Vikipediya

Anonymous

xalqaro aktivizm bilan shug'ullanuvchi xaker guruh

Anonymous bu markazlashmagan xalqaro aktivistlar va xakerlar jamoasi hamda harakatidir. Dastavval, ushbu xakerlik guruhi, bir nechta hukumat organlari, davlat muassasalari hamda idoralari, korporatsiyalar va Scientology cherkoviga qarshi amalga oshirilgan turli kiberhujumlar ortidan mashhur boʻlishni boshlagan.

Anonymous guruhi logotipi

Anonymous guruhi 2003-yilda 4chan imageboard panelida ilk bor koʻrinish bergan[1][2][3]. Anonim aʼzolar (anonlar) „V for Vandetta“ grafik romani (komikslar toʻplami)da qoʻllangan Guy Fawkes niqobi orqali omma oldida ajralib turishadi[4]. Anonymous xakerlari ovoz o'zgartirgichlar yoki matndan nutqqa dasturlari orqali asl ovozlarini yashirishni afzal koʻrishadi.

Guruh tashkil topgandan keyin, dastlabki yillar davomida, guruh markazlashmagan tarzda turli xil koʻrinishdagi harakatlar, asosan, oʻyin kulgi maqsadida, amalga oshirishgan. 2008-yildagi Chanology loyihasidan, Scientology cherkoviga qarshi boʻlgan bir qator norozilik namoyishlari, masxara qilish, kiberhujumlar, boshlab Anonymous jamoasi xalqaro miqyosda bir qator masalalar boʻyicha hamkorlikdagi xaktivizm bilan tobora koʻproq aloqaga kirisha boshlaydi. Keyinchalik, Anonymous xakerlik guruhi xaktivizmining maqsadlari doirasiga AQSh, Isroil, Tunis, Uganda kabi davlatlar hukumati, islomiy davlat — IShID, bolalar pornografiyasi saytlari, mualliflik huquqini himoya qilish organlari, Westboro Baptistlar cherkovi, PayPal, MasterCard, Visa va Sony kabi korporatsiyalarini qamrab oladi. Anonymous WikiLeaks va Occupy harakatini ochiq qoʻllab-quvvatlagan. Anonymousga aloqador guruhlar LulzSec va Operation AntiSec AQSh hukumati idoralari, ommaviy axborot vositalari, kompaniyalari, harbiy pudratchilar, harbiy xizmatchilar va politsiya xodimlariga kiberhujumlar uyushtirishgan. Natijada huquqni muhofaza qilish organlarining guruhlar faoliyatiga eʼtibori ortadi. 

Amerika Qo'shma Shtatlari, Buyuk Britaniya, Avstraliya, Niderlandiya, Ispaniya, Hindiston va Turkiya kabi mamlakatlarda Anonymous kiberhujumlarida ishtirok etgan oʻnlab odamlar hibsga olingan. Guruhning harakatlari va samaradorligini baholash anchagina mushkul vazifadir. Qoʻllab-quvvatlovchilar guruhni „ozodlik jangchilari“[5] va internet Robin Gudlari deb atashgan[6], tanqidchilar ularni „kiber linch-mob“[7] yoki „kiber terrorchilar“ deb taʼriflashgan[8]. 2012-yilda Time jurnali Anonymous guruhini dunyoning "100 ta eng nufuzli odamlari " qatoriga kiritadi[9]. Anonymousning ijtimoiy tarmoq profillari 2018-yilga kelib oʻz faoliyatini toʻxtatadi[10][11], lekin, guruh Jorj Floyd noroziliklarini va boshqa sabablarni qoʻllab-quvvatlash uchun 2020-yilda qayta paydo boʻladi[12][13].

Falsafasi

tahrir

Ko'pincha ijtimoiy harakatlar uchun fojiali oqibatlarga olib keladigan uzoq vaqtdan beri javobsiz qolgan siyosiy savol. Bu Internetga asoslangan, ekstremistik bo'lmagan, sotsialistik jamoat harakati bo'lib, u javobsiz savollarga javob izlaydi[14].

Jamiyatdagi ichki norozilik harkatlari ham guruhning personal xususiyatlaridan biri hisoblanadi[15].Guruh haqida maʼlumotlar ulashuvchi bir veb-sayt uni „Markazlashgan tuzilmadan koʻra gʻoyalar asosida ishlaydigan juda boʻsh va markazlashmagan buyruqlar tuzilmasi“, deya taʼriflaydi[15]. Gabriella Coleman guruh haqida shunday deb yozadi: „Bir tomondan minglab ishtirokchilarning niyati va maqsadini aniqlash imkonsiz boʻlishi mumkin, ularning aksariyati hatto oʻz fikrlari, motivatsiyalari va reaksiyalaridan iz qoldirishni xohlamaydilar. Ushbu ish bilan mashgʻul insonlar orasida fikrlar sezilarli darajada farq qiladi“[16].

Umuman olganda, Anonymous aʼzolari Internet senzurasi va nazoratiga qarshi, ularning aksariyati senzurada ayblagan hukumatlar, tashkilotlar va korporatsiyalarga qaratilgan. Guruh global Occupy harakati va Arab bahorining dastlabki tarafdorlari boʻlishgan[15]. 2008-yildan beri Anonymous atrofidagi tez-tez yuz beruvchi baxsli mavzular qatoriga „xakerlar pranklar va oʻyin-kulgiga eʼtibor qaratishlari kerakmi yoki jiddiyroq (va baʼzi hollarda siyosiy) faollikka eʼtibor berishlari kerakmi?“ degan mavzu eng yuqori qatorlarda kirgan[17][18].

Biz Anonymouslar Internetda oddiy jamiyatda qila olmaydigan, shu bilan birga, o'zimiz xohlagan narsani qilish uchun quvvat manbasiga ega bo'lgan bir guruh odamlar bo'lib qolamiz.

— Trent Peacock. Search Engine: The Face of Anonymous, 7-fevral, 2022-yilda qaraldi, 2008[19].

2 Anonymous yakka shaxs tomonidan boshqarilmaydi.Parmy Olson va boshqalar guruhni yaxshi tashkil etilgan yoki bir xil deb koʻrsatuvchi ommaviy axborot vositalarini tanqid qilishadi[18]. Baʼzi aʼzolar qonuniy vositalar yordamida norozilik bildirishadi, boshqalari esa DDoS hujumlari va xakerlik kabi noqonuniy choralarni qoʻllashadi[18]. Jamoa aʼzosi ekanligini bildirishni istagan har bir kishi aʼzolikka ochiqdir[15]. The Observer gazetasidan britaniyalik jurnalist Carole Cadwalladr guruhning markazlashmagan tuzilmasini al-Qoida bilan taqqoslagan holda shunday deydi: „Agar siz Anonymousga ishonsangiz va oʻzingizni uning nomi bilan atasangiz, siz uning aʼzosiz“[20]. Ilgari Anonymous-ni „brend“ deb taʼriflagan Olson 2012-yilda uni guruh emas, balki „harakat“ sifatida tavsiflashini aytadi: „Hamma uning bir qismi boʻlishi mumkin. Bu turli maqsadlarda birgalikda ishlaydigan va birgalikda ishlarni qiladigan odamlar olomoni, noaniq odamlar olomonidir“[21].

Guruhning bir nechta qoidalariga shaxsini oshkor qilmaslik, guruh haqida gapirmaslik va ommaviy axborot vositalariga hujum qilmaslik kiradi.[18] Aʼzolar odatda „Biz anonimmiz. Biz legionmiz. Biz kechirmaymiz. Biz unutmaymiz. Bizni kuting.“[22] Brayan Kellining yozishicha, guruhning uchta asosiy xususiyati „(1) toʻgʻridan-toʻgʻri provokatsiyadan qatʼi nazar, muammolar va huquqlarga nisbatan shafqatsiz axloqiy pozitsiya; (2) onlayn xakerlik faoliyati bilan birga keladigan jismoniy mavjudlik; va (3) oʻziga xos brend.“[15]

Jurnalistlarning fikricha, Anonymousning maxfiyligi, uydirmalari va ommaviy axborot vositalaridan xabardorligi guruh harakatlari va motivlari haqida xabar berish uchun noodatiy qiyinchilik tugʻdiradi[18].Wired' jurnali vakili Quinn Norton shunday yozadi: „Anonymouslar yolgʻon gapirishga hech qanday sabab boʻlmasa yolgʻon gapirishadi. Ular ijro shakli sifatida keng toʻqimalarni toʻqishadi. Keyin, ular kutilmagan va baxtsiz paytlarda haqiqatni aytadilar, baʼzida bu jarayonda oʻzlarini yoʻq qilishadi. Ularni nima qilishlarini oldindan aytib boʻlmaydi.“. Nortonning taʼkidlashicha, guruh haqida xabar berishdagi qiyinchiliklar koʻpchilik yozuvchilarni, shu jumladan oʻzini ham „Anonymousning dengiz ovoziga emas balki, legionning diqqat markazini oʻgʻirlagan, ularning qadriyatlariga qarshi chiqqan va qonunga zoʻravonlik bilan zarba bergan kichik xakerlar guruhlari“ga eʼtibor qaratishlariga sabab boʻladi

Tarixi

tahrir

4chan reydlari (2003-2007)

tahrir

Anonymous nomining oʻzi foydalanuvchilar tasvir va sharhlarni Internetda anonim tarzda joylashganidan ilhomlanishgan. Anonim atamasi umumiy identifikatsiya maʼnosida qoʻllanishi tasvirlar panelida, xususan, tasodifiy tarkibga va boshqa veb-saytlarga hujum qilishga bagʻishlangan 4chan panelida boshlangan[23]. Anonim yorligʻi eʼlon qilingan kontentning muallifini aniqlamasdan sharh qoldiradigan tashrif buyuruvchilarga beriladi. Tasvirlar taxtasi foydalanuvchilari baʼzan hazillashib, xuddi Anonim yagona shaxs kabi harakat qilishardi. Anonim ob’ekt kontseptsiyasi 2004-yilda 4chan tasvirlar taxtasidagi maʼmur barcha xabarlarni Anonim sifatida imzolagan „Forced_Anon“ protokolini faollashtirganda rivojlanadi[18]..Tasvir taxtalarining mashhurligi oshgani sayin, nomaʼlum shaxslar jamoasi sifatida Anonymous gʻoyasi Internet-memga aylanadi[24].

4chan paneli foydalanuvchilari vaqti-vaqti bilan ommaviy hazil yoki reydlarga qoʻshilishadi[25]. Masalan, 2006-yil 12-iyuldagi reydda koʻp sonli 4chan oʻquvchilari Finlandiyaning Habbo Hotel ijtimoiy tarmogʻiga bir xil avatarlar bilan bostirib kirishadi; avatarlar doimiy Habbo aʼzolarining raqamli mehmonxona hovuziga kirishini toʻsib qoʻyishdi va u „muvaffaqiyatsizlik va OITS tufayli yopilgan“ligini taʼkidlanadi[18]. Boʻlajak LulzSec aʼzosi Topiary oʻsha paytda sayt bilan shugʻullanib, katta auditoriyani Skype orqali ularning telefon qoʻngʻiroqlarini tinglashga muvaffaq boʻladi[26]}}. 4chan panelidagi trafik ortib borayotganligi sababli, foydalanuvchilar tez orada Internet Relay Chat (IRC) yordamida saytdan tashqarida pranklarni rejalashtirishni boshlaydilar[18]. Ushbu reydlar natijasida Anonymous haqidagi birinchi asosiy matbuot hikoyasi, Los-Anjeles, Kaliforniya, AQShdagi Fox stansiyasi KTTV hisobotida guruhga „steroid xakerlar“, „mahalliy terroristlar“ va „Internetga nafrat“ deb nom berilgan[27][18].

Dramatik ensiklopediya (2004-yildan hozirgi kungacha)

tahrir

Dramatika entsiklopediyasiga 2004-yilda Sherrod DeGrippo tomonidan dastlab LiveJournal bilan bogʻliq gʻiybatlarni hujjatlashtirish vositasi sifatida asos solingan, ammo u tezda Anonymous tomonidan masxara qilish va boshqa maqsadlar uchun tanlangan platforma sifatida qabul qilingan[28]. Ish uchun xavfsiz boʻlmagan saytlar buzgʻunchisi „Internet troll“, Internet memlari, madaniyati va ommaviy pranklar, trollik voqealari, „reydlar“, Internet xavfsizligining keng koʻlamli muvaffaqiyatsizliklari va Internet hamjamiyatlarini tanqid qilish kabi voqealarni hujjatlashtiradi. Ushbu ensiklopediya anʼanaviy va tashkil etilgan ommaviy axborot vositalarida obroʻ qozonish yoki ijobiy yoritish uchun oʻz-oʻzini senzura qilishda ayblangan. Jurnalist Julian Dibbell Dramatica entsiklopediyasini „Anonymousning keng parallel olami hazillar, iboralar va obsesyonlar mehr bilan izohlangan sayt“ deb taʼriflagan va siz murakkab trolling madaniyati bilan tanishasiz, deya qoʻshimcha ham qilgan[28]. Sayt Chanology loyihasining anti — scientology kampaniyasining ham bir qismi hisoblangan[29].

2011-yilning 14-aprelida saytning asl URL manzili Dramatica Encyclopediaʼga unchalik oʻxshamaydigan Oh Internet nomli yangi veb-saytga yoʻnaltirildi. ED hamjamiyatining bir qismi oʻzgarishlarni qattiq tanqid qiladi[30]. Bunga javoban, Anonymous sayt mazmunini qutqarish va tiklash uchun „Operation Save ED“ ni ishga tushiradi. Veb-ekologiya loyihasi sobiq Dramatica Encyclopedia kontentining yuklab olinadigan arxivini yaratadi[31][32]. Saytning reenkarnatsiyasi dastlab encyclopediadramatica.ch saytida Rayan Clearly’ga tegishli boʻlgan serverlarda joylashtirilgan boʻlgan. U keyinchalik LulzSec tomonidan Sony-ga qarshi hujumlar tufayli hibsga olingan[33][34].

Chanology loyihasi (2008)

tahrir
"Message to Scientology", 2008-yil, 21-yanvar.

Anonymous birinchi marta 2008-yilda Project Chanology deb nomlanuvchi Scientology cherkoviga qarshi bir qator harakatlardan soʻng xaktivizm xaktivizm bilan bogʻlangan. 2008-yilning 15-yanvarida Gawker gʻiybat blogi mashhur sayentolog Tom Kruz dinni maqtagan videoni joylashtiradi[35] va cherkov mualliflik huquqini buzganlik uchun toʻxtatish xati bilan javob beradi[36]. 4chan foydalanuvchilari qasos olish uchun cherkovga qarshi reyd uyushtirishdi, uning ishonch telefoniga qoʻngʻiroq qilishdi, siyoh kartrijlarini isrof qilish uchun moʻljallangan qora fakslarni joʻnatishdi va uning veb-saytlariga DDoS hujumlarini uyushtirishadi[18][37].

DDoS hujumlari dastlab Gigaloader va JMeter ilovalari yordamida amalga oshirilgan. Bir necha kun ichida ular foydalanuvchilarga serverni TCP yoki UDP paketlari bilan toʻldirishga imkon beruvchi tarmoq stress-testi ilovasi Low Orbit Ion Cannon (LOIC) bilan almashtirildi. LOIC tez orada Anonymous arsenalida imzo quroliga aylandi; ammo, bu, shuningdek, IP manzillarini yashira olmagan tajribasiz Anonlarning bir qator hibsga olinishiga olib keladi[18]. Anonymous IRC kanallaridagi baʼzi operatorlar yangi koʻngillilarga LOICdan foydalanish hech qanday yuridik xavf tugʻdirmasligini notoʻgʻri aytishgan yoki yolgʻon gapirishgan[18].

 
2008-yil 10-fevralda Sayentologiya markazi oldidagi namoyishchilar

DDoS hujumlari paytida bir guruh Anons YouTube-ga video yuklashdi, unda robot ovozi Anonymous nomidan gapiradi va „Saentologiya yetakchilariga“ „Sizning izdoshlaringiz, insoniyat farovonligi uchun — kulish uchun“ Biz sizni internetdan chiqarib yuboramiz.", deyishadi[18][38]. Oʻn kun ichida video yuz minglab tomoshalarni oʻziga tortadi[38].

10-fevral kuni minglab Anonimlar butun dunyo boʻylab Scientology cherkovi muassasalarida bir vaqtning oʻzida norozilik namoyishlariga qoʻshilishdi.[39] Aksariyat namoyishchilar anarxist inqilobchi totalitar hukumatga qarshi kurashgan " V for Vendetta " grafik romani va filmi orqali ommalashgan Gay Foksning stilize qilingan niqoblarini kiyishgan; maskalar tez orada Anonymous uchun mashhur ramzga aylanadi[18]. Cherkovga qarshi shaxsan norozilik namoyishlari yil davomida davom etadi, jumladan 15-martda „Operation Party Hard“ va 12-aprelda „Operation Reconnect“[40][41][42]. Biroq, yil oʻrtalariga kelib, ular ancha kam namoyishchilarni jalb qilishdi va ARM kanallaridagi koʻplab tashkilotchilar loyihadan uzoqlasha boshlaydilar[18].

Tahlil

tahrir

Anonymous’ning harakatlari va samaradorligini baholash anchagina mushkul ishdir. Ommaga mashhur blogger Patrik Grey oʻzining bir mashhur postida xususiy xavfsizlik firmalari ushbu guruhni kiberxavfsizlik tahdidlarini eʼlon qilish usuli uchun „yashirincha sevishini“ yozadi[18]. Anonymous baʼzan norozilik xarakterini oʻzgartirgani taʼkidlanadi[43][44] va 2012-yilda Times jurnali ularni dunyodagi „100 ta eng nufuzli odam“lar qatorida eʼlon qiladi.

2012-yilda Xalqaro jamoatchilik radiosi AQSh Milliy xavfsizlik agentligi Anonymousni milliy xavfsizlikka potentsial tahdid deb hisoblagani va prezidentni AQSh elektr tarmogʻining qismlarini oʻchirib qoʻyish imkoniyatini rivojlantirishi mumkinligi haqida ogohlantirganini xabar qiladi[45]. Bundan farqli oʻlaroq, CNN oʻsha yili „xavfsizlik sohasi mutaxassislari odatda Anonymous-ni kiberjinoyatlar olamining asosiy oʻyinchisi deb hisoblamaydilar“, chunki guruh DDoS hujumlariga ishonadi hamda buzgʻunchilik orqali mumkin boʻlgan va kutilgan jiddiy zarar oʻrniga, shunchaki, veb-saytlarni qisqa vaqt ichida oʻchirib qoʻyadi. Xavfsizlik boʻyicha maslahatchi ushbu guruhni „zargarlik buyumlari oʻgʻrisi derazadan oʻtib, zargarlik buyumlarini oʻgʻirlashi va ularni ushlab turish oʻrniga ularni silkitib, olomonga tashlab yuborishi“ bilan taqqosladi. Ular juda shovqinli, ammo past darajadagi jinoyatlardir", deya eʼlon qiladi[46]. 2013-yildagi Tahdidlar bashoratlari hisobotida McAfee Anonymous-ning texnik mukammalligi pasayib borayotganini va „juda koʻp muvofiqlashtirilmagan va tushunarsiz operatsiyalar“ tufayli tarafdorlarini yoʻqotayotganini yozgan[47].

Sophosning xavfsizlik boʻyicha eksperti Graham Cluley Anonymous guruhining darknetda joylashtirilgan bolalar pornosi veb-saytlariga qarshi harakatlari samarasiz boʻlishi mumkinligini taʼkidlab, ularning niyatlari yaxshi boʻlsa-da, noqonuniy veb-saytlarni olib tashlash va tarmoqlarni almashish rasmiylar tomonidan amalga oshirilishi kerakligini izohlaydi[48]. Baʼzi sharhlovchilar, shuningdek, 2012-yil yanvar oyida Onlayn qaroqchilikni toʻxtatish toʻgʻrisidagi norozilik namoyishlaridan keyin Anonymous tomonidan amalga oshirilgan DDoS hujumlari samarasiz boʻlganini taʼkidlaydilar[49]. Houston Chronicle nashriyoti xodimi Dwight Silverman „Anonymousning harakatlari onlayn qonunbuzarliklarni taʼkidlab, SOPA/PIPAni oʻldirish harakatiga zarar yetkazadi“, deya taʼkidlab oʻtadi[50]. Oksford Internet Instituti xodimi Joss Wright „Bir tomondan Anonymousning xatti-harakatlari oʻzlari rozi boʻlmagan pozitsiyalarga javoban anonim va hisobsiz veb-saytlarni senzuradan ozod qilishdir“ deb yozgan[51].

Mediada aks etilishi

tahrir

Sem Esmail Motherboard nashriga bergan intervyusida USA Network hacktivist dramasini yaratishda Anonymous Mr.Robotdan ilhomlanganini taʼkidlab oʻtadi[52]. Bundan tashqari, Wired shoudagi xayoliy xakerlar guruhi boʻlgan „Omegas“ni „ LulzSec nomi bilan tanilgan Anonymous guruhiga aloqador bir guruh xakerlarga nisbat qilib yaratilgan“ deya haqiqatni yuzaga chiqaradi. Anonymous aʼzosi Mr.Robot teleekanranga koʻrk bagʻishlagan xavfsizlik va xakerlik madaniyatining eng aniq tasviri" deya tariflaydi[53]. „Elementary“ teleserialida „Everyone“ (evrivon) deb nomlangan hacktivistlar guruhini ifodalovchi rol ijro etiladi.

Yana qarang

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Landers. „Serious Business: Anonymous Takes On Scientology (and Doesn't Afraid of Anything)“. Baltimore City Paper (2008-yil 2-aprel). 2008-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 3-iyul.
  2. ↑ Oltsik, Jon. „Edward Snowden Beyond Data Security“. Network World (3-dekabr 2013-yil). 2014-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-dekabr 2013-yil.
  3. ↑ Winkie. „The Ballad of Rog and Tyrone“ (en). The Verge (2015-yil 11-fevral). Qaraldi: 2021-yil 16-avgust.
  4. ↑ Waites, Rosie. „V for Vendetta masks: Who“. BBC News (20-oktabr 2011-yil). Qaraldi: 20-oktabr 2011-yil.
  5. ↑ Krupnick, Matt. „Freedom fighters or vandals? No consensus on Anonymous“. Oakland Tribune (2011-yil 15-avgust). Qaraldi: 2013-yil 10-iyul.
  6. ↑ Carter, Adam. „From Anonymous to shuttered websites, the evolution of online protest“. CBC News (15-mart 2013-yil). 3-may 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-may 2013-yil.
  7. ↑ Coleman, Gabriella. „Anonymous: From the Lulz to Collective Action“ (2011-yil 6-aprel). 2013-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-may.
  8. ↑ Rawlinson, Kevin. „Hackers step up war on security services“. The Independent.  – via HighBeam Research (subscription required) (2012-yil 13-aprel). 2013-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-may.
  9. ↑ Gellman (18-aprel 2012-yil). „The 100 Most Influential People In The World“. 2013-08-25da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-06-11. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: date format ()
  10. ↑ Gilbert, David. „Is Anonymous over?“. VICE (2-noyabr 2016-yil).
  11. ↑ Griffin, Andrew. „Anonymous promises to uncover the truth behind 'QAnon' conspiracy theory“. The Independent (7-avgust 2018-yil). 7-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ Griffin, Andrew. „'Anonymous' is back and is supporting the Black Lives Matter protests“. The Independent (1-iyun 2020-yil).
  13. ↑ Molloy. „The return of the Anonymous hacker collective“. BBC (2020-yil 1-iyun).
  14. ↑ „The philosophy of Anonymous“. Harry Halpin (2014-yil fevral). Qaraldi: 24-fevral 2014-yil.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Kelly 2012.
  16. ↑ Coleman, Gabriella. „What It's Like to Participate in Anonymous' Actions“. The Atlantic (2010-yil 10-dekabr). 2013-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  17. ↑ „Anonymous: what is the hacker collective?“ (en). IONOS Digitalguide. Qaraldi: 2022-yil 13-aprel.
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 18,12 18,13 18,14 18,15 Olson 2012.
  19. ↑ Brown, Jesse. „Community Organization with Digital Tools: The face of Anonymous“. MediaShift Idea Lab: Reinventing Community News for the Digital Age. PBS (7-fevral 2008-yil). 11-fevral 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-mart 2008-yil.
  20. ↑ Cadwalladr, Carole. „Anonymous: behind the masks of the cyber insurgents“. The Guardian (2012-yil 8-sentyabr). 2013-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  21. ↑ Allnut, Luke. „Parmy Olson On Anonymous: 'A Growing Phenomenon That We Don't Yet Understand'“. Radio Free Europe/Radio Liberty (2012-yil 8-iyun). 2013-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  22. ↑ Morris, Adam. „Julian Assange: The Internet threatens civilization“. Salon (2013-yil 30-aprel). 2013-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  23. ↑ Beran, Dale. „The Return of Anonymous“. The Atlantic (11-avgust 2020-yil). Qaraldi: 25-avgust 2020-yil.
  24. ↑ Whipple, Tom. „Scientology: the Anonymous protesters.“. The Times (20-iyun 2008-yil). 5-sentabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ Beran, Dale. „The Return of Anonymous“. The Atlantic (11-avgust 2020-yil). Qaraldi: 25-avgust 2020-yil.Beran, Dale (August 11, 2020).
  26. ↑ „Two-year term for Shetland hacker“. The Herald.  – via HighBeam Research (subscription required) (17-may 2013-yil). 14-iyul 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyun 2013-yil.
  27. ↑ Shuman, Phil. „FOX 11 Investigates: 'AnonymousAndoza:'-“. MyFOX Los Angeles. KTTV (Fox) (26-iyul 2007-yil). 22-may 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan.Shuman, Phil (July 26, 2007).
  28. ↑ 28,0 28,1 Dibbell, Julian (21-sentabr 2009-yil), „The Assclown Offensive: How to Enrage the Church of Scientology“, Wired, qaraldi: 27-noyabr 2009-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  29. ↑ Dibbell, Julian (1-iyul 2008-yil), „Sympathy for the Griefer: MOOrape, Lulz Cubes, and Other Lessons From the First 2 Decades of Online Sociopathy“, GLS Conference 4.0, Madison, Wisconsin: Games, Learning and Society Group, 14-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 7-noyabr 2008-yil{{citation}}: CS1 maint: date format () Project Chanology „mention“ begins approximately 27:45 minutes into the presentation.
  30. ↑ Popkin, Helen A.S.. „Notorious NSFW website cleans up its act“. Digital Life on MSNBC (18-aprel 2011-yil). 1-noyabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-aprel 2011-yil.
  31. ↑ Leavitt. „Archiving Internet Subculture: Encyclopedia Dramatica“. Web Ecology Project (2011-yil 1-aprel). Qaraldi: 2011-yil 29-sentyabr.
  32. ↑ Stryker, Cole. Epic Win for Anonymous: How 4chan's Army Conquered the Web. New York City: Overlook Press, 2011 — 155-bet. ISBN 978-1-59020-738-3. Qaraldi: 29-sentabr 2011-yil. 
  33. ↑ Jacob. „Who is LulzSec hacker Ryan Cleary?“. International Business Times (2011-yil 22-iyun). Qaraldi: 2011-yil 11-avgust.
  34. ↑ „UK hacking suspect Ryan Cleary held after bail breach“ (en). BBC News (2-aprel 2012-yil). Qaraldi: 19-oktabr 2020-yil.
  35. ↑ „Cruise bio hits stores as video clip of actor praising Scientology makes it way to Internet“. The Washington Post.  – via HighBeam Research (subscription required) . Associated Press (15-yanvar 2008-yil). 6-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-may 2013-yil.
  36. ↑ Tucker, Neely. „Tom Cruise's Scary Movie; In Church Promo, the Scientologist Is Hard to Suppress“. The Washington Post.  – via HighBeam Research (subscription required)  (18-yanvar 2008-yil). 5-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-may 2013-yil.
  37. ↑ „Fair game; Scientology“. The Economist.  – via HighBeam Research (subscription required)  (2-fevral 2008-yil). 5-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-may 2013-yil.
  38. ↑ 38,0 38,1 George-Cosh, David. „Online group declares war on Scientology“. National Post (25-yanvar 2008-yil). 28-yanvar 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-yanvar 2008-yil.
  39. ↑ „Scientology faces wave of cyber attacks“. Cape Times (2008-yil 4-mart).[sayt ishlamaydi]
  40. ↑ DeSio, John. „Queens Anonymous Member Gets a Letter from Scientologists“. The Village Voice (2008-yil 6-may). 2013-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  41. ↑ Ramadge, Andrew. „Scientology site gets a facelift after protests“. news.com.au (2008-yil 20-mart). 2013-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  42. ↑ Howarth, Mark. „Anger as police ban placards branding Scientology a cult“. Sunday Herald.  – via HighBeam Research (subscription required) (2008-yil 1-iyun). 2014-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-may.
  43. ↑ Carter, Adam. „From Anonymous to shuttered websites, the evolution of online protest“. CBC News (15-mart 2013-yil). 3-may 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-may 2013-yil.Carter, Adam (March 15, 2013).
  44. ↑ Coleman, Gabriella. „Anonymous: From the Lulz to Collective Action“ (2011-yil 6-aprel). 2013-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-may.Coleman, Gabriella (April 6, 2011).
  45. ↑ „National Security Agency calls hacktivist group 'Anonymous' a threat to national security“. Public Radio International (2012-yil 27-fevral). 2012-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-may.
  46. ↑ Goldman, David. „Hacker group Anonymous is a nuisance, not a threat“. CNN (2012-yil 20-yanvar). 2013-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-may.
  47. ↑ „2013 Threats Predictions“. McAfee. 2013-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-may.
  48. ↑ Leyden. „Anonymous shuts down hidden child abuse hub“. The Register (2011-yil 24-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 25-yanvar.
  49. ↑ Wood, Molly. „Anonymous goes nuclear; everybody loses?“. CNET (19-yanvar 2012-yil). Qaraldi: 21-yanvar 2012-yil.
  50. ↑ Jonsson, Patrik. „SOPA: Feds go after Megaupload as Congress reviews anti-piracy bills“. The Christian Science Monitor (21-yanvar 2012-yil). 23-yanvar 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-yanvar 2012-yil.
  51. ↑ Kelion, Leo. „Hackers retaliate over Megaupload website shutdown“. BBC News (20-yanvar 2012-yil). Qaraldi: 21-yanvar 2012-yil.
  52. ↑ "The Creator of 'Mr. Robotʼ Explains Its Hacktivist and Cult Roots".
  53. ↑ Agard. „Why USA Network's 'Mr. Robot' Is The Most Realistic Depiction Of Hacking On Television“. International Business Times (2015-yil 22-iyul). Qaraldi: 2018-yil 5-yanvar.

Adabiyotlar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Anonymous&oldid=5189385" dan olindi