Analitik

Umuman olganda, analitik (grekcha: ἀναλυτικός, analytikos) grek tilidan olingan bo`lib - "analytikos", ya`ni "tahlil qilish qobiliyatiga ega bo'lish" yoki "elementlar yoki prinsiplarga bo'linish" degan ma`nolarni anglatadi.

Analitika aslida fikr tushunchasidir. Batafsil va to`liq ko'rsatiladigan fikrni ifodalaydi. Odatda bu fikrlash usuli statistik ma'lumotlarga nisbatan qo`yiladi. Muammolarni hal qilishga qaratilgan yondashuvlar analitik deb aytiladi.

Fikrlash va tahlil qilish usuli boʻlgan analitik hayotning barcha sohalarida qulaylik yaratadi. Lekin ba'zi hududlarda bu ajralmas usuldir. Analitik fikrlash, ayniqsa, shaxsiy rivojlanishda, kimyo, falsafa va tibbiyotda, fan sohasida va texnologik ishlanmalarda juda muhimdir. Bu sohalarda duch kelgan muammolar kichik qismlarga bo'linadi shu bilan birgalikda yechim nazariyasi ishlab chiqariladi hamda mumkin boʻlgan muammolarga qarshi zaxira yechimlarni olish orqali muvaffaqiyatsizliklar bartaraf etiladi.

Analitik yoki analitik quyidagi ma'nolarga ham ega bo'lishi mumkin:

Kimyo

Analitik kimyoning vujudga kelishi hamda uning rivojlanishi turli xil ishlab chiqarish sohalarining paydo boʻlishi, taraqqiy etishi bilan bogʻliq. Miqdoriy analiz rudalar va tayyor mahsulotlar tarkibidagi oltin, kumush va boshqa metallarning miqdorini aniqlashdan iborat boʻlgan edi. Keyinroq borib, u ilmiy asosda yoʻlga qoʻyildi. Hozirgi zamon kimyosining tugʻilish davri (17-asr oʻrtasi — 18-asr oxiri)da analitik kimyo moddalarning kimyoviy tarkibini oʻrganadigan fan deb hisoblanardi.

Analitik kimyo, material namunalarini tahlil qilish, ularning kimyoviy tarkibi va tuzilishini o'rganish
Analitik texnika - kimyoviy birikma yoki kimyoviy element kontsentratsiyasini aniqlash uchun ishlatiladigan usul
Analitik kontsentratsiya

Matematika

Analitik geometriya – geometriya boʻlimi. Unda sodda geometrik obrazlar (nuqtalar, toʻgʻri chiziqlar, tekisliklar, ikkinchi tartibli egri chiziqlar va sirtlar) koordinatalar usuli asosida algebraik vositalar bilan oʻrganiladi.

Mavhum analitik sonlar nazariyasi, analitik sonlar nazariyasidan boshqa matematik sohalarda g'oyalar va usullarni qo'llash
Analitik kombinatorika, kombinatorikaning generatsiya funksiyalaridan foydalangan holda kombinator sinflarini tavsiflovchi boʻlimi
Analitik element usuli, qisman differensial tenglamalarni yechish uchun ishlatiladigan raqamli usul
Analitik ifoda yoki analitik yechim, hisoblash uchun qulay boʻlgan taniqli operatsiyalardan foydalanadigan matematik ifoda
Analitik geometriya, aksiomalarga emas, balki raqamli koordinatalarga asoslangan geometriyani o'rganish
Analitik sonlar nazariyasi, sonlar nazariyasining matematik tahlil usullaridan foydalanadigan boʻlimi

Matematik tahlil

Analitik sig'im, ma'lum bir cheklangan analitik funktsiya qanchalik katta bo'lishi mumkinligini ko'rsatadigan raqam
Analitik davom, ma'lum bir analitik funktsiyani aniqlash sohasini kengaytirish usuli
Analitik funktsiya, konvergent darajalar qatori tomonidan lokal ravishda berilgan funktsiya
Analitik manifold, analitik o'tish xaritalari bilan topologik manifold
Analitik xilma -xillik, analitik funktsiyalarni o'z ichiga olgan bir nechta tenglamalarning umumiy echimlari to'plami

To'plam nazariyasi

Analitik ierarxiya, arifmetik ierarxiyaning kengaytmasi
Analitik to'plam, Polsha makonining uzluksiz tasviri

Isbot nazariyasi

Analitik isbot, strukturaviy isbot nazariyasida, tuzilishi oʻziga xos tarzda sodda boʻlgan isbot
Analitik jadval, mantiqiy formulalarni tahlil qilish uchun ishlatiladigan daraxt tuzilishi

Kompyuter fanlari

Analitik yoki reduktiv grammatika, kirish satrlarini ketma-ket oddiyroq shakllarga qisqartirish orqali ishlaydigan rasmiy grammatikaning bir turi
Analitika, ma'lumotlarda mazmunli naqshlarni topish uchun

Boshqa fan va texnologiya

Analitik signal, signalning ma'lum bir ko'rinishi
Analitik mexanika, klassik mexanikaning nozik, yuqori matematik shakli
Analitik tarozi, juda yuqori aniqlik (0,1 mg yoki undan yuqori) tarozi

Falsafa

Analitik falsafa – XX asr fal-safasidagi gʻarbiy, asosan ingliz amerikacha yoʻnalish. Falsafani bilishning asosan til vositalari orqali tahlili deb tushunadi; neopozitivizmning boshqa bir koʻrinishi.

Analitik falsafa, 20-asrda ingliz tilida so'zlashuvchi mamlakatlarda hukmronlik qilgan falsafa uslubi
Analitik taklif, haqiqatni faqat ma'nosini tahlil qilish orqali aniqlash mumkin boʻlgan bayonot
Analitik Tomizm, Tomas Akvinskiy fikrini zamonaviy analitik falsafa uslubida taqdim etish harakati.
Postanalitik falsafa ingliz tilida so'zlashuvchi mamlakatlarda ustun fikr maktabi boʻlgan analitik falsafaning asosiy falsafiy harakatidan ajralib chiqqanligini tasvirlaydi.

Ijtimoiy fanlar

Psixologiya

Analitik psixologiya, Jung psixologiyasi harakatining bir qismi
Kognitiv analitik terapiya, dastlab Buyuk Britaniyada Entoni Rayl tomonidan ishlab chiqilgan psixologik terapiya shakli
Psixoanaliz, psixologik va psixoterapevtik nazariyalar va ular bilan bog'liq usullar to'plami

Sotsiologiya

Analitik indüksiyon, tushunchalar yoki g'oyalarni ishlab chiqish uchun turli xil ijtimoiy hodisalar o'rtasidagi o'xshashliklarni tizimli tekshirish
Analitik ramka, ba'zi bir ijtimoiy hodisaning batafsil eskizi yoki konturi, bu hodisani tahlil qiladigan olimning dastlabki g'oyasini ifodalaydi

Siyosat

Analitik marksizm, marksizmning talqini

Analitik til, morfemalarning ko'pchiligi birlashishi o'rniga erkin (alohida) boʻlgan tabiiy til.

Boshqa hududlar

Analitik yurisprudensiya, huquqiy nazariyani o'rganish uchun analitik fikrlashdan foydalanish
Analitik jurnalistika jamoatchilik tushunchasini yaratish uchun murakkab voqelikni tushunishga intiladi
Analitik kubizm, kubizm badiiy harakatining ikkita asosiy tarmog'idan biri
Analitik ko'nikmalar

Yana qarang

Analitika (aniqlash)
Tahlil (aniqlash)
Analytical Engine, Charlz Babbaj tomonidan ishlab chiqilgan 19-asrda mexanik umumiy maqsadli kompyuter.
Analitik jamiyat, 19-asrda Nyuton hisobidan farqli o'laroq Leybnitsiya yoki analitik hisobdan foydalanishni targ'ib qilgan Britaniya guruhi.
Sintez (aniqlash)