Ascanius

Ascanius (Qadimgi yunoncha; Ἀσκάνιος) Alba Longani shohi (1176—1138-yil BC) va Troya jangari Aeneas va Priam qizi Kreusaning oʻgʻli edi^[1]. U Rim mifologiyasidagi shaxs va ilohiy naslga ega, u Venera xudoxonasi va jangchi Anchisesning oʻgʻli Aeneasning oʻgi boʻlib, shoh Priamning qarindoshi; shunday qilib, Ascaniusning ikkala ota-onasidan ham ilohiy ajdodlari bor, ular Yupiter va Dardanus xudolarining avlodlaridir. U, shuningdek, Romulus, Remus va Juliar oilasining ajdodidir. U otasi bilan birga Vergiliyning „Aeneid“ asarining bosh qahramoni boʻlib, Rim oilasining asoschilaridan biri sifatida tasvirlangan.

Mifologiya

Yunon va Rim mifologiyasida Ascanius Troyan shahzodasi Aeneasning va Priamning qizi Kreusaning oʻgʻli edi. Troya urushidan soʻng, shahar yonib ketganda, Aeneas oʻzi bilan otasi Anchises va bolasi Ascaniusni olib, Ialiyaning Latiumiga qochib ketdi, garchi Kreusa qochish paytida vafot etgan boʻlsa ham.

Halicarnassuslik Dionisiyning aytishicha, Ascaniusning asl ismi Euryleon edi va bu ism Troyadan qochganidan keyin Ascanius nomiga oʻzgartirildi^[2]. Vergiliyning aytishicha, Ascanius Iulus yoki 'Julus' deb ham atalardi. Gens Julia yoki Julianlar, Julius Caesarning mansub boʻlgan urugʻi Ascanius/Iulus, uning otasi Aeneas va oxir-oqibat, afsonada Aeneasning onasi Venera maʼbudasi, uning otasi odam Anchisesdan kelib chiqqanligiga daʼvo qilgan.

Halicarnassusning Dionisiyning soʻzlariga koʻra, Julus Ascaniusning oʻgʻli boʻlib, Ascaniusni vafotidan keyin Alba Longa qirolligining Silviy bilan merosxoʻriligi toʻgʻrisida bahslashdi^[3].

Livy tomonidan aytib oʻtilgan boshqa afsonaga koʻra, Ascanius Aeneas va Lavinia oʻgʻli boʻlishi mumkin va shuning uchun Troyada emas, Latiumda tugʻilgan. Keyinchalik Ascanius otasi Aeneas bilan birga Italiya urushlarida jang qilgan.

Aeneas vafot etganidan soʻng Ascanius Laviniumning shohi boʻldi va Mezensiy ismli etrus shohi shaharni qamal qilish uchun fursatdan foydalangan^[4]. Mezensiy shaharni taslim qilishga muvaffaq boʻldi va yillik soliqni toʻlashga rozi boʻldi. Nafaqaga chiqqandan soʻng, Ascanius hech narsadan shubhalanmay unga va qoʻshiniga hujum qildi va Mezensiyni butunlay magʻlub etdi va oʻgʻli Laususni oʻldirdi. Mezensiy har yili oʻlpon toʻlashga rozi boʻlishga majbur boʻldi. Shundan soʻng, Lavinium tashkil etilganidan roppa-rosa oʻttiz yil oʻtgach, Ascanius Alba Longa shahriga asos soldi va uning birinchi shohi boʻldi. U Laviniani Lavinium shahri ustidan boshqarishga qoldirdi. Ascaniusning oʻrniga Silviy oʻtdi. Askaniy oʻzining hukmronligining 28-yilida vafot etdi.

Aeneid

Landscape with Ascanius Shooting the Stag of Sylvia (1682), Claude Lorrainning oxirgi rasmi

Biroq, Vergiliy Aeneidda aytilishicha, Mezensiy Aeneas tirik boʻlgan paytda Italiya urushlarida jang qilgan. Aeneidda esa, oʻgʻli troyan shohi bilan jang qilganda qochib ketgan Mezensiyga zarar yetkazganidan keyin Laususni oʻldirgan Aeneas edi. Laususning oʻlimi haqidagi xabar Mezensiyga yetganda, u yana Aeneasga qarshi chiqdi va u ham oxirida oʻldi. Bu hikoyada Ascanius bu oʻlimlarda ishtirok etmaydi.

Shunga qaramay, Vergiliy Ascaniusning urushda boshdan kechirgan ilk tajribasini koʻrsatadi. Aeneidda Ascanius haqiqiy urush tajribasi boʻlmagan oʻsmir, lekin italyanlar tomonidan qamal qilinganida, Ascanius Turnning kichik singlisini eri boʻlgan Numanusga qarshi oʻq otadi. Numanusni oʻldirganidan soʻng, Apollon kelib Ascaniusga aytadi:

Macte nova virtute, puer: sic itur ad astra, dis genite et geniture deos.

Bu ibora ingliz tiliga quyidagicha tarjima qilinishi mumkin: „Yangi qiymat bilan olgʻa bor, bolam: bu yulduzlarga yoʻl; xudolarning oʻgʻli, uning oʻgʻillari xudolar boʻladi.“ yoki „Yangi, xudolarning avlodlari va hali boʻlmagan xudolarning ajdodlari boʻlgan yangi jasoratingga barakalar, shunday qilib inson yulduzlarning ustunlariga chiqadi.“. Shuning uchun ushbu oyatda Vergiliy Avgust va Julius Caesar oilasi boʻlgan Gens Juliani nazarda tutadi.

„Sic itur ad astra“ deyarli maqolga aylanadi va bir nechta da ad astra iborasi ishlatiladi. Ushbu voqeadan keyin Apollon Troyanlarga Ascaniusni urushdan uzoqlashtirishni buyuradi.

Shu epizodda Ascanius Numanusgai halokatli oʻqni ishga tushirishdan oldin, Yupiterga ibodat qiladi: Jupiter omnipotens, audacibus annue cœptis („Yupiter omnoman, iltimos, mening jasoratli urinishimga rozi boʻling“). Hexametrning oxirgi qismida annuit coeptis Qoʻshma Shtatlarni shioriga aylandi.

Iulus ismi Vergiliy tomonidan Aeneidda ommalashtirildi: yunoncha Ascanius ismini Iulus bilan almashtirish Rimning Julian oilasini avvalgi mifologiyasi bilan bogʻlagan. Bu ishni topshirgan imperator Avgust sanʼatga katta homiy edi. Julian oilasining aʼzosi sifatida u oʻzini urugʻida toʻrtta Olimpiya xudosi borligini taʼkidlashi mumkin edi: (Yupiter, Junona, Venera va Mars), shuning uchun u koʻplab shoirlarini oʻz asosiysi Aeneasdan kelib chiqqanligini taʼminlash uchun ragʻbatlantirgan.

Manbalar

↑ Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.65-1.70
↑ Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.65
↑ Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.70
↑ Another tradition says that he was too young to reign and that Lavinia reigned in his stead for a number of years until he came of age, upon which, Ascanius founded Alba Longa and left Lavinia in charge of Lavinium, q.v. Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities 1.65

Havolalar

Livy, Ab urbe condita kitob 1.
Virgil, Aeneid, IX kitob.
Latindagi Aeneid
Ingliz tilida „Aeneid“

Legendary titles
Oldingisi Aeneas	King of Alba Longa	Keyingisi Silvius

[1] Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.65-1.70

[2] Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.65

[3] Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities 1.70

[4] Another tradition says that he was too young to reign and that Lavinia reigned in his stead for a number of years until he came of age, upon which, Ascanius founded Alba Longa and left Lavinia in charge of Lavinium, q.v. Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities 1.65

[1]

[2]

[3]

[4]