Vikipediya

B-2 Spirit

Northrop Grumman B — 2 Spirit — bu  Northrop Grumman tomonidan ishlab chiqilgan Amerikaning ogʻir yashirin strategik bombardimonchi samolyoti. "Uchuvchi qanot" sxemasiga ega birinchi zamonaviy ommaviy ishlab chiqarilgan ogʻir samolyot. Samolyot yadroviy qurollarni yetkazib berish uchun moʻljallangan. Parvozlar 1989-yilda boshlangan, ishlab chiqarish 1999-yilda toʻxtatilgan. B-2 uchun RCS ning aniq qiymati xabar qilinmagan[1], turli hisob-kitoblarga koʻra, bu qiymat 0,0014 m²  dan 0,1 m²  gacha[2].

B-2 Spirit
US Air Force B-2 Spirit
Yashirin
Strategik bombordimonchi
Ishlab chiqaruvchi Northrup Grumman
Milliy kelib chiqishi Amerika Qo'shma Shtatlari
Birinchi parvoz 1989-yil 17-iyul (32 yil oldin)
Xizmatga kirish 1997-yil 1-yanvar
Konstruktor Northrup Grumman
Foydalanuvchilar Amerika Qo'shma Shtatlari harbiy havo kuchlari
Birlikning narxi 1 mlrd AQSH dollari(uskunalarsiz)
NSIAD ma'lumotlariga ko'ra 2 milliard 100 million 300 ming AQSH dollari(uskunalar bilan)
Ishlab chiqarish yillari 1987-2000-yillar

B-2 Spirit 15 000 m gacha boʻlgan balandlikdagi hujum missiyalarini bajarishga qodir, ichki yoqilgʻida bitta yoqilgʻi quyish bilan 11 000 kmdan ortiq masofani bosib oʻtishga qodir. U 1997-yilda Lockheed F-117 Nighthawk hujum samolyotidan keyin ilgʻor yashirin texnologiyaga ega boʻlgan ikkinchi samolyot sifatida xizmatga kirgan[3]. Dastlab yadroviy bombardimonchi sifatida ishlab chiqilgan boʻlsa-da, B-2 Spirit birinchi marta 1999-yilda Kosovo urushida oddiy, yadroviy boʻlmagan oʻq-dorilarni tashlashda ishlatilgan. Keyinchalik u Iroq , Afgʻoniston va Liviyada xizmat qilgan[4].

Bu aviatsiya tarixidagi eng qimmat samolyot hisoblanadi.

Yaratilish tarixi

tahrir

"ATB" loyihasi

tahrir

Ogʻir bombardimonchi samolyotni yaratish 1979-yilda Advanced Technology Bomber (ATB) dasturi doirasida boshlangan. Oʻsha vaqtda "Sovuq urush" yuqori darajaga chiqqandi va 1979-1980-yillardagi saylov kampaniyasi paytida prezidentlikka nomzod Ronald Reygan Amerika armiyasini qayta tiklashga vaʼda berdi. 1980-yil 22-avgustda AQSh Mudofaa vazirligi istiqbolli yashirin samolyotlar, shu jumladan ATB loyihasini yaratish boʻyicha ishlar olib borilayotganligini ochiq eʼlon qildi[5].

Loyihalarni baholashdan soʻng, ATB tanlovi ikkita jamoaga qisqartirildi — Northrop / Boeing va Lockheed / Rockwell, har bir jamoa keyingi tadqiqotlar uchun buyurtma oldi. ATB loyihasi Aurora kod nomi ostida moliyalashtirildi. 1981-yil 20-oktabrda Northrop / Boeing jamoasi dizayn tanlovida gʻolib deb topildi[6].

Northrop loyihasi „Sharpa“ nomi bilan B-2 belgisini oldi. Samolyotning dizayni 1980-yillarning oʻrtalarida oʻzgartirildi, birinchi parvozni ikki yilga kechiktirilishi dasturga yana bir milliard AQSh dollari sarflanishiga olib keldi. 1989-yilga kelib bombardimonchini ishlab chiqish uchun jami 23 milliard AQSh dollari sarflangan[7].

B-2 Spirit birinchi marta 1988 -yil 22-noyabrda AQSh harbiy-havo kuchlarining Palmylel shahridagi 42-sonli zavodida (Kaliforniya) yigʻilgan joyda namoyish etilgan. Birinchi ommaviy parvoz 1989-yil 17-iyulda boʻlib oʻtdi[8].

 
B-2 Spirit namoyishi

Sotib olish

tahrir
Samolyotni sotib olish
Yil Samolyot

miqdori

Budjet (mlrd dollar) Manba
Samolyot narxi Tadqiqot

(ITITKI)

Uskunalar Jami
1986 2 $2,3484 mlrd $1,7157 mlrd 0 $4,1440 mlrd [9]
1987 1 $2,7982 mlrd $1,5460 mlrd 0 $4,3693 mlrd [10]
1988 4 $2,6866 mlrd $1,2614 mlrd 0 $4,0282 mlrd [11]

Ishlab chiqarish

tahrir

Jami 21 ta B-2 Spirit samolyoti ishlab chiqarilgan. Ularning deyarli barchasi Amerika shtatlari nomi bilan ataladi.

Raqami Nomi Ishlab chiqarilgan yili Qoʻshimcha maʼlumot
82-1066 Spirit of America 14-iyul 1992-yil Prototip. U birinchi parvozini 1983-yil 17-iyulda amalga oshirgan.
82-1067 Spirit of Arizona 11-dekabr 1991-yil
82-1068 Spirit of New York 10-dekabr 1997-yil
82-1069 Spirit of Indiana 22-may1999-yil
82-1070 Spirit of Ohio 18-iyul 1997-yil
82-1071 Spirit of Mississippi 23-may1997-yil
88-0328 Spirit of Texas 21-avgust 1987-yil
88-0329 Spirit of Missouri 31-mart1986-yil Xizmatga topshirilgan birinchi B-2 Spirit
88-0330 Spirit of California 11-noyabr 1988-yil
88-0331 Spirit of South Carolina 30-dekabr 1989-yil
88-0332 Spirit of Washington 29-noyabr 1990-yil Yongʻinda jiddiy shikastlangan. Qayta tiklangan.
89-0127 Spirit of Kansas 17-fevral 1995-yil 2008-yil 23-fevralda halokatga uchragan
89-0128 Spirit of Nebraska 28-iyun 1995-yil
89-0129 Spirit of Georgia 14-noyabr 1995-yil
90-0040 Spirit of Alaska 22-mart 1993-yil
90-0041 Spirit of Hawaii 10-yanvar 1996-yil
92-0700 Spirit of Florida 3-iyul 1996-yil
93-1085 Spirit of Oklahoma 15-may 1996-yil
93-1086 Spirit of Kitty Hawk 30-avgust 1996-yil Aka-uka Raytlarning vatani nomi bilan atalgan Shimoliy Karolina shtatini anglatadi.
93-1087 Spirit of Pennsylvania 5-avgust 1997-yil
93-1088 Spirit of Louisiana 10-noyabr 1997-yil

Modernizatsiyalar

tahrir
  • 2008-yilda AQSh Kongressi yerdagi harakatlanuvchi nishonlarniyoʻq qilish uchun qurollarni boshqarish tizimini modernizatsiya qilish dasturini moliyalashtirdi[12].
     
    B-2 Spirit F-22 Raptorlar bilan birga parvoz qilmoqda
  • 2008-yil 29-dekabrda B-2 Spirit radar tizimlarini yangilash boʻyicha shartnoma imzolandi. Modernizatsiya jarayonida radar tizimlari boshqa chastota diapazoniga oʻtkazildi. Shartnoma AQShga taxminan 468 000 000 dollarga tushdi[13]. 2009-yil 22-iyunda barcha B-2 Spirit samolyotlari yaxshilangan radar imkoniyatlarini oʻz ichiga olgan „ikkinchi revizion“ ga koʻtarilganligi maʼlum boʻldi[14].
  • 2009-yil 28-aprelda yangilangan B-2 Spirit har biri 13500 kilogrammgacha yuk koʻtarishi mumkinligi eʼlon qilindi[15].
  • 2010-yil boshida Northrop Grumman soʻnggi 20 yil davomida muntazam ravishda sodir boʻlgan B-2 Spirit muammosini bartaraf etadigan hisob-kitoblar yakunlanganini eʼlon qildi. Muammo dvigatellar oʻrtasida joylashgan metall panelning yorilishida ekanligi maʼlum qilindi. Northrop Grumman yangi materiallardan foydalanish, shuningdek, B-2 Spirit dumining dizayniga kichik oʻzgartirishlar kiritish orqali muammoni hal qilgan[16].
  • 2012-yil 4-aprelda B-2 Spiritning sinovlari yangilangan dasturiy taʼminot, navigatsiya va aloqa tizimlari bilan qayta rekonstruksiya qilingan. Sinovlar davomida B-2 samolyotlari Shimoliy qutbda bir qancha parvozlarni amalga oshirdi. Parvozlarning maqsadi takomillashtirilgan bombardimonchi samolyotni ogʻir iqlim sharoitida yuqori balandlikda ucha olish qobiliyatini sinab koʻrish edi. Shimoliy qutbga missiyasi paytida bombardimonchi toʻrtta BDU-38 oʻquv bombasini tashladi. Sinovlar muvaffaqiyatli deb topildi[17].
  • 2012-yil 24-sentabrda Northrop Grumman B-2 Spirit bombardimonchi samolyotlarini modernizatsiya qilish tugaganligini eʼlon qildi, unda samolyotda AFAR bilan yangi AN / APQ- 181 radarlari oʻrnatildi. 2008-yilda AQSh Harbiy-havo kuchlari tomonidan buyurma qilingan yangilanish narxi taxminan 468 000 000 dollarni tashkil etdi. Modernizatsiya tufayli bombardimonchilar Pentagonning yagona jangovar axborot va boshqaruv tizimidan foydalanish imkoniyatiga ega boʻldilar[18].

Narxi

tahrir

B-2 Spirit dunyodagi eng qimmat samolyot (va ehtimol aviatsiya tarixidagi eng qimmat samolyot). 1998-yilda bitta B-2 narxi, ilmiy -tadqiqot ishlarini hisobga olmaganda, 1,157 milliard dollarni tashkil etgan. 1997-yil uchun butun B-2 Spirit dasturining qiymati qariyb 45 milliard dollarga baholandi[19]; Ilmiy-tadqiqot ishlarini hisobga olgan holda, oʻsha paytda bitta Samolyotning narxi 2,1 milliard dollarga yetgan[20].

AQSh Harbiy-havo kuchlari va ishlab chiqaruvchilarning fikricha, samolyotning qimmatligi asosan uni xarid qilishning qisqarishi bilan bogʻliq. SSSR parchalanishi munosabati bilan, dastlab rejalashtirilgan 132 ta bombardimonchi samolyotdan atigi 20 tasi sotib olindi[21].

Jangovar foydalanish

tahrir
  • Birinchi jangovar foydalanish holati 1999-yilda Yugoslaviyadagi NATO operatsiyasi paytida sodir boʻlgan. 600 dan ortiq aniq boshqariladigan bombalar (JDAM) nishonlarga tashlangan, bombalar ham birinchi marta ishlatilgan. Shu bilan birga, B-2 samolyotlari Missuri shtatidagi Uaytman havo kuchlari bazasidan Kosovoga va orqaga uzluksiz parvoz qildi. 7-may kuni B-2 bombardimoni Xitoy elchixonasini vayron qildi, bir nechta xitoylik jurnalist va bir xitoylik fuqaroni oʻldirdi[22].
     
    B-2 Spirit bombardimon qilishda
  • Keyingi yillarda B-2 Spiritlar Iroq va Afgʻonistondagi urushlarda ishlatilgan. B-2 oʻzining eng uzun parvozlaridan birini (bu jahon tarixidagi eng uzun parvoz deb ataladi), 44 soatlik havoda yoqilgʻi quyish parvozini amalga oshirdi  — Missuri shtatidagi Uaytman havo kuchlari bazasidan havoga koʻtarilib, Afgʻonistondagi jangovar missiyani yakunladi va uyiga qaytdi  .
  • 2003-yilda "Iroq erkinligi" operatsiyasi paytida B-2 samolyotlari Diego Garsiya atolidan va nomi oshkor etilmagan yana bir bazadan jangovar parvozlarni amalga oshirdi. Ushbu ikki pozitsiyadan 22 ta parvoz amalga oshirildi. Uaytman havo kuchlari bazasidan 27 ta parvoz amalga oshirildi. 49 ta jangda 300 tonnadan ortiq oʻq-dorilar tashlandi. Parvozlarning davomiyligi 30 soatdan koʻproq edi. Parvozlarning birida B-2 Spirit 50 soat qoʻnmasdan havoda uchgan[23].
  • 2011-yil 19-mart "Odissey" harbiy operatsiyasi paytida AQSh Harbiy-havo kuchlarining uchta B-2 samolyoti Missuri shtatidagi Uaytman havo kuchlari bazasidan koʻtarildi. Janubiy Dakotadan ikkita B-1 bombardimonchi samolyoti bilan birga ular Liviyaga joʻnatildi. Butun operatsiya davomida B-2 samolyotlari 45 ta, B-1B esa 105 ta nishonni, shu jumladan qurol omborlari, havo hujumidan mudofaa ob’ektlari, qoʻmondonlik va boshqaruv postlari, aviatsiya va boshqa harbiy texnikaga texnik xizmat koʻrsatish inshootlarini yoʻq qildi[24].

Baxtsiz hodisalar

tahrir

AQShning rasmiy maʼlumotlariga koʻra, 2010-yilga kelib, bitta B-2 Spirit bombardimonchi jangovar boʻlmagan avariya natijasida halokatga uchragan. 2008-yil 23-fevralda B-2 samolyoti (bort raqami 89-0127, Spirit of Kanzas) Tinch okeanidagi Guam orolida Amerikaning Andersen harbiy bazasida qulab tushdi. Bunday turdagi samolyot birinchi marta halokatga uchrashi edi[25]. Ushbu voqea sodir boʻlganidan keyin ushbu turdagi barcha samolyotlarning parvozlari toʻxtatildi. 2008-yil aprel oyining oxirida parvozlar qayta tiklandi[26].

Tekshiruv komissiyasi avariyaga xodimlarining beparvoligi, unda toʻplangan kondensatni olib tashlash uchun havo bosimini qabul qiluvchining isitishini yoqmagani sabab boʻlgan degan xulosaga keldi. Shu sababli, samolyotni boshqarish tizimi haddan tashqari yuqori tezlikni olgan va muddatidan oldin yerdan koʻtarilish buyrugʻini olgan. Ekipajning harakatlari toʻgʻri deb tan olindi, bort tizimlarining ishlashida normal rejimdan boshqa ogʻishlar aniqlanmadi va simulyatorda vaziyatni simulyatsiya qilish samolyotni saqlab qolishning iloji yoʻqligini koʻrsatdi[27].

2010-yil fevral oyida yana bir B-2 Spirit (bort raqami 88-0332, nomi Spirit of Washington) xuddi shu Anderse

 
B-2 Spirit F-18 Hornet samolyotlari bilan birga parvoz qilmoqda

n aviabazasida dvigatellarni ishga tushirish vaqtida dvigatel boʻlinmasidagi yongʻin natijasida jiddiy zarar koʻrdi[28]. Shikastlangan samolyot deyarli 4 yil davomida taʼmirda boʻlib, faqat 2013-yil 16-dekabrda yana fazoga koʻtarilgan. Qayta tiklash ishlarining umumiy qiymati 105 000 000 dollardan oshgan.

Parvoz samaradorligi

tahrir

Texnik xususiyatlari

tahrir
  • Ekipaj: 2 kishi
  • Uzunligi: 20,90 m
  • Qanotlari kengligi: 52,12 m
  • Balandligi: 5.10 m
  • Qanot maydoni: 460 m²
  • Ogʻirligi :
    • boʻsh: 71 700 kg;
    • normal uchish ogʻirligi: 152 600 kg;
    • maksimal uchish ogʻirligi: 171 000 kg;
    • yoqilgʻi massasi : 73 000 kg;
    • foydali yuk massasi: 22 730 kg gacha (yangilashdan keyin 27 000 kg gacha);
  • Qanot yuki:
    • maksimal uchish ogʻirligida: 372 kg / m²;
    • normal uchish ogʻirligida: 332 kg / m²;
  • Dvigatel:
    • dvigatel turi: turbojet bypass;
    • Model: „ General Electric F118-GE-100“;
    • sigʻimi:
      • maksimal: 4 × 7700 kgf;
    • dvigatelning ogʻirligi: 1452 kg;
  • Bosimning vaznga nisbati:
    • normal uchish ogʻirligida: 0,20 kgf / kg;
    • maksimal uchish ogʻirligida: 0,18 kgf / kg;

Parvoz

tahrir
  • Maksimal tezlik: 1010 km/soat (M =0,95);
  • Kruiz tezligi: 900 km/soat (M =0,85);
  • Parvoz masofasi:
    • maksimal: 11 100 km;
    • jangovar radiusi: 5300 km;
  • Uchish balandligi: 15240 m;
  • RCS:(Radarlar aniqlay olishi) baʼzi manbalarga koʻra, ~0,0014 dan ~0,1 m² gacha;

Qurollanish

tahrir
  • Jangovar yuk: 22 730 kg gacha (modernizatsiya qilinganidan keyin 27 000 kg gacha);[29]
  • Yadro qurollari: 16 x B61-11 yoki 16 x B83;
  • Oddiy bombalar: 80 x Mk.82 yoki 16 x Mk.84 yoki 36 x CBU-87/CBU-89 GATOR kassetali bombalar;
  • Aniq qurollar: 8 x GBU-27 yoki AGM-154 JSOW yoki 12 x JDAM;
  • Kruiz raketalari: 16 x AGM-158 JASSM;[30]

B-2 Spiritni boshqa shu turdagi modellar bilan taqqoslash

tahrir
SSSR

Tu-160

SSSR

Tu-95

AQSH

XB-70 Valkiriya

AQSH

B-1A

AQSH

B-1B

AQSH

B-2

AQSH

B-52

Tashqi koʻrinish
 
 
 
 
 
 
 
Maksimal uchish ogʻirligi, tonnada 275 172,0[31] 246 176,8 216,4 171 229[32]
Maksimal jangovar yuk, tonnada 45 20 29,4 34 34[33][34]

(+22,7 qoʻshimcha)

27 22,7
Maksimal tezlik, km/soat 2230 882 3309[35] 2300[36] 1328 1010 957
Jang radiusi, km 7300[37] 6500 6900 5543 5300 7210[32]
Jangovar yuk bilan uchish masofasi, km 10 500 12 100 nomaʼlum 9817 12 000 nomaʼlum nomaʼlum
Maksimal masofa, km 14 500[38] 15 000 n/d 13 500[39] 11 100 16 090[32]
Eng baland parvoz, metrda 21 765 11 900 23 600 18 900 18 290 15 000 16 765
Yashirin texnologiyalarni qoʻllash yoʻq yoʻq yoʻq yoʻq Qisman Ha yoʻq
Xizmat koʻrsatayotgan samolyotlar soni 17 68[40] yoʻq 4 64[40] 19[40] 58[41]

Xizmatda

tahrir

2021-yilgacha AQSh havo kuchlarida 20 ta bombardimonchi bor.

19 ta B-2 (dastlab 20, 1 tasi halokatga uchragan) Missuri shtatidagi Uaytman havo kuchlari bazasiga biri ktirilgan va AQSH Harbiy havo kuchlari global zarba qoʻmondonligi (AFGSC) tarkibida. Ushbu boʻlinma AQShdagi B-2 samolyotlarining yagona doimiy (faol) eskadroni hisoblanadi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ B-2A Spirit Arxivnaya kopiya ot 24-fevralya 2013 na Wayback Machine
  2. ↑ PASSIVE MULTISTATIC RADARS IN ANTI-STEALTH AIR DEFENCE. By Lieutenant Colonel Paul E. Hudson, BSc, CD1 // Canadian Forces College
  3. ↑ "B-2 Spirit Fact Sheet." U.S. Air Force. Retrieved 8 January 2015.
  4. ↑ USAF to Retire B-1, B-2 in Early 2030s as B-21 Comes On-Line. Air Force Magazine. 11 February 2018.
  5. ↑ Pace, Steve (1999), B-2 Spirit: The Most Capable War Machine on the Planet, New York: McGraw-Hill,
  6. ↑ Griffin, John; Kinnu, James (2007), B-2 Systems Engineering Case Study (PDF), Dayton, Ohio: Air Force Center for Systems Engineering, Air Force Institute of Technology, Wright Patterson Air Force Base, archived from the original (PDF) on 22 August 2009
  7. ↑ Van Voorst, Bruce. „The Stealth Takes Wing.“ Time, 31 July 1989. Retrieved 13 September 2009.
  8. ↑ "Flight Control Actuation System Integrator for the B-2 Spirit." Archived 22 September 2012 at the Wayback Machine Moog. Retrieved 11 August 2012.
  9. ↑ Program Acquisition Costs by Weapon System. Department of Defense Budget for Fiscal Year 1993. — January 29, 1992. — P. 22 — 124 p.
  10. ↑ Program Acquisition Costs by Weapon System. Department of Defense Budget for Fiscal Year 1993. — January 29, 1992. — P. 22 — 124 p.
  11. ↑ Program Acquisition Costs by Weapon System. Department of Defense Budget for Fiscal Year 1993. — January 29, 1992. — P. 22 — 124 p.
  12. ↑ "Northrop Grumman Adding Mobile Targets to B-2 Bomber Capabilities." Arxivnaya kopiya ot 18-avgusta 2012 na Wayback Machine Northrop Grumman, 7 February 2008. Retrieved: 13 September 2009
  13. ↑ "B-2 radar modernization program contract awarded." US Air Force, 30 December 2008. Retrieved: 13 September 2009.
  14. ↑ "USAF Awards B-2 Radar Upgrade Production."  (nedostupnaya ssilka s 14-08-2013 [3216 dney] — istoriya, kopiya) Aviation Week, 30 December 2008. Retrieved: 13 September 2009.
  15. ↑ Mayer, Daryl. Northrop Grumman and USAF Verify Proper Fit of 30,000lb Penetrator Weapon on B-2 Bomber Arxivirovano 21-avgusta 2009 goda. defpro.com, 22 July 2009. Retrieved: 13 September 2009.
  16. ↑ Bombardirovщik B-2 izbavyat ot 20-letney nepoladki. Data obraщeniya: 19 marta 2010. Arxivirovano 22-iyunya 2012 goda.
  17. ↑ Bombardirovщik B-2 zavershil ispitaniya nad Severnim polyusom. Data obraщeniya: 5-iyulya 2012. Arxivirovano 30-sentabrya 2012 goda.
  18. ↑ Bombardirovщiki B-2 poluchili novie radari. Data obraщeniya: 1-oktabrya 2012. Arxivirovano 28-sentabrya 2012 goda.
  19. ↑ B-2 SPIRIT (af.mil)
  20. ↑ B-2 Bomber: Cost and Operational Issues (Letter Report, 08/14/97, GAO/NSIAD-97-181). Data obraщeniya: 4 marta 2009. Arxivirovano 21-iyulya 2014 goda.
  21. ↑ GlobalSecurity.org — B-2 Production (angl.). Data obraщeniya: 19-dekabrya 2012. Arxivirovano 14-noyabrya 2012 goda.
  22. ↑ Myers, Dominique (2002), Acquisition Reform-Inside The Silver Bullet, Acquisition Review Journal T. IX, no. 2 (Fall 2002): 312-322. Provereno 1-sentabrya 2007. Arxivnaya kopiya ot 26-sentabrya 2007 na Wayback Machine
  23. ↑ Air Force Magazine — Bombers over Libia (angl.) (nedostupnaya ssilka). Arxivirovano 3-iyunya 2012 goda
  24. ↑ Wired Magazine — Two Bombers, 24 Hours, 100 Libyan Targets Destroyed (angl.) (nedostupnaya ssilka). Arxivirovano 3-iyunya 2012 goda.
  25. ↑ Linch, Airman 1st Class Stephen. „B-2s return to flight after safety pause.“ US Air Force, 21 April 2008. Retrieved 1 December 2010.
  26. ↑ Lenta novostey — PDA.AVIA.RU — Aviatsionnie novosti. Data obraщeniya: 24-aprelya 2008. Arxivirovano 31-maya 2009 goda.
  27. ↑ Hennigan, W. J., „The $105M resurrection of a B-2 stealth bomber“, Los Angeles Times, 22 March 2014
  28. ↑ Candy Knight. "„Spirit of Washington“ rises from the ashes". Whiteman.af.mil. Archived from the original on 24 December 2013. Retrieved 21 December 2013.
  29. ↑ Mayer, Daryl. Northrop Grumman and USAF Verify Proper Fit of 30,000lb Penetrator Weapon on B-2 Bomber Arxivirovano 21-avgusta 2009 goda. defpro.com, 22 July 2009. Retrieved: 13 September 2009.
  30. ↑ Northrop Grumman — B-2 Spirit Weapons (angl.) (nedostupnaya ssilka). Arxivirovano 3-iyunya 2012 goda.
  31. ↑ „Летно-технические характеристики Ту-95“. 2021-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-aprel.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Ilin V. Ye., Levin M. A. Bombardirovщiki. — M.: Viktoriya, AST. 1996. — 272 s. Tom 1. S. 68 ISBN 5-89327-004-5
  33. ↑ „North American Aircraft Rockwell International: B-1B - Книга фактов, с. 12, таблица A-1a.“ (en) (deadlink). 2012-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  34. ↑ „Управление Конгресса США по бюджету: Бомбардировщик B-1B и возможности его улучшения, с. 85/111, таблица А-1“ (en) (deadlink). 2012-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  35. ↑ „Национальный музей ВВС США: NORTH AMERICAN XB-70 VALKYRIE - Страница фактов“ (en) (deadlink). 2012-yil 28-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  36. ↑ Natsionalniy muzey VVS SShA: B-1B LANCER — Stranitsa faktov.
  37. ↑ „Tu-160 Blackjack (Tupolev).“ (Wayback Machine saytida 2021-11-08 sanasida arxivlangan) globalsecurity.org. Retrieved 3 August 2009.
  38. ↑ „Ту-160“. 2013-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 19-iyun.
  39. ↑ „B-1B“ (deadlink). 2018-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-aprel.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 The International Institute For Strategic Studies IISS. The Military Balance 2010. Nuffield Press, 2010 — 40, 227, 228-bet. ISBN 9781857435573. 
  41. ↑ The Military Balance 2018. p.-46

Adabiyotlar

tahrir
  • Crickmore, Paul and Alison J. Crickmore, „Nighthawk F-117 Stealth Fighter“. North Branch, Minnesota: Zenith Imprint, 2003. ISBN 0-76031-512-4.
  • Croddy, Eric and James J. Wirtz. Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History, Volume 2. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2005. ISBN 1-85109-490-3.
  • Dawson, T.W.G., G.F. Kitchen and G.B. Glider. Measurements of the Radar Echoing Area of the Vulcan by the Optical Simulation Method. Farnborough, Hants, UK: Royal Aircraft Establishment, September 1957 National Archive Catalogue file, AVIA 6/20895
  • Eden, Paul. „Northrop Grumman B-2 Spirit“. Encyclopedia of Modern Military Aircraft. New York: Amber Books, 2004. ISBN 1-904687-84-9.
  • Goodall, James C. „The Northrop B-2A Stealth Bomber.“ Americaʼs Stealth Fighters and Bombers: B-2, F-117, YF-22, and YF-23. St. Paul, Minnesota: MBI Publishing Company, 1992. ISBN 0-87938-609-6.
  • Pelletier, Alain J. „Towards the Ideal Aircraft: The Life and Times of the Flying Wing, Part Two“. Air Enthusiast, No. 65, September-October 1996, pp. 8-19. ISSN 0143-5450.
  • Sweetman, Bill. „Inside the stealth bomber“. Zenith Imprint, 1999. ISBN 1610606892.
  Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga ishorat yoʻq.
Siz ularni topib va ushbu maqolaga qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz mumkin. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=B-2_Spirit&oldid=4914923" dan olindi