Vikipediya

Avstraliya monarxiyasi

Avstraliya monarxiyasi (inglizcha: Monarchy of Australia) — federal monarxiya koʻrinishidagi konstitutsiyaviy boshqaruv tizimi. Monarx Avstraliya Federatsiyasi hukumati boshligʻi hisoblanadi[1][2]. U atrofida Vestminster tipidagi parlament demokratiyani shakllantiradi[3]. Baʼzan, davlatning siyosiy tuzilishidagi ishlarning haqiqiy holatini taʼkidlash uchun, Avstraliya „Toj respublikasi“ deb nomlanadi. Avstraliya rasman monarxiya boʻlib qolishiga qaramay, u oʻz mohiyati va ruhiga koʻra respublika hisoblanadi[4] .

Avstraliya monarxiyasi

Hamdoʻstlik gerbi
Amaldagi
Charles III
8-sentyabr 2022-yildan beri
Tafsilotlar
Uslub Qirol hazrati oliylari
Vorisi William,Wales shahzodasi
Shakllanishi 21-iyul 1831-yil

Avstraliyaning hozirgi monarxi — Charles III. U 2022-yil 8-sentabrda taxtga oʻtirgan. Qirollik oilasi aʼzolari vaqti-vaqti bilan mamlakat ichida Avstraliya nomidan shaxsiy va rasmiy vazifalarni bajaradilar. Biroq, konstitutsiyada faqat qirolning roli mustahkamlangan va faqat u baʼzi bir ijro etuvchi hokimiyatlarga ega. Garchi baʼzi huquqlar toʻgʻridan-toʻgʻri monarxga tegishli boʻlsa-da, Avstraliyadagi konstitutsiyaviy va asosoy vazifalarning aksariyati mamlakat konstitutsiyasi va qirol tomonidan chiqarilgan patentga muvofiq monarxning Avstraliyadagi vakili, yaʼni general-gubernator tomonidan amalga oshiriladi[5]. Har bir shtat bosh vazirining taklifiga binoan va bevosita monarx tomonidan tayinlanadigan gubernator tomonidan nazorat qilinadi. Shtatda bevosita boʻlgan davrda monarx gubernatorning barcha vazifalarini oʻz zimmasiga oladi. Avstraliya hududlarida monarx toʻgʻridan-toʻgʻri Avstraliya general-gubernatori tomonidan yoki bilvosita general-gubernator tomonidan tayinlangan maʼmurlar orqali vakillik qiladi. Monarxning baʼzi bir vakolatlari qonunlar bilan cheklangan. Unga koʻra, parlamentda general-gubernator unga vakillik qiladi va kundalik ijro etuvchi funksiyalarni vazirlar mahkamasi amalga oshiradi[6][7].

Avstraliya monarxi, davlat rahbari lavozimini egallashdan tashqari, bir vaqtning oʻzida u Hamdo'stlik qirolliklari boʻlgan barcha oʻn besh mamlakatning monarxi hisoblanadi.

Tashqi va ichki ishlar

tahrir

Avstraliya monarxi, 54 aʼzodan iborat Millatlar Hamdoʻstligining va 14 ta davlatni oʻz ichiga olgan Hamdoʻstlik qirolligining monarxi hisoblanadi. Avstraliya monarxining siyosiy maslahatchilari Avstraliya federal vazirlari va shtat gubernatorlaridir. 1986-yildagi Avstraliya qonuniga koʻra, Britaniya yoki boshqa xorijiy hukumatlar monarxga Avstraliya siyosati boʻyicha maslahat bera olmaydi[8].

Moliyalashtirish

tahrir
 
Kevin Rudd (2013-yil 27-iyun)

Avstraliya qirolni saqlash uchun bujetdan hech qanday pul ajratmaydi, faqat monarx Avstraliya hududida boʻlgan yoki chet elda Avstraliya nomidan harakat qilgan hollar bundan mustasno[9]. Odatda, hukumat barcha xarajatlarni faqat Avstraliya general-gubernatori va mamlakatda toj vakili boʻlgan gubernatorlar uchun toʻlaydi.

Konstitutsiyaviy roli

tahrir

Avstraliyadagi toj vakili general-gubernator va Avstraliyaning alohida shtatlarining gubernatorlari hisoblanadi. General-gubernatorning asosiy vazifalaridan biri Bosh vazirni Vazirlar Mahkamasi rahbari etib tayinlashdan iborat. General-gubernatorning roli ramziy maʼnoga ega[10].

Hukumat

tahrir

Amalda, vazirlar qirollik huquqini toʻgʻridan-toʻgʻri amlga oshirgan holda urush eʼlon qilishi, tinchlik oʻrnatishi va Avstraliya qurolli kuchlariga qoʻmondonlik mumkin[5]. General-gubernator parlamentni tarqatib yuborish, chaqirish va saylovlarni oʻtkazishni tayinlash huquqiga ega. Lekin u buni hech qachon bosh vazir maslahatisiz amalga oshirmaydi, faqat keskin konstitutsiyaviy inqirozlar bundan mustasno. Xususan, general-gubernatorning bunday harakati 1975-yilda sodir boʻlgan.

General-gubernator Avstraliya Vakillar palatasida koʻpchilikning qoʻllab-quvvatlagan shaxsni Avstraliya bosh vaziri etib tayinlashi shart. Odatda parlamentda koʻpchilikni tashkil etgan partiyaning rahbari bosh vazir boʻladi. Bosh vazirlikka nomzodlarning hech biri Vakillar palatasida koʻpchilik ovozini olmasa, general-gubernator oʻz xohishiga koʻra bosh vazirni tayinlashi mumkin.

General-gubernator toj vazirini tayinlaydi, ammo u Avstraliya parlamenti oldida javobgar hisoblanadi

Tashqi ishlar

tahrir
 
Yelizaveta II ning Avstraliya uchun qirollik bayrog'i, 1962-yilda qabul qilingan

Qirollik huquqi tashqi ishlarga ham tegishli. General-gubernator xalqaro shartnomalarni koʻrib chiqadi va ratifikatsiya qiladi. Biroq, ular Avstraliya qonunlariga zid boʻlmasligi talab etiladi. Xalqaro konventsiyalarni imzolash uchun parlamentning tegishli qarori talab qilinadi.

General-gubernator Avstraliya elchilarining tayinlanishini tasdiqlaydi va xorijiy elchilarni qabul qiladi. Bundan tashqari, pasportlarni berish ham qirollik huquqining bir qismidir, shuning uchun Avstraliya pasportlarida monarx vakili sifatida general-gubernator koʻrsatiladi.

Avstraliya general-gubernatori Buyuk Hazrati Charlz III ning Avstraliyadagi vakili boʻlib, barcha manfaatdor boʻlishi mumkin boʻlgan shaxslardan ushbu hujjatni tashuvchiga, yaʼni Avstraliya fuqarosiga bepul oʻtishni va unga zarur boʻlgan barcha yordam va himoyani berishni soʻraydi.

Parlament

tahrir
 
Avstraliya parlamenti (1988-yil)

Monarx senat va vakillar palatasi bilan birgalikda Avstraliya parlamentining uchta tarkibiy qismidan biridir. Monarxning kuchi parlamentning ikkala palatasining ramzlarida aks ettirilgan, ammo monarx qonun ijodkorligida ishtirok eta olmaydi[11][12].

General-gubernator parlamentni chaqirish va tarqatib yuborish huquqiga ega. Yangi parlament sessiyasi monarx yoki general-gubernator tomonidan aytiladigan anʼanaviy nutq bilan boshlanadi[13][14]. Na monarx, na vitse-qirol Vakillar palatasiga kirish huquqiga ega emas, shuning uchun nutq Senat binosida amalga oshiriladi. Bunday hollarda Vakillar palatasi deputatlari Senatdagi majlisga chaqiriladi, buning uchun valiahd elchisining alohida pozitsiyasi mavjud boʻlib, u parlament quyi palatasining anʼanaviy tarzda yopiq eshiklarini taqillatadi[15][16].

Avstraliyaning barcha qonunlari General-gubernator yoki tegishli shtat gubernatorlari tomonidan rasman tasdiqlanadi va Avstraliyaning Buyuk muhri yoki tegishli muhrlar bilan muhrlanadi. General-gubernator „Qirolning imzosi uchun“ qonun loyihasiga rozilik berishdan bosh tortish huquqiga ega, qirol esa Britaniya hukumatining maslahatiga koʻra, qonun loyihasini u maʼqullaganidan keyin bir yil ichida rad etishga haqli. Amalda ,General-gubernator bunday huquqdan hech qachon foydalanilmagan[17][18][19].

Har bir yangi saylangan parlament aʼzosi Avstraliya Konstitutsiyasining 42-bobiga muvofiq, oʻz lavozimiga kirishgandan soʻng, hozirda hukmronlik qilayotgan Britaniya monarxi va uning merosxoʻrlari hamda Buyuk Britaniya Qiroli yoki Qirolichasi tomonidan tayinlangan shaxslarga qasamyod qilishi yoki sodiqlik eʼlon (inglizcha: oath) qilishi shart. Konstitutsiyaga koʻra, Britaniya Avstraliya davlatining boshligʻidir[20].

Sud

tahrir
 
Beechworth sud zali

Monarx sud funksiyalarini shaxsan bajarmaydi, lekin uning nomidan adolatni amalga oshiradi. Oliy sud majlislari „Avstraliya Oliy sudi majlisda; Xudo malikani/qirolni asrasin“ va jinoiy sudlar „Ismga qarshi malika/qirol“ yoki „Ismga qarshi toj“ formulasi boʻyicha oʻtkaziladi. Mustamlaka davridan beri sud amaliyotga koʻra, shtat sudlari Britaniya gerbidan foydalanadi. Faqatgina, Yangi Janubiy Uels sudi bundan mustasno.

Qonunda aytilishicha, „qirol har doim haqdir“, shuning uchun monarxni jinoiy javobgarlikka tortish mumkin emas.

Shuningdek, monarx ayrim shtatlarning gubernatorlari tomonidan amalga oshiriladigan avf etish huquqiga ham ega.

Davlatlar va hududlar

tahrir

Monarx tegishli shtatlarning bosh vazirlari maslahati bilan shtat gubernatorlarini tayinlaydi. Avstraliyaning ikkita hududi — Shimoliy hudud va Avstraliya poytaxti Avstraliya Hamdoʻstligi tomonidan bevosita boshqariladi. Bu yerda general-gubernator Avstraliya federal hukumatining maslahati bilan maʼmurlarni tayinlaydi.

Monarxiya va Avstraliya Qurolli Kuchlari

tahrir

Avstraliya Konstitutsiyasining 68-moddasida aytilishicha, general-gubernator qirolicha/qirolning vakili sifatida Avstraliya Qurolli Kuchlarining bosh qoʻmondoni hisoblanadi. Biroq, general-gubernator harbiy tizimda hech qanday rol oʻynamaydi va qurolli kuchlar Mudofaa vazirligiga boʻysunadi.

Avstraliya harbiy-dengiz kuchlari kemalari anʼanaviy ravishda „qirolicha/qirol Hazrati oliylarining Avstraliya kemalari“ deb ataladi. Piyoda polklari „Qirollik Avstraliya polklari“ deb nomlanadi.

Qirollik oilasining bir qator aʼzolari Avstraliya quroli kuchlarining turli boʻlinmalari va tuzilmalarining faxriy boshliqlari hisoblanadi.

Avstraliya monarxlari roʼyxati

tahrir

Mustamlaka davri (1770–1901)

tahrir
Rasmi Regnal nomi va qirollik sulolasi Avstraliya ustidan hukmronlik To'liq ismi Turmush o'rtog'i
Boshlashi Tugatishi
   Yangi Janubiy Uels koloniyasining hukmdorlari
  George III
(1738–1820) 		29-aprel 1770-yil 29-yanvar 1820-yil George William Frederick Charlotte Mecklenburg-Strelitz
Yangi Janubiy Uels gubernatorlari: Arthur Phillip, John Hunter, Philip King, William Bligh, Lachlan Macquarie
   Yangi Janubiy Uels koloniyasi va Gʻarbiy Avstraliya koloniyasi hukmdorlari
  George IV
(1762–1830) 		29-yanvar 1820-yil 26-iyun 1830-yil George Augustus Frederick Caroline Brunswick
Yangi Janubiy Uels gubernatorlari: Sir Thomas Brisbane, Sir Ralph Darling
G'arbiy Avstraliya gubernatori: Sir James Stirling
  Yangi Janubiy Uels mustamlakasi, Gʻarbiy Avstraliya mustamlakasi, Janubiy Avstraliya provinsiyasi hukmdorlari
  William IV
(1765–1837) 		26-iyun 1830-yil 20-iyun 1837-yil William Henry Adelaide Saxe-Meiningen
Yangi Janubiy Uels gubernatori: Sir Richard Bourke
G'arbiy Avstraliya gubernatori: Sir James Stirling
Janubiy Avstraliya gubernatori: Sir John Hindmarsh
  Yangi Janubiy Uels koloniyasi, Gʻarbiy Avstraliya koloniyasi, Janubiy Avstraliya provinsiyasi, Viktoriya koloniyasi, Tasmaniya koloniyasi, Kvinslend koloniyasi hukmdorlari
  Victoria
(1819–1901) 		20-iyun 1837-yil 1-yanvar 1901-yil Alexandrina Victoria Albert Saxe-Coburg va Gotha
Yangi Janubiy Uels gubernatorlari: Sir George Gipps, Sir Charles FitzRoy, Sir William Denison, Sir John Young, Somerset Lowry-Corry, IV Earl Belmore, Sir Hercules Robinson, Lord Augustus Loftus, Charles Wynn-Carington, III Baron Carrington, Victor Child Villiers, VII Earl of Jersey, Sir Robert Duff, Henry Brand, II Viscount Hampden, William Lygon, VII Earl Beauchamp
G'arbiy Avstraliya gubernatorlari: Sir James Stirling, John Hutt, Sir Andrew Clarke, Charles Fitzgerald, Sir Arthur Kennedy, John Hampton, Sir Benjamin Pine, Sir Frederick Weld, Sir William Robinson, Sir Harry Ord, Sir Frederick Broome, Sir Gerard Smith
Janubiy Avstraliya gubernatorlari: George Gawler, Sir George Grey, Frederick Robe, Sir Henry Young, Sir Richard MacDonnell, Sir Dominick Daly, Sir James Fergusson, Sir Anthony Musgrave, Sir William Jervois, Sir William Robinson, Algernon Keith-Falconer, IX Kintore, Sir Thomas Buxton, Hallam Tennyson, II Baron Tennyson
Viktoriya gubernatorlari: Sir Charles Hotham, Sir Henry Barkly, Sir Charles Darling, John Manners-Sutton, III Viscount Canterbury, Sir Sir George Bowen, George Phipps, II Marquess Normanby, Sir Henry Loch, John Hope,VII Hopetoun, Thomas Brassey, I Earl Brassey
Tasmaniya gubernatorlari: Sir Henry Young, Sir Thomas Browne, Sir Charles Du Cane, Sir Frederick Weld, Sir John Lefroy, Sir George Strahan, Sir Robert Hamilton, Jenico Preston, XIV Viscount Gormanston
Kvinslend gubernatorlari: Sir George Bowen, Samuel Blackall, George Phipps, II Marquess Normanby, Sir William Cairns, Sir Arthur Kennedy, Sir Anthony Musgrave, Sir Henry Norman, Charles Cochrane-Baillie, II Baron Lamington

Federatsiya monarxlari ro'yxati (1901-yildan hozirgi kungacha)

tahrir

Britaniya qirollari (1901–1939)

tahrir
Rasmi Regnal nomi va qirollik sulolasi Hukmronligi To'liq ism Turmush o'rtog'i
Boshlashi Tugatishi
  Avstraliya hukmdorlari
  Victoria
(1819–1901) 		1-yanvar 1901-yil 22-yanvar 1901-yil Alexandrina Victoria Widowed
General-gubernator: John Hope, VII Hopetoun
Bosh Vazir: Edmund Barton
  Edward VII
(1841–1910) 		22-yanvar 1901-yil 6-may 1910-yil Albert Edward Alexandra Denmark
General-gubernator: John Hope,Hopetounning 7-grafi, Hallam Tennyson, II Baron Tennyson, Henry Northcote, I Baron Northcote, William Ward, II Earl Dudley
Prime ministers: Edmund Barton, Alfred Deakin, Chris Watson, George Reid, Alfred Deakin, Andrew Fisher, Alfred Deakin
  George V
(1865–1936) 		6-may 1910-yil 20-yanvar 1936-yil George Frederick Ernest Albert Mary Teck
General-gubernatorlar: William Ward, II Earl Dudley, Thomas Denman, III Baron Denman, Sir Ronald Ferguson, Henry Forster, I Baron Forster, John Baird, I Baron Stonehaven, Sir Isaac Isaacs
Bosh vazirlar: Andrew Fisher, Joseph Cook, Andrew Fisher, Billy Hughes, Stanley Bruce, James Scullin, Joseph Lyons
  Edward VIII
(1894–1972) 		20-yanvar 1936-yil 11-dekabr 1936-yil Edward Albert Christian George Andrew Patrick David Yo'q
General-gubernatorlar: Sir Isaac Alfred Isaacs, Alexander Hore-Ruthven, I Earl Gowrie
Bosh vavir: Joseph Lyons
  George VI
(1895–1952) 		11-dekabr 1936-yil 3-sentyabr 1939-yil Albert Frederick Arthur George Elizabeth Bowes-Lyon
General-gubernatorlar: Alexander Hore-Ruthven, I Gowrie
Bosh vazirlar: Joseph Lyons, Sir Earle Page, Robert Menzies

Avstraliya monarxlari (1939-yildan hozirgi kungacha)

tahrir
Rasmi Regnal nomi va qirollik sulolasi Hukmronlik To'liq ism Turmush o'rtog'i
Boshlashi Tugatishi
  Avstraliya hukumdorlari
  George VI
(1895–1952) 		3-sentyabr 1939-yil 6-fevbral 1952-yil Albert Frederick Arthur George Elizabeth Bowes-Lyon
General-gubernatorlar: Alexander Hore-Ruthven, I Gowrie, Prince Henry, Duke Gloucester, Sir William McKell
Bosh vazirlar: Robert Menzies, Arthur Fadden, John Curtin, Frank Forde, Ben Chifley, Robert Menzies
  Elizabeth II
(1926–2022) 		6-fevral 1952-yil 8-sentyabr 2022-yil Elizabeth Alexandra Mary Philip Mountbatten
Governors-general: Sir William McKell, Sir William Slim, William Morrison, I Viscount Dunrossil, William Sidney, I Viscount De L'Isle, Richard Casey, Baron Casey, Sir Paul Hasluck, Sir John Kerr, Sir Zelman Cowen, Sir Ninian Stephen, William Hayden, Sir William Deane, Peter Hollingworth, Michael Jeffery, Dame Quentin Bryce, Sir Peter Cosgrove, David Hurley
Bosh vazirlar: Sir Robert Menzies, Harold Holt, John McEwen, John Gorton, William McMahon, Gough Whitlam, Malcolm Fraser, Bob Hawke, Paul Keating, John Howard, Kevin Rudd, Julia Gillard, Kevin Rudd, Tony Abbott, Malcolm Turnbull, Scott Morrison, Anthony Albanese
  Charles III
(1948) 		8-sentyabr 2022-yil Hozir Charles Philip Arthur George Camilla Shand
General-gubernatorlar: David Hurley
Bosh vazirlar: Anthony Albanese

Federatsiyadan keyingi monarxlarning xronologiyasi

tahrir
Charles IIIElizabeth IIGeorge VIEdward VIIIGeorge VEdward VIIQueen Victoria

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Adam.Vallance. „Australia“ (en). The Royal Family (2015-yil 13-oktyabr). 2019-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
  2. ↑ C. Saunders. The Concept of the Crown(ingl.) // Melbourne University Law REview. — 2015. — No. 38. — P. 873—896. Архивировано 27 iyun 2021 года.
  3. ↑ „Systems of government in Australia, Britain and United States - Get Parliament“. getparliament.peo.gov.au. 2021-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
  4. ↑ „Australian System of Government“ (en). Parliamentary Education Office (2023-yil 3-noyabr). — „Australia is a representative democracy and a constitutional monarchy. It is also a federation of states. Many features of Australia’s system of government are based on the Westminster system.“.
  5. ↑ 5,0 5,1 Canberra Commonwealth Parliament. „Powers and functions of the Governor-General“ (en). www.aph.gov.au. 2021-yil 25-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
  6. ↑ „The day Queen Elizabeth died: the inside story of her final hours“. The Guardian. Qaraldi: 2023-yil 16-iyun.
  7. ↑ „Coronation frequently asked questions“. www.pmc.gov.au. Australian Department of the Prime Minister and Cabinet. Qaraldi: 2023-yil 6-noyabr.
  8. ↑ Rhodes, Campbell „What Does a State Governor Do?“. Museum of Australian Democracy at Old Parliament House (2018-yil 30-aprel). 2023-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „The role of the Governor-General“. The Governor-General of the Commonwealth of Australia. — „Under the Australian Constitution, the only action performed by The King is the appointment of the Governor-General (on the advice of the Australian Prime Minister)“. 2023-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-noyabr.
  10. ↑ „Infosheet 20 - The Australian System of Government“ (en-AU). Parliament of Australia. — „The King’s only necessary constitutional function is to appoint the Governor-General, and in doing this the King acts as advised by the Australian Prime Minister. The Constitution gives the King the power to disallow an Australian Act of Parliament, but this has never been done and it is extremely unlikely that it would ever be done.“. Qaraldi: 2023-yil 6-noyabr.
  11. ↑ „Frequently Asked Questions“. Office of Parliamentary Counsel. Australian Government. Qaraldi: 2023-yil 30-oktyabr.
  12. ↑ „1967 Referendum – Royal Assent to Constitution Alteration (Aboriginals)“. National Archives of Australia. Qaraldi: 2023-yil 2-noyabr.
  13. ↑ Flinders Barr. „The Great Seal of the Commonwealth“. The Sydney Morning Herald via The National Library of Australia. Qaraldi: 2023-yil 1-noyabr.
  14. ↑ Department of the Prime Minister and Cabinet (2021). Federal Executive Council Handbook (Report). Commonwealth of Australia. paras 164-166. ISBN 978-1-925364-53-8. https://www.pmc.gov.au/sites/default/files/resource/download/executive-council-handbook-2021.pdf. 
  15. ↑ „Why must the mace be present? Why did the make it a mace? Why not a sword? Is the mace a symbol of power?“ (en). Parliamentary Education Office. Qaraldi: 2023-yil 5-noyabr.
  16. ↑ „History and role of the Mace“ (en-AU). Parliament of Australia. Qaraldi: 2023-yil 5-noyabr.
  17. ↑ Parliamentary Education Office. „Australian Parliament“. Parliament of the Commonwealth of Australia. Qaraldi: 2023-yil 1-noyabr.
  18. ↑ F. Hugh Eveleigh. „The Crown“. Australian Nationhood Foundation. Qaraldi: 2023-yil 1-noyabr.
  19. ↑ Saunders, Cheryl (2015). "The Concept of the Crown". Melbourne University Law Review 38 (3). ISSN 0025-8938. https://law.unimelb.edu.au/__data/assets/pdf_file/0004/1587019/383Saunders4.pdf. 
  20. ↑ Na 2022 god, klyatva: "I, A. B., do swear that I will be faithful and bear true allegiance to Her Majesty Queen Elizabeth the Second, Her heirs and successors according to law. SO HELP ME GOD!" („Ya, <имя>, klyanus, chto budu veren i istinno predan Yeyo Velichestvu Koroleve Yelizavete Vtoroy, Yeyo naslednikam i zakonnim pravopreemnikam. I DA POMOJYeT MNYe BOG!“).
    Zayavlenie: "I, A. B., do solemnly and sincerely affirm and declare that I will be faithful and bear true allegiance to Her Majesty Queen Elizabeth the Second, Her heirs and successors according to law" („Ya, <имя>, torjestvenno i iskrenne podtverjdayu i zayavlyayu, chto budu veren i istinno predan Yeyo Velichestvu Koroleve Yelizavete Vtoroy, Yeyo naslednikam i zakonnim pravopreemnikam“.)

Havolalar

tahrir
 
 Vikiomborda Avstraliya monarxiyasi
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avstraliya_monarxiyasi&oldid=5054803" dan olindi