shunga koʻra shikastlanishlar tufayli qilinadigan amputatsiyalar ham birlamchi va ikkilamchi amputatsiyalarga boʻlinadi. Hayotiy koʻrsatamlar yoʻqligiga qaramasdan, amputatsiyalar oyoq, yoki qoʻldan mutlaqo foydalanib boʻlmaganda, bu aʼzolar xalaqit beradigan, ortiqcha qoʻpol boʻlib qolganda, toʻgʻrilab boʻlmaydigan oyoq qoʻl deformatsiyalarida, ogʻir va davolanmaydigan neyrografik zararlanishlarda, shuningdek, oyoq qoʻlning eng distal boʻlimlardagi quroq gangrenalarda ham qilinadi .

Alomatlari

Surunkali yiringli jarayonlar, deformatsiyalar, falajlik, suyaklar sili va xavfli oʻsmalar tufayli qilinadigan operaciyalarga kechiktirilgan amputatsiyalar deyiladi. Takroriy amputatsiyalar (reamputatsiya) amputaciya qilingan oyoq yoki qoʻlning kesilgan joyi ogʻirligi, shakli oʻzgargan va protez qoʻyishga yaroqsiz boʻlsagina bajariladi .

Davolash

Birlamchi amputatsiya bemor davolash muassasasiga olib kelingan zahoti yoki shikastlanish sodir boʻlgandan keyingi 2–5 soat ichida oʻtkaziladi.

Ikkilamchi amputatsiya ancha kech yaʼni yetti kun ichida qilinadi. Agar olingan shikast avvaliga amputatsiya qilishga extiyoj tugʻdirmasa, xatto keyinchalik qoʻllangan davolash choralariga qaramasdan bemor hayoti uchun xavfli boʻlgan asoratlariga, masalan, anaerob infeksiyaga kelgandagina oʻtkaziladi.