Vikipediya

Birlashgan millatlar tashkiloti bosh kotibi

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh ma'muriy xodimi
(BMT Bosh kotibidan yoʻnaltirildi)

BMT Bosh kotibi — Birlashgan Millatlar Tashkilotining bosh maʼmuriy xodimi.

BMT Bosh kotibi
Secretary-General of the United Nations
Secrétaire Général des Nations Unies
Secretaría General de las Naciones Unidas
أمين عام الأمم المتحدة
联合国秘书长
Генеральный секретарь ООН
Birlashgan millatlar tashkiloti bosh kotibi
Amaldagi shaxs: António Guterres
Qarorgohi: BMT bosh shtab-kvartirasi
Vakolat muddati: 5 yil
Sayt: un.org/sg

Bosh kotib BMT Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga binoan BMT Bosh Assambleyasi tomonidan tayinlanadi. Xavfsizlik Kengashi qarori oldidan odatda norasmiy muhokamalar va bir qator reyting ovozlari o‘tkaziladi. Bundan tashqari, Kengashning besh doimiy aʼzosidan har biri ovoz berishda veto huquqidan foydalanishi mumkin. Umumiy qabul qilingan amaliyotga koʻra, Bosh kotib Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzolari boʻlgan mamlakatlar vakillari orasidan saylanmaydi.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi besh yillik muddatga saylanadi va yangi muddatga qayta saylanishi mumkin. Bosh kotibning besh yillik muddatlari soniga cheklov qo‘yilmagan bo‘lsa-da, shu paytgacha hech kim bu lavozimni ikki martadan ortiq egallamagan.

Bosh kotibning qarorgohi — Turtle Bayda joylashgan BMT shtab-kvartirasi binosi[1].

Majburiyatlari

tahrir

Bosh kotib Xavfsizlik Kengashi eʼtiboriga xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga tahdid soladigan muammolar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni taqdim etadi. Bosh kotib hech qanday hukumat yoki hokimiyatdan koʻrsatmalar olmaydi. U faqat BMT oldida javobgar.

Bosh kotib BMT Kotibiyati xodimlarini Bosh Assambleya tomonidan belgilangan qoidalarga muvofiq tayinlaydi.

Vakolat muddati va saylov jarayoni

tahrir

Bosh kotib 5 yil muddatga saylanadi. Nomzodlar „yopiq eshiklar ortida“ faqat Xavfsizlik Kengashi aʼzolari tomonidan koʻrib chiqiladi[2]. Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzolari har qanday nomzodga veto qoʻyish huquqiga ega. „Mintaqaviy tamoyil“ deb ataladigan narsaning mavjudligi maʼlum. Yakuniy qaror Bosh Assambleyaga tegishli boʻlib, u Bosh kotibni akklamatsiya bilan saylaydi[3].

Mintaqaviy muvozanat prinsipi

tahrir

Hokimiyatni tortib olishning oldini olish uchun dunyoning turli mintaqalaridan odamlarni Bosh kotib etib tayinlash kerak[4][5]. Umumiy qabul qilingan amaliyotga koʻra, Bosh kotib lavozimini Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzosi boʻlgan davlat vakili egallamasligi kerak. Mintaqaviy tamoyilni belgilovchi yagona hujjat 1997-yildagi Bosh Assambleya rezolyutsiyasidir. Hodisalar xronologiyasidan xulosa qilish mumkinki, prinsip toʻliq hurmat qilinmaydi[6].

BMTning mintaqaviy guruhlari

tahrir
BMTning mintaqaviy guruhi Bosh kotiblar Muddatlar soni
Gʻarbiy Yevropa va boshqa mamlakatlar 4 5
Sharqiy Yevropa guruhi 0 0
Lotin Amerikasi va Karib dengizi guruhi 1 2
Osiyo guruhi 2 3
Afrika guruhi 2 3

BMT Bosh kotiblari

tahrir

Eslatma: 1945-yilning 25-aprelidan 26-iyuniga qadar boʻlib oʻtgan San-Fransisko konferensiyasiga keyinchalik Sovet Ittifoqi foydasiga josuslik qilganlikda ayblangan Alger Xiss raislik qildi[7].

№ Foto Ism Davlat BMTning mintaqaviy guruhlari Muddatlar yillari
—   Gladwyn Jebb[8]
(1900—1996) 		  Birlashgan Qirollik Gʻarbiy Yevropa 1945-yil 24-oktabr — 1946-yil 1-fevral
1   Trygve Lie[9][10]
(1896—1968) 		  Norvegiya Gʻarbiy Yevropa 1946-yil 1-fevral — 1952-yil 10-noyabr
2   Dag Hammarskjöld[11][12]
(1905—1961) 		  Shvetsiya Gʻarbiy Yevropa 1953-yil 10-aprel — 1961-yil 18-sentyabr
3   U Thant[13]
(1909—1974) 		  Birma Osiyo 1961-yil 30-noyabr — 1971-yil 31-dekabr
4   Kurt Waldheim[14]
(1918—2007) 		  Avstriya Gʻarbiy Yevropa 1972-yil 1-yanvar — 1981-yil 31-dekabr
5   Javier Pérez de Cuéllar[15]
(1920—2020) 		  Peru Janubiy Amerika 1982-yil 1-yanvar — 1991-yil 31-dekabr
6   Butros Butros-Gʻoliy[16]
(1922—2016) 		  Misr Afrika 1992-yil 1-yanvar — 1996-yil 31-dekabr
7   Kofi Annan[17]
(1938—2018) 		  Gana Afrika 1997-yil 1-yanvar — 2006-yil 31-dekabr
8   Pan Gi Mun[18]
(1944-yil tugʻilgan) 		  Janubiy Koreya Osiyo 2007-yil 1-yanvar — 2016-yil 31-dekabr
9   António Guterres[19]
(1949-yil tugʻilgan) 		  Portugaliya Gʻarbiy Yevropa 2017-yil 1-yanvar — amaldagi

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Teltsch, Kathleen. „Town House Offered to UN“, The New York Times, 15 July 1972. Retrieved 27 December 2007.
  2. ↑ „Kofi Annan: Job at a Glance“. PBS. Educational Broadcasting Corporation (2002). 2016-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
  3. ↑ Appointing the UN Secretary-General, Research Report. New York: Security Council Report, Inc., 2015 — 4—5-bet.  „Архивированная копия“.
  4. ↑ Sengupta, Somini. „Secrecy Reigns as U.N. Seeks a New Secretary General“. The New York Times (2016-yil 21-iyul).
  5. ↑ „A Well-Read Secretary General“. The New York Times (1981-yil 13-dekabr). „With a figurative puff of white smoke, the United Nations Security Council finally selected a new Secretary General – a seasoned and soft-spoken diplomat from Peru, Javier Perez de Cuellar.“.
  6. ↑ „Letter from Mogens Lykketoft to All Permanent Representatives and Permanent Observers to the United Nations, 21 July 2016“ (2016-yil 21-iyul).
  7. ↑ „И вновь слышна большая ложь о Ялте“. ИноСМИ.ру (2005-yil 11-may). 2011-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
  8. ↑ David Stout. „Lord Gladwyn Is Dead at 96; Briton Helped Found the U.N. («Лорд Глэдвин скончался в возрасте 96 лет; англичанин, который помог основать ООН»)“. The New York Times (1996-yil 26-oktyabr).
  9. ↑ OON: Tryugve Xalvdan Li (Norvegiya)
  10. ↑ „Краткий исторический обзор о выборах Генеральных секретарей ООН“. UNA-USA. 2007-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
  11. ↑ OON: Dag Xammarshyold (Shvesiya)
  12. ↑ Linner S. (2007). Dag Xammarshyold i krizis v Kongo, 1960-61 (Wayback Machine saytida 2012-04-05 sanasida arxivlangan). Stranitsa 28. Universitet Uppsala. (2008-07-22).
  13. ↑ OON: U Tan (Myanma)
  14. ↑ OON: Kurt Valdxaym (Avstriya)
  15. ↑ OON: Xaver Peres de Kuelyar (Peru)
  16. ↑ OON: Butros Butros-Gali (Yegipet)
  17. ↑ OON: Biografiya Kofi A. Annana
  18. ↑ „Пан Ги Мун принял присягу, как следующий Генеральный секретарь ООН“.
  19. ↑ „В ООН выбрали нового генерального секретаря“. РБК. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Birlashgan_millatlar_tashkiloti_bosh_kotibi&oldid=5234300" dan olindi