Chexiya kronasi

Chexiya kronasi (chex. koruna česká) — Chexiya Respublikasining pul birligi. Rasmiy ravishda u 100 hellerdan iborat (chex. haléř), lekin heller tangalari hozirda ishlatilmaydi. 1993-yilda, Chexoslovakiya parchalanganidan soʻng, Chexiya kronasi yangi davlat hududida Chexoslovakiya kronasini almashtirdi. Shu bilan birga, Slovakiyada Slovakiya kronasi paydo boʻldi.

krona Chexiya kronasi

ISO 4217:	CZK
Davlat nomi:	Chexiya
Simvol:	Kč и Kč

1993-yil fevral oyida valyutalarni ajratish boshlandi. Chexiya Respublikasi va Slovakiya milliy banklari vaqtinchalik chora sifatida Chexoslovakiya banknotlarini shtamplari bilan muomalaga chiqardilar — Chexiyada 100, 500 va 1000, Slovakiyada esa 20 va 50 chexoslovakiya banknotalari. Har bir davlatning markalari boʻlgan banknotalar faqat oʻz hududlarida muomalada boʻlgan.

1993-yil fevral oyidan boshlab 10, 20 va 50 heller, 1, 2, 5, 10, 20 va 50 krona nominalidagi tangalar, shuningdek, 20, 50, 100, 200, 500, 2000 va 5000 krona.

2008-yil 1-sentabrdan soʻng muomaladan 50 dona heller tangalari va 20 ta krona pullari chiqarildi^[1]. 2011-yil 1-aprelda nominal qiymati 50 krona boʻlgan banknotalar muomaladan chiqarildi. Milliy bank rahbariyati bunga 50 kronalik tangalar kupyuralarga qaraganda mustahkamroq ekanligi va shu bilan banknotlarning muomalaga chiqishi bilan bogʻliq xarajatlarni kamaytirishi bilan turtki boʻldi. Shunday qilib, hozirda 1, 2, 5, 10, 20 va 50 krona nominalidagi tangalar, 100, 200, 500, 1000, 2000 va 5000 krona nominalidagi banknotalar muomalada.

Qoʻshimcha faktlar

Chexiya Respublikasidagi barcha tangalar turli shakl va oʻlchamlarga ega. Ular asosan poʻlatdan yoki poʻlat va nikel aralashmasidan tayyorlanadi. „Kumush“ rang tangalarga nikel galvanizatsiyasi, „oltin“ va „mis“ — mis yoki mis va rux aralashmasi yordamida beriladi.


Denominatsiya	Chiqarilgan yili	Orqa tarafdagi rasm	Old tomondagi rasm	Chiqib ketish yili
10 heller	1993-yil	„10“ raqami va „h“ harfi, daryo	„Česká republika“ yozuvi (ruscha: Чешская республика) sher atrofida.	2003-yil
20 heller		„20“ raqami va „h“ harfi, joʻka yaprogʻi.	„Česká republika“ yozuvi (ruscha: Чешская республика) sher atrofida.	2003-yil
50 heller		„50“ raqami va „h“ harfi.	„Česká republika“ yozuvi (ruscha: Чешская республика) sher atrofida.	2008-yil
1 krona		Avliyo Wenceslas toji, „1“ raqami, shuningdek, „Chexiya kronasi“ (koruna česká) yozuvi.	„Česká republika“ yozuvi (ruscha: Чешская республика) sher atrofida.	muomalada
2 ta krona		qush motifi bilan Buyuk Moraviya tamgʻasi yonida katta „2“ raqam - gombik, shuningdek, Chexiya kronasining belgisi Kč.	sher atrofida „Česká republika“ yozuvi
5 krona		Vltava daryosi bilan Karl koʻprigining tasviri fonida katta „5“ raqami, Chexiya kronasining belgisi Kč. Charlz koʻprigidagi haykallar	sher ostidagi „Česká republika“ yozuvi.
10 krona		1-variant (1993-yildan beri ishlab chiqarilgan): „10“ raqami va Chexiya kronasining belgisi Kč Brno shahridagi Petrov sobori fonida, chap burchakda „Brno“ yozuvi (Brno); 2-variant (yangi ming yillikning boshiga bagʻishlangan 2000-yil tangasi): soat moslamasining parchasi, uning ostida „10“ raqami va Chexiya kronasining belgisi Kč, tashqi chetida „2000-yil“ yozuvi lotin, chex va brayl alifbosida.	sher atrofida „Česká republika“ yozuvi.
20 krona		1-variant: Pragadagi Vatslav maydonidagi Avliyo Vatslav otliq haykali tasvirining chap tomonida „20“ raqami va krona belgisi, haykal orqasida xuddi shu haykaldan olingan matn; 2-variant: Astrolyabiyaning boʻlagi fonida „20“ raqami va krona belgisi, tashqi chetida „2000-yil“ yozuvi takrorlangan	sher atrofida „Česká republika“ yozuvi.
50 krona		Pragaga xos boʻlgan uylarning tasviri, tashqi chetida lotin tilida „Praga Mater Urbium“ (Praga — shaharlarning onasi) yozuvi mavjud.	„Česká republika“ yozuvi, „50“ raqami va tashqi chetida krona belgisi, ichkarida sher tasviri.

Banknotalar

Barcha zamonaviy banknotalar chexiyalik illyustrator Oldřich Kulganek tomonidan ishlab chiqilgan.

2018 -yil iyun oyida Chexiya Respublikasi Milliy banki birinchi milliy banknotalar — Chexoslovakiya kronalari muomalaga chiqarilganining 100 yilligiga bag‘ishlangan har birining nominal qiymati 100 krona bo‘lgan ikkita esdalik pul belgilarining chiqarilishini eʼlon qildi^[2]. Banknotlar chexiyalik rassom Гашкова, Ева [Евой Гашковой; Eva Hašková] tomonidan ishlab chiqilgan. Birinchi banknotning muomalaga chiqarilishi 2019-yilning 25-fevralida, ikkinchi banknotaning chiqarilishi 2019-yilning 6-martida boshlangan. Chiqarish uchun „Výročí měnové odluky“ ^[3] ustki bosmasi boʻlgan 100 kronalik standart banknotlardan foydalanilgan.

2022-yil 1-iyulda Chexiya Milliy banki 2021-yil 1-iyulda birinchi marta eʼlon qilingan 5000 krondan tashqari barcha eski chex kronalari to‘plamini qaytarib oldi[1].

Ushbu chora har bir banknotning faqat bitta zamonaviy namunasi muomalada qolishiga imkon beradi, bu esa kassirlarga soxta narsalarni yaxshiroq aniqlashga yordam beradi va xorijlik sayyohlarning harakatlanishini osonlashtiradi. 1995-1999-yillardagi 100 dan 2000 kronagacha boʻlgan barcha banknotalar muomaladan chiqariladi. Eski toʻplamlarni Chexiya Respublikasidagi istalgan bankda 2024-yil 30-iyungacha yoki cheksiz muddatga Markaziy bankning istalgan filialida yangilariga almashtirish mumkin[2].


Rasm		Denominatsiya (kronalar)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy ranglar	Tavsif		Bosib chiqarish yillari	Muomaladan chiqarish
Old tomoni	Orqa tomon	Denominatsiya (kronalar)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy ranglar	Old tomoni	Orqa tomon	Bosib chiqarish yillari	Muomaladan chiqarish
		20	128x64	koʻk	Premysl Otakar I portreti	qadimiy qirollik gerbi: geraldik qalqonda trident va xoch	1994-yil	2008-yil 1-sentyabr
		50	134×64	pushti	Anezka chex portreti	stilize qilingan naqsh, uning markazida „A“ harfi va Chexiya gerbi	1993-yil 1994-yil 1997-yil	2011-yil 1-aprel
		100	140x69	yashil	Charlz IV portreti	davlat gerbi tasvirlangan medalyon koʻrinishidagi stilize qilingan naqsh	1993—1995—1997—2004—2012—2018-yillar	muomalada
		200	146x69	sariq	Yan Amos Komenskiy portreti	kattalar va bolaning qoʻllari	1993-yil 1996-yil 1998-yil 2004-yil 2012-yil
		500	152×69	jigarrang	Bozena Nemtsova portreti	gul kiygan ayolning boshi	1993—1995—1997—2002—2009—2012—yillar
		1000	158×74	binafsha	František Palacky portreti	gotika sobori va milliy gerb	1993-yil, 1996-yil, 2008-yillar
		2000	164x74	kulrang	XIX asr oxiri — XX asr boshlaridagi chex qoʻshiqchisi Emma Destinovaning portreti	Euterpe tasviri	1996-yil 1999-yil 2007-yil 2012-yil
		5000	170x74	binafsha	Tomas Masaryk portreti	gotika sobori va milliy gerb	1993-yil, 1999-yil, 2009-yil
Rasm shkalasi millimetr uchun 1,0 piksel.

Esdalik banknotalari


Rasm		Denominatsiya (kronalar)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy ranglar	Tavsif		Bosib chiqarish yillari
Old tomoni	Orqa tomon	Denominatsiya (kronalar)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy ranglar	Old tomoni	Orqa tomon	Bosib chiqarish yillari
		100	150×65	sariq	Alois Rashin portreti	Chexiya Respublikasi Milliy banki	2019-yil
		100	140x69	yashil, pushti	Charlz IV portreti	davlat gerbi tasvirlangan medalyon koʻrinishidagi stilize qilingan naqsh	2018-yil

Qoʻshimcha faktlar

Eng keng tarqalgan chex banknotasi 1000 kronadir. Banknotning old tomonidagi Frantisek Palacky tasviri tufayli uni kundalik hayotda koʻpincha „Palacky“ deb atashadi. 127 millionga yaqin bunday banknotlar mavjud.

2008-yilda Chexiya kronasi qisqa vaqt ichida dunyodagi ikkinchi eng zaif valyutaga aylandi^[4].

Oʻsha yili yangi himoya xususiyatlariga ega 1000 ta kronadan iborat banknot dunyoda eng yaxshisi deb topildi^[5].

Valyuta kursi rejimi

Chexiya Respublikasida hozirda erkin valyuta kursi rejimi mavjud. Valyuta siyosati samaradorligining mezoni (valyuta langari) inflyatsiya koʻrsatkichlari hisoblanadi.

Manbalar

↑ „Novinky.cz“, „Skončila platnost padesátníků a papírových dvacetikorun“, 31 avgusta 2008 (Wayback Machine saytida 2008-09-13 sanasida arxivlangan)^(chex.)
↑ Национальный банк Чехии. „План выпуска монет и банкнот в 2016-2020 годах“. 2018-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 5-iyul.
↑ „Стали известны сроки выпуска нескольких памятных банкнот Чехии“.
↑ „Koruna je druhá nejvíce oslabující měna na světě“ (cs). www.novinky.cz (2008-yil 19-avgust). Qaraldi: 2021-yil 1-yanvar.
↑ „Česká tisícikoruna je světovou bankovkou roku“ (cs). aktualne.centrum.cz (2008-yil 17-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 1-yanvar.

Havolalar

Chexiya banknotasi — www.currencymuseum.net^(ingl.) (Kirish mumkin: 30 dekabr 2009)
Chexiya Respublikasi tangalar katalogi va galereyasi (Kirish mumkin: 30 dekabr 2009)
Chexiya banknotlari va tangalari Chexiya Xalq banki veb-saytida (chex. )
Muomaladagi Chexiya banknotlari va turli nominaldagi tangalar sonining statistikasi^(ingl.) )
Chexiya va Chexoslovakiya banknotlari galereyasi^(olm.) )^(ingl.) )(Fransuzcha) )
Chexiyada qanday pul bor — „Chexiya toji“ valyutasi

[1] „Novinky.cz“, „Skončila platnost padesátníků a papírových dvacetikorun“, 31 avgusta 2008 (Wayback Machine saytida 2008-09-13 sanasida arxivlangan)^(chex.)

[2] Национальный банк Чехии. „План выпуска монет и банкнот в 2016-2020 годах“. 2018-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 5-iyul.

[3] „Стали известны сроки выпуска нескольких памятных банкнот Чехии“.

[4] „Koruna je druhá nejvíce oslabující měna na světě“ (cs). www.novinky.cz (2008-yil 19-avgust). Qaraldi: 2021-yil 1-yanvar.

[5] „Česká tisícikoruna je světovou bankovkou roku“ (cs). aktualne.centrum.cz (2008-yil 17-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 1-yanvar.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]