Koʻk kit

Koʻk kit
Biologik klassifikatsiya
Olam:	Hayvonlar;
Binar nomi
	Balaenoptera musculus;

Koʻk kit, blyuval (Balaenoptera musculus) — yoʻl-yoʻl kitlar oilasiga mansub sutemizuvchi hayvon. Dunyodagi eng yirik hayvonlardan biri, tanasining uzunligi 33 m gacha, ogʻirligi 150 t gacha, usti koʻkimtir, qorni va biqinlari zangori. Qornida oqish yoʻllari bor. Plankton organizmlar bilan oziqlanadi. 2–3 yilda bitta bola tugʻadi, bolasini 7–8 oy emizadi. Bitta kit 15–20 t yogʻ va 35–40 t goʻsht beradi. Planktonlar bilan oziqlanadi^[1]. Maksimal uzunligi 30 m va ogʻirligi 199 tonna bu mavjud boʻlgan eng katta hayvondir^[2]. Koʻk kit uzun va ingichka tanasi turli xil kulrang-koʻk rangga ega va pastki qismi biroz ochroq boʻladi. Koʻk kitlar uchun maʼlum boʻlgan yagona tabiiy yirtqich bu orkadir, ammo orkalarning halokatli hujumlari darajasi nomaʼlum. Koʻk kitlarning fotosuratlarini aniqlash boʻyicha tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, Kaliforniya koʻrfazidagi odamlarning koʻp qismi orkalar bilan uchrashganidan dalolat beruvchi chandiqlarga ega^[3]. Avstraliyaning janubi-sharqida suratga olingan koʻk kitlarning 3,7 foizida, Gʻarbiy Avstraliya yaqinidagi suratga olingan koʻk kitlarning 42,1 foizida chandiq izlari bor edi^[4]. 1982-yildan 2003-yilgacha yana toʻrtta koʻk kit bir guruh orka tomonidan taʼqib qilingani aniqlangan^[5]. Orkalarning birinchi hujjatlashtirilgan yirtqich hodisasi 2003-yil sentabr oyida, Sharqiy tropik Tinch okeanida bir guruh orka yaqinda oʻldirilgan koʻk kit buzoqlari bilan oziqlanayotganiga duch kelganida sodir boʻlgan^[6]. Moviy kitlarning kattaligi va tezligi tufayli dastlab ov qilish qiyin edi^[7]. Bu XIX asrning oʻrtalarida snaryad sifatida otilishi mumkin boʻlgan garpunlarning rivojlanishi bilan oʻzgara boshladi^[8]. Moviy kit ovlash 1930-1931-yillar orasida eng yuqori choʻqqisiga chiqdi va 30 000 hayvonlar olib ketildi. Turlarning hosili ayniqsa Antarktidada yuqori boʻlgan, XX asrning birinchi yarmida 350 000–360 000 kit ovlangan. Bundan tashqari, xuddi shu davrda 11000 Shimoliy Atlantika kiti va 9500 Shimoliy Tinch okean kiti oʻldirilgan^[9]. Xalqaro kit ovlash komissiyasi 1966-yilda koʻk kitlarni ovlashni taqiqladi va ularni butun dunyo boʻylab himoya ostiga oldi^[10]. Biroq, Sovet Ittifoqi 1970-yillargacha koʻk kit va boshqa turlarni noqonuniy ovlashni davom ettirdi^[11].

Manbalar

↑ „Koʻk kit“ OʻzME. K-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
↑ Zimmer, Carl. „Researchers Dispute Claim That Ancient Whale Was Heaviest Animal Ever - A new study argues that Perucetus, an ancient whale species, was certainly big, but not as big as today’s blue whales.“. The New York Times (2024-yil 29-fevral). 2024-yil 29-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 1-mart.
↑ Sears, R. (1990). "The Cortez blues". Whalewatcher 24: 12–15.
↑ Mehta, A. V.; Allen, J. M.; Constantine, R.; Garrigue, C.; Jann, B.; Jenner, C.; Marx, M. K.; Matkin, C. O. et al. (2007). "Baleen whales are not important as prey for orcas (Orcinus orca) in high latitudes". Marine Ecology Progress Series 348: 297–307. doi:10.3354/meps07015. ISSN 0171-8630.
↑ Ford, J. K. B.; Reeves, R. (2008). "Fight or flight: antipredator strategies of baleen whales". Mammal Review 38 (1): 50–86. doi:10.1111/j.1365-2907.2008.00118.x.
↑ Pitman, R.; Fearnbach, H.; LeDuc, R.; Gilpatrick, J. W.; Ford, J. K. B.; Balance, L. T. (2023). "Killer whales preying on a blue whale calf on the Costa Rica Dome: Genetics, morphometrics, vocalizations and composition of the group". Journal of Cetacean Research and Management 9 (2): 151–158. doi:10.47536/jcrm.v9i2.683.
↑ Oliver, Chris W. (November 2020). Recovery Plan for the Blue Whale (Balaenoptera musculus) (Report). National Oceanic and Atmospheric Administration. https://www.fisheries.noaa.gov/resource/document/recovery-plan-blue-whale-balaenoptera-musculus-0. Qaraldi: 12 April 2022.
↑ Darby, Andrew. Harpoon Into the Heart of Whaling. Hachette Books, 2009 — 38–39-bet. ISBN 9780786732005.
↑ Sears, R. „Blue Whale: "Balaenoptera musculus"“, . Encyclopedia of marine mammals Würsig: . London, UK: Academic Press, 2018 — 110–114-bet.
↑ „Blue whale – Balaenoptera musculus“. International Whaling Commission. Qaraldi: 2022-yil 25-fevral.
↑ Ivashchenko, Y.; Clapham, P. J.; Brownell, R. (2011). "Soviet Illegal Whaling: The Devil and the Details". Marine Fisheries Review 73 (1): 1–19. Archived from the original on 22 March 2022. https://web.archive.org/web/20220322075344/https://aquadocs.org/bitstream/handle/1834/26267/mfr7331.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Qaraldi: 26 January 2023. Koʻk kit]]

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Hayvon haqidagi ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.

[1] „Koʻk kit“ OʻzME. K-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[NYT-20240229-2] Zimmer, Carl. „Researchers Dispute Claim That Ancient Whale Was Heaviest Animal Ever - A new study argues that Perucetus, an ancient whale species, was certainly big, but not as big as today’s blue whales.“. The New York Times (2024-yil 29-fevral). 2024-yil 29-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 1-mart.

[Sears_1990-3] Sears, R. (1990). "The Cortez blues". Whalewatcher 24: 12–15.

[Mehta_etal_2007-4] Mehta, A. V.; Allen, J. M.; Constantine, R.; Garrigue, C.; Jann, B.; Jenner, C.; Marx, M. K.; Matkin, C. O. et al. (2007). "Baleen whales are not important as prey for orcas (Orcinus orca) in high latitudes". Marine Ecology Progress Series 348: 297–307. doi:10.3354/meps07015. ISSN 0171-8630.

[Ford_Reeves_2008-5] Ford, J. K. B.; Reeves, R. (2008). "Fight or flight: antipredator strategies of baleen whales". Mammal Review 38 (1): 50–86. doi:10.1111/j.1365-2907.2008.00118.x.

[Pitman_etal_2007-6] Pitman, R.; Fearnbach, H.; LeDuc, R.; Gilpatrick, J. W.; Ford, J. K. B.; Balance, L. T. (2023). "Killer whales preying on a blue whale calf on the Costa Rica Dome: Genetics, morphometrics, vocalizations and composition of the group". Journal of Cetacean Research and Management 9 (2): 151–158. doi:10.47536/jcrm.v9i2.683.

[NOAA-7] Oliver, Chris W. (November 2020). Recovery Plan for the Blue Whale (Balaenoptera musculus) (Report). National Oceanic and Atmospheric Administration. https://www.fisheries.noaa.gov/resource/document/recovery-plan-blue-whale-balaenoptera-musculus-0. Qaraldi: 12 April 2022.

[8] Darby, Andrew. Harpoon Into the Heart of Whaling. Hachette Books, 2009 — 38–39-bet. ISBN 9780786732005.

[Sears_Perrin_2018-9] Sears, R. „Blue Whale: "Balaenoptera musculus"“, . Encyclopedia of marine mammals Würsig: . London, UK: Academic Press, 2018 — 110–114-bet.

[10] „Blue whale – Balaenoptera musculus“. International Whaling Commission. Qaraldi: 2022-yil 25-fevral.

[11] Ivashchenko, Y.; Clapham, P. J.; Brownell, R. (2011). "Soviet Illegal Whaling: The Devil and the Details". Marine Fisheries Review 73 (1): 1–19. Archived from the original on 22 March 2022. https://web.archive.org/web/20220322075344/https://aquadocs.org/bitstream/handle/1834/26267/mfr7331.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Qaraldi: 26 January 2023. Koʻk kit]]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]