Vikipediya

Armanistonda turizm

Armanistonda turizm 1990-yillardan beri Armaniston iqtisodiyotining asosiy tarmogʻi boʻlib kelgan, oʻshandan buyon mamlakatga tashrif buyuruvchi sayyohlar soni har yili yarim million kishidan oshib borgan (asosan diasporadan boʻlgan etnik armanlar). Armaniston Iqtisodiyot vazirligining xabar berishicha, xalqaro sayyohlarning aksariyati Rossiya, Yevropa Ittifoqi davlatlari, AQSh va Erondan keladi[1]. Nisbatan kichik hajmga ega boʻlsa-da, Armaniston UNESCOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan toʻrtta obyektga ega.

2003—2015-yillarda Armanistonga xalqaro kiruvchi turizmdan tushgan tushumlar (joriy AQSh dollarida), Jahon bankidan olingan maʼlumotlar

Ichki va tashqi muammolarga qaramay, kirib kelayotgan turistlar soni 2007-yildan buyon muttasil oshib bormoqda. 2019-yilda esa mamlakat tarixidagi eng yuqori koʻrsatkich qayd etilib, kelgan sayyohlar soni 1,9 milliondan oshib ketdi. Aksariyat sayyohlar sayohatlarini poytaxt Yerevanga qilar edi, chunki u yerda koʻplab sayyohlik agentliklari, diqqatga sazovor joylar va mehmonxonalar joylashgan.

Ochiq havoda sayr qilish, diqqatga sazovor joylarga borish va tabiat turizmi Armaniston turizmidagi asosiy diqqatga sazovor yoʻnalishlardir. Tsaghkadzor, Jermuk, Dilijan poytaxtdan tashqarida joylashgan togʻli kurortlar sifatida tanilgan. Sayyohlar har kuni Yerevanga qaytmasdan butun Armaniston boʻylab uzoq muddatli sayohat qilish uchun oʻsha shaharlarning mehmonxonalarida qolishadi. Armanistonga klassik diqqatga sazovor joylarga sayohatlar nafaqat sayyohlar, balki mahalliy aholi orasida ham mashhur. Alpinizm, kemping, piyoda sayr qilish va boshqa turdagi ochiq havoda oʻtkaziladigan mashgʻulotlar ham ommalashgan.

Hukumat tomonidan tartibga solinishi

tahrir

Armanistonda turizm sektori Iqtisodiyot vazirligining boʻlimi boʻlgan Turizm qoʻmitasi[2] tomonidan tartibga solinadi.

Armaniston turizmni davlat darajasidagi ustuvor yoʻnalishga aylantirdi. Turizm „Turizm va turistik faoliyat toʻgʻrisida“gi qonunda belgilangan davlat siyosatining tamoyillaridan biridir. Davlat turizm siyosatining umumiy maqsadi turizmni milliy iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga va hududiy iqtisodiy oʻsishga qoʻshayotgan hissasini kengaytirish, shu bilan birga kiruvchi va ichki sayyohlar sonining yuqori oʻsish surʼatlarini saqlab qolish orqali kambagʻallikni qisqartirish, yuqori qiymatli mahsulot va xizmatlarni taqdim etish orqali turizmdan olinadigan daromadlarni oshirish va sohada yangi ish oʻrinlarini yaratishdir[3].

Soʻnggi oʻn yillikda turizm sohasining jadal rivojlanishiga samarali davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, davlat-xususiy sherikchilikning mustahkam yoʻlga qoʻyilishi hamda oʻzaro manfaatli xalqaro va mintaqaviy hamkorlik sabab boʻldi. Bu oʻsish xalqaro sayyohlar tashriflarining soni va geografik kengayishida, shuningdek, mehmondoʻstlik va tegishli infratuzilmaga kiritilgan sarmoyalarda namoyon boʻlmoqda. Armanistonning turizm sohasi soʻnggi besh yil ichida sezilarli darajada rivojlandi, xalqaro sayyohlar kelishining oʻrtacha yillik oʻsishi deyarli 9 foizni tashkil etdi[3].

Statistikasi

tahrir
Armanistondagi sayyohlar[4]
Yil Soni %±
2007-yil 510 000 -
2008-yil 588 000 + 15%
2009-yil 575 000  - 2%
2010-yil 678 000 + 18%
2011-yil 758 000 + 12%
2012-yil 844 000 + 11%
2013-yil 1 082 000 + 28%
2014-yil 1 204 000 + 11%
2015-yil 1 192 000  - 1%
2016-yil[5] 1 259 657 + 6%
2017-yil[5] 1 494 779 + 18,7%
2018-yil[6] 1 651 782 + 10,5%
2019-yil[7] 1 932 230 + 15%

2019-yilda Armanistonga kiruvchi sayyohlar soni 15 foizga oshib, 1,93 million kishini tashkil qildi.

2017-yilda mamlakat reytingi Mamlakat 2016-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1] 2017-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1]
  Yevropa Ittifoqi mamlakatlari birgalikda 25,8% 21,3%
1   Rossiya 21,7% 20,3%
2   Eron 17,0% 14,2%
3   AQSh 9,6% 13,6%
Kelish maqsadi 2016-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1] 2017-yilda kelgan mehmonlar ulushi[1]
Ish safari 31,9% 23,9%
Dam olish 49,8% 52,8%
Boshqa 18,3% 23,3%

Xavfsizlik

tahrir

Numbeo tomonidan chop etilgan xavfsizlik indeksi 2020 Armanistonni Shveysariya bilan bir qatorda dunyodagi eng xavfsiz 9-mamlakat sifatida baholadi[8].

Armaniston 2019-yilgi Global terrorizm indeksida 94-oʻrinni egalladi, bu deyarli barcha Gʻarbiy Yevropa va Skandinaviya davlatlaridan (Portugaliya, Shveysariya, Norvegiya va Daniyadan tashqari) yaxshiroq koʻrsatkich edi. Yevrosiyo mintaqasidagi eng katta yaxshilanishlar Armaniston va Qozogʻistonda kuzatilgan[9].

Gallup Internationalning 2019-yilgi Qonun va tartib hisobotiga koʻra, Armaniston dunyodagi eng xavfsiz davlatlar qatoriga kiradi. Oʻzini xavfsiz his qilish ehtimoli yuqori boʻlgan mamlakatlarni aniqlash maqsadida oʻtkazilgan soʻrovnoma natijalariga asosan, Armaniston eng yuqori oʻrinlarda turgan 18 ta davlat roʻyxatida 7-oʻrinni egalladi. Respondentlarning taxminan 89 foizi Armanistonda oʻzini mutlaqo xavfsiz his qilishini bildirgan. Shu tariqa mamlakat Shveysariya bilan 6–7-oʻrinlarni boʻlishib oldi. Asosiy reytingda esa Armaniston Fransiya, Irlandiya, Shvetsiya va Yaponiya kabi davlatlar bilan birga 11-oʻrinni egallagan[10][11].

AQSh Armaniston sayohat qilish uchun xavfsiz ekanligini tasdiqlab, „oddiy ehtiyot choralarni koʻrishni“ tavsiya qiladi[12].

Avstraliya ham „Armanistonda oddiy xavfsizlik choralarini koʻring“ deb maslahat beradi[13].

Sport va ekstremal mashgʻulotlar

tahrir

2011-yilda National Geographic Traveler jurnali Armanistonni nafaqat tarixiy va madaniy, balki ekstremal turistik mamlakat deb tavsifladi[14].

Armaniston 85,9% togʻli hududga ega, uning togʻli hududlari Shveysariya yoki Nepalnikidan koʻproqdir[15] va bu faol sayohatchilar uchun katta imkoniyatlarni ochadi.

Armanistonda sport va ekstremal faoliyatga qiziquvchi sayyohlar uchun turli xil mashgʻulotlar mavjud: changʻida uchish[16], alpinizm, kemping, piyoda sayohat qilish[17], speleologiyaga oid sayohatlar[18], paraplanda uchish[19][20][21], havo sharidagi parvozlar, vertolyotdagi sayohatlar va dunyodagi eng uzun ikki tomonlama harakatlanadigan osma yoʻlda uchish[22].

Armanistonda mustaqil va tandem parvozlarini amalga oshirgan holda paraplanda uchish uchun qulay sharoitlar mavjud. Balandligi va qoʻpol landshafti tufayli mamlakat turli xil mikroiqlimlarga ega boʻlib, paraplanda uchish uchun ajoyib sharoitlarni yaratadi. Paraplandagi dastlabki parvozlar 1996-yilda „Armaniston kichik aviatsiya klubi“ aʼzolari tomonidan amalga oshirilgan. Keyinchalik, 2008-yilda Armaniston Paraplanda uchish sport federatsiyasi tashkil etildi. Hozirda AVIS club[23] va Sky club[24] eng faol klublar hisoblanadi. Ular bugungi kunda musobaqalar, paraplanda uchish boʻyicha oʻquv kurslari va maydan noyabrgacha davom etadigan uchish mavsumida tandem reyslarini tashkil qilishadi. Tandem va erkin parvozlar asosan Xatis, Aparan va Sevan koʻli yaqinidagi togʻlardan amalga oshiriladi. Ob-havo sharoitiga qarab tandem parvozlari 20 daqiqagacha davom etishi mumkin[25].

Ekoturizm

tahrir

Armaniston, shuningdek, agroturizm, qishloq hayotini oʻrganish va velosipedda uchish kabi faoliyatlar bilan rivojlanayotgan ekoturizm yoʻnalishi hisoblanadi. Mashhur ekoturizmning mashhur manzillari qatoriga Kalavan va Urtsadzor qishloqlari hamda Yenokavan, Lastiver va boshqa joylardagi ekologik turar joylar kiradi[26].

UNESCOning Jahon merosi obyektlari

tahrir

Armanistonda UNESCOning Jahon merosi obyektlari rasmiy roʻyxatiga kiritilgan baʼzi obyektlar mavjud:

Manzil nomi WHSga aylangan yili Shahar
Xagpat va Sanaxin monastirlari 1996 Haghpat
Echmiadzin sobori va cherkovlari hamda Zvartnots arxeologik manzili 2000 Echmiadzin
Gegard monastiri va Yuqori Azat vodiysi 2000 Goght

Shuningdek, Armanistonda toʻrtta taxminiy Jahon merosi obyektlari mavjud:

Dvin shahrining arxeologik yodgorligi, Yereroukning bazilika va arxeologik yodgorligi, Tatev va Tatevi monastirlari, Noravank monastiri va Yuqori Amagou vodiysi[27].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Tourism Statistics for 2016 and 2017 by ArmStat“.
  2. ↑ „The official tourism website of Armenia“ (en). armenia.travel. Qaraldi: 2020-yil 29-yanvar.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Ministry of Economy of Armenia, Tourism“. www.mineconomy.am.
  4. ↑ "Զբոսաշրջությունը Հայաստանում. "Նախնյաց հայրենիքի կանչը" չի փրկում ներգնա զբոսաշրջությունն անկումից". Tert.am. 31 March 2016. Archived from the original on 27 April 2017. https://web.archive.org/web/20170427122522/http://www.tert.am/am/news/2016/03/31/ameria/1979635. 
  5. ↑ 5,0 5,1 „Tourism 2017 statistics summary by ArmStat“.
  6. ↑ LLC. „The number of tourists visiting Armenia increased by 10.5% in 2018“ (en). www.panorama.am. Qaraldi: 2019-yil 26-iyul.
  7. ↑ „Number of tourists visiting Armenia will increase 15% in 2019, Tourism Federation Chairman predicts | ARMENPRESS Armenian News Agency“.
  8. ↑ „Safety Index by Country 2020“. www.numbeo.com. Qaraldi: 2020-yil 27-yanvar.
  9. ↑ „Global Terrorism Index 2019“. 2020-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
  10. ↑ „Armenia named among world's safest countries on Gallup International's 2019 report“ (en). www.tert.am. 2021-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-noyabr.
  11. ↑ Inc. „2019 Global Law and Order Report“ (en). Gallup.com. Qaraldi: 2019-yil 15-noyabr.
  12. ↑ „Armenia“. travel.state.gov. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  13. ↑ „Travel Map | Vaccine Hub“. vaccinehub.com.au. 2019-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-yanvar.
  14. ↑ "Экстремальный туризм в Армении оценил известный журнал "National Geographic Traveler"". Prohotel.ru. 23 September 2013. Archived from the original on 27 September 2011. https://web.archive.org/web/20110927223927/http://prohotel.ru/news-163626/0/. 
  15. ↑ „Percentage of Mountain Area per Country (map)“.
  16. ↑ „Ropeway Tsaghkadzor“ (en-US). ropeway.am. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  17. ↑ „Արշավներ և լեռնագնացություն Հայաստանում / ArmGeo“ (en-US). Armenian Geographic - ArmGeo.am. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  18. ↑ „Caving / Քարանձավախուզություն « Armenian Extreme Club“ (en). armextremeclub.wordpress.com. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  19. ↑ Paruyryan. „Yell Extreme Park - Homepage“ (en-US). www.yellextremepark.com. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  20. ↑ „Zip Line Tsaghkadzor | Arshavner Akumb“ (en-US). zipline.am. 2018-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  21. ↑ „Yerevan Zipline Airlines“ (en). www.facebook.com. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  22. ↑ „SKYBALL“ (ru-RU). SKYBALL. Qaraldi: 2018-yil 16-yanvar.
  23. ↑ „AVIS small aviation club“ (en-US). 2020-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-noyabr.
  24. ↑ „HOME“ (en-US). "SKY CLUB" Paragliding in Armenia. Qaraldi: 2019-yil 21-noyabr.
  25. ↑ „Paragliding in Armenia • Arara Tour“. Araratour.com. Qaraldi: 2017-yil 14-dekabr.
  26. ↑ „Ecotourism in Armenia • Bumpylands“. bumpylands.com (2019-yil 17-avgust). Qaraldi: 2019-yil 25-avgust.
  27. ↑ „Armenia - World Heritage Site - Pictures, info and travel reports“. www.worldheritagesite.org. Qaraldi: 2015-yil 26-noyabr.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Armanistonda_turizm&oldid=5321569" dan olindi