Chrysler Building

Chrysler building — Manxettenning sharqiy tomonidagi Turtle Bay mahallasidagi Art Deko uslubidagi osmonoʻpar bino boʻlib, Manxettenning Midtovn shahridagi 42-koʻcha va Leksington avenyu chorrahasida joylashgan. Poʻlat karkasli dunyodagi eng baland gʻishtli bino boʻlib, 1930-yilda qurib bitkazilganidan keyin 11 oy davomida dunyodagi eng baland bino boʻlgan.

Chrysler building
Chrysler buildingni 2009-yildagi ko'rinishi
Umumiy maʼlumot
Maqomi	Qurilganidan 11 oy o'tguncha dunyodagi eng baland bino
Joylashuvi	Nyu York
Manzili	405 Lexington Avenue, Manhetten, Nyu York, AQSh
Mamlakat	AQSh
Koordinatalar	40°45′06″N 73°58′31″W
Qurilishi boshlangan	5-mart, 1930-yil(1930-03-05)
Qurilishi tugagan	5-yanvar, 1931-yil(1931-01-05)
Egasi	Cooper Union
Balandligi
Antenna / Shpil	319 m
Tomi	282 m
Eng yuqori qavati	77
Texnik holati
Qavatlar soni	77 qavat
Binoning ichki maydoni	111,201.0 m²
Liftlar soni	32
Dizayn va konstruksiya
Meʼmor	Villiam Van Alen
Chrysler Building

Nyu-York shtatining sobiq senatori Uilyam H. Reynoldsning loyihasi boʻlgan bino Chrysler korporatsiyasi rahbari Valter Krisler tomonidan qurilgan. Dastlabki osmonoʻpar bino boʻlgan Chrysler Building qurilishi dunyodagi eng baland bino boʻlish uchun 40 Uoll Street va Empire State Building bilan raqobat bilan tavsiflangan. 1952-yilda qoʻshimcha qurilishi yakunlandi va bino keyingi yili Chrysler oilasi tomonidan koʻplab keyingi egalari bilan sotilgan.

Chrysler binosi ochilganda, binoning dizayni haqida turli xil mulohazalar boʻldi. Uni aqlga sigʻmaydigan va gʻayrioddiy koʻrinishdan tortib, uni modernist va ramziy ekanligi haqidagi gʻoyaga qadar fikrlar yangradi. Bino Art Deco arxitektura uslubining ijobiy namunasi sifatida 2007-yilda Amerika meʼmorlar instituti tomonidan Amerikaning sevimli arxitekturasi roʻyxatida toʻqqizinchi oʻrinni egalladi. Bino 1978-yilda Nyu-York shahrining eng koʻzga koʻringan diqqatga sazovor joyi sifatida belgilangan va 1976-yilda Milliy tarixiy yodgorlik sifatida Tarixiy joylar milliy reestriga kiritilgan.

Hudud

Chrysler binosi Leksington avenyusining sharqiy tomonida, 42 va 43-koʻchalar oʻrtasida joylashgan. Yer 1902-yilda Fan va sanʼatni rivojlantirish uchun kooperativ ittifoqiga sovgʻa qilingan. Hudud 1811-yil]]dagi Komissarlarning rejasi bilan oʻrnatilgan Manxetten koʻcha tarmogʻidan oldin boʻlgan va undan oldinroqda joylashgan eski Boston Post Road bilan chegaradosh edi. Grand Hyatt Nyu York mehmonxonasi va Graybar binosi Leksington avenyu boʻylab, Sokony-Mobil binosi esa 42-koʻchada joylashgan. Bundan tashqari, Chanin binosi janubi-gʻarbiy tomonda, diagonal ravishda Leksington avenyusi va 42-koʻcha boʻylab joylashgan.

Arxitektura

Chrysler binosi Uilyam Van Alen tomonidan Art Deko uslubida ishlab chiqilgan va uning asl ijarachilaridan biri, avtomobil boshqaruvchisi Valter Krisler nomi bilan atalgan. U tosh bilan toʻldirilgan poʻlatdan yasalgan karkasdan qurilgan boʻlib, dekorativ metall qoplamali joylar mavjud. Strukturada 3862 ta tashqi oyna mavjud. Besh qavatda binoning burchaklarida gotika soborlaridagi gargoyllarni eslatuvchi ellikka yaqin metall bezaklar chiqib turadi. 31-qavatda gargoyllar hamda 1929-yildagi Chrysler radiator qopqoqlarining nusxalari mavjud. 61-qavatda Amerika milliy qushi — burgutlar bilan bezatilgan. Chrysler Building oʻz dizaynida yorqin „Nirosta“ deb nomlanuvchi zanglamaydigan poʻlatdan keng foydalanadi. Nirosta — Krupp konserni tomonidan Germaniyada ishlab chiqarilgan ostenitik qotishma (nemischa ni cht ro stender Sta hl qisqartmasi, „zanglamaydigan poʻlat“ degan maʼnoni anglatadi). 18 % xrom va 8 % nikeldan tashkil topgan ushbu moddadan Amerika loyihasida birinchi foydalanilgan. Nirosta tashqi bezaklarda, deraza romlarida, toj qismidaishlatilgan. Poʻlat Van Alen dizaynining ajralmas qismi boʻlgan. EE Thum tushuntirganidek: „Doimiy yorqin metalldan foydalanish tomga ishlov berishda koʻtarilgan chiziqlarni va kichrayib borayotgan dumaloq shakllarni tashishda katta yordam berdi. Asta-sekin yuqoriga tebranib, u tom maʼnoda osmonga erigan kabi koʻrinadi….“ Zanglamaydigan poʻlat ishlab chiqaruvchilar arxitekturada mahsulotning chidamliligini baholash uchun Chrysler binosidan foydalanganlar. 1929-yilda Amerika Sinov Materiallari Jamiyati uning ish faoliyatini oʻrganish uchun tekshiruv qoʻmitasini tuzdi va u Chrysler binosini buning uchun eng yaxshi joy deb hisobladi. 1960-yilgacha boʻlgan kichik komissiya binoning panellarini har besh yilda bir marta tekshirib chiqadi.

Shakl

Binoning oʻziga xos Art Deco uslubidagi yuqori qismi(toji)

Bino 77 qavatdan iborat. 16, 18, 23, 28 va 31-qavatlarda baʼzi muvaffaqiyatsiz qurilishlar boʻlgan. Birinchi oʻn olti qavatning qavat rejalari eng maqbul boʻlgan yer darajasiga yaqin boʻlgan ijara maydonini optimallashtirish uchun imkon qadar kattalashtirilgan. Toʻrtinchi qavatning ustidagi U shaklidagi kesma havo oqimi yoritish uchun xizmat qildi. 28 va 31-qavatlar orasidagi maydon binoning oʻrtasiga „vizual qiziqishni qoʻshib, uni pastki qavatlarning ogʻir detallari va koʻzni qamashtiruvchi qoplama dizayni hukmron boʻlishiga yoʻl qoʻymadi. Ular minora ustuniga asos boʻlib, blokli pastki qavatlar va baland shafta oʻrtasida oʻtishni taʼminlaydi.“

Fasad

Pastki devorlar oq gʻisht bilan qoplangan, oq marmar chiziqlar bilan savat toʻqishga oʻxshash tarzda kesilgan

Birinchi qavatning tashqi qismi shastondan sayqallangan qora granit bilan qoplangan, uning ustidagi uchta qavat esa Jorjiyadan olib kelingan oq marmar bilan qoplangan. Leksington avenyusida va 42-koʻchada ikkita asosiy kirish joyi mavjud boʻlib, ularning har biri uch qavatli shaston graniti bilan qoplangan. Har bir asosiy kirish joyidan maʼlum masofada „murakkab naqshli metall va shisha ekranlar ostida“ aylanuvchi eshiklar mavjud boʻlib, ular Art Deko tamoyilini oʻzida mujassamlashtirib, kirishning vizual taʼsirini kuchaytiradi. 43-koʻchadagi kichikroq yon kirish joyi bir qavat balandlikda. Eng pastki qavatda katta Nirosta temir ramkali derazalardan tashkil topgan doʻkonlar bor. Ofis xonalari ikkinchi qavatdan boshlanadi.

Gʻarbiy va sharqiy balandliklarda toʻrtinchi qavat ustidagi havo oʻtkazgichlari mavjud. 16-qavatdagi fasad oq gʻisht bilan qoplangan, savat toʻqishga oʻxshash oq marmar chiziqlar bilan sayqallangan. T16-24-qavatlar oraligʻida oq gʻishtli ustunlar koʻrsatilgan.

24-27-qavatlarda gorizontal chiziqlar va zigzagli kulrang-qora gʻisht naqshlari mavjud. 31-qavatda Chrysler korporatsiyasining ramzi boʻlgan hamda Art Deko dizaynining vizual belgisi boʻlib xizmat qiluvchi qalpoq va qanotlardan iborat kulrang va oq friz mavjud. Bu bezaklar Merkuriyning qanotli dubulgʻasi shaklini olgan va oʻsha paytda Chrysler avtomobillarida oʻrnatilgan kapot bezaklariga oʻxshaydi. Minoraning toʻrt tomonining har biri gʻisht bilan oʻralgan uchta deraza ustunidan va har bir tomoni boʻylab koʻtarilgan buzilmagan marmar ustundan iborat. Derazalarni ajratib turuvchi shpallarda „kulrang va oq gʻishtdagi oʻzgaruvchan vertikal chiziqlar“, shuningdek, har bir burchakda qora gʻishtning gorizontal qatorlari mavjud.

Tashqi bezaklar

31 qavat

31 qavat

Burgutlar. 61-qavat

Toj va shpil

Tojdagi Art Deco bezaklarining koʻrinishi

Chrysler binosi asosiy minoraning davomi boʻlgan terasli toji bilan mashhur. Van Alenning toj dizayni yettita nurlantiruvchi terasli kamardan iborat boʻlib, oʻtish davrining toʻsiqlari boʻlgan yetti konsentrik aʼzodan iborat boʻlgan xochsimon choʻzilgan loyihadan iborat. Butun toj Nirosta poʻlati bilan qoplangan, qovurgʻali va parchinlangan. Quyosh nuri chaqnab turgan koʻplab uchburchak gumbazli derazalari bilan gʻildirak shpilkalarini eslatadi. Derazalar, kichikroq shaklda, terasli tojning yettita tor toʻsiqlarida takrorlanadi.

WCBS-TV (2-kanal) televizion stansiyasi [[1938-yilda Chrysler binosining tepasidan uzatilishini boshlagan. WCBS -TV translyatsiyalari 1960-yilda Empire State Buildingga koʻchirildi. Koʻp yillar davomida WPAT-FM va WTFM (hozirgi WKTU) ham Chrysler Building-dan uzatilgan, ammo ularning 1970-yillarga kelib Empire State Buildingga koʻchishi tuzilmadan tijorat translyatsiyasini tugatgan.

Toj va shpil tojning oʻziga xos uchburchak oynalarini hoshlagan lyuminestsent chiroqlar va binoga qaragan rangli projektorlar bilan yoritilgan boʻlib, uni maxsus holatlar uchun turli sxemalarda yoritishga imkon beradi.

Ichki qism

Binoning ichki qismi bir nechta innovatsion elementlarni oʻz ichiga oladi. Ofislar orasidagi boʻlimlar ovoz oʻtkazmaydigan va almashtiriladigan qismlarga boʻlingan. Shuning uchun har qandayining tartibini tez va qulay tarzda oʻzgartirish mumkin edi. Qavatlar ostidagi quvurlar ham telefon, ham elektr kabellarini oʻtkazadi.

Qabulxona

Qabulxona

Art Deko uslubidagi chiroq

Kirish eshigi

Minorali soat

Lobbi rejasida uchburchak boʻlib, Leksington avenyu, 42-koʻcha va 43-koʻchadagi kirishlar bilan bogʻlanadi. Bu Chrysler binosining hamma uchun ochiq boʻlgan yagona qismidir. Uchta kirishda Nirosta temir eshiklari mavjud boʻlib, ularning tepasida tabiiy yorugʻlik bilan boʻsh joyni yoritishga imkon beruvchi oʻyib ishlangan shisha panellar joylashgan. Qavatlarda Sienadan olingan sariq travertin chiziqlar mavjud boʻlib, ular kirish va lift qirgʻoqlari orasidagi yoʻlni belgilaydi. Yozuvchi Erik Nesh qabulxonani nemis ekspressionizmining aniq taʼsiri bilan Art Deco uslubining namunasi sifatida taʼriflagan. Bino egasi Chrysler dizayn boshqa meʼmorlar va avtomobil magnatlarini hayratda qoldirishni xohladi, shuning uchun u qoʻshimcha xarajatlardan qochmasdan turli materiallarni import qildi.

Devorlari Afrika qizil granitidan yasalgan ulkan plitalar bilan qoplangan. Devorlarda Nirosta poʻlatidan yasalgan eshiklar mavjud. Klinnerlar, geodeziyachilar, toshchilar, duradgorlar, suvoqchilar va quruvchilarning mehnatiga bagʻishlangan devor paneli mavjud. Uning qurilishida ishtirok etgan ishchilar sharafiga ellik xil modellar modellashtirilgan. 1999-yilda 1970-yillarda qoʻshilgan poliuretan qoplamasi va toʻldirilgan teshiklari olib tashlangan restavratsiyadan soʻng devoriy asl holatiga qaytarildi. Dastlab, Van Alenning loyihasida qabulxona uchun rejalari toʻrtta katta tayanch ustunni oʻz ichiga olgan edi. Biroq Chrysler ustunlar qabulxonani „tor“ qilib koʻrsatganligi sababli eʼtiroz bildirganidan soʻng ular olib tashlandi.

Leksington avenyusining kirish eshigi roʻparasida raqamli soat oʻrnatilgan. Lobbi har biri turli dizayndagi toʻrtta liftga ulanadi. Zinapoyalarda marmar devorlar va Nirosta temir panjaralari mavjud. Tashqi devorlari tekis, lekin bir-biriga nisbatan bir oz burchak ostida joylashgan marmar chiziqlar bilan ishlov berilgan. Har bir zinapoyaning tepasida alyuminiy bargli shiftlar oʻrnatilgan shisha qandillar bilan qoplangan.

Liftlar

Liftning ochiq holati

Yopiq holati

Liftning yog'ochdan ishlangan ichki qismi

Osmonoʻpar binoda toʻrt tomonda toʻplangan 32 ta lift mavjud. Ochilish vaqtida liftlarning 28 tasi yoʻlovchilar uchun moʻljallangan edi. Valter Krislerning xohishiga koʻra, liftlar 270 m/min ezlikda ishlashga moʻljallangan. Lekin cheklov natijasida 210 m/minga tushirilgan. Tezlikni cheklash oʻsha paytda barcha shahar liftlarida joriy qilingan. Bu cheklov 1931-yilda Empire State Building ochilgandan soʻng yumshatilgan, chunki bu binoda ham tezyurar liftlar oʻrnatilgan edi. Chrysler Building, shuningdek, qurilishi tugallanganda dunyodagi eng uzun lift shaftalaridan uchtasiga ega edi.

Tarixi

Empire State building binosidan Chrysler building binosining ko'rinishi

1920-yillarning oʻrtalarida Nyu Yorkning metropoliten maydoni oshib ketdi. Shu vaqtgacha London dunyodagi eng gavjum metropolitan hisoblanardi. Bu davr chuqur ijtimoiy va texnologik oʻzgarishlar bilan tavsiflanadi. Radio, kino, avtomobil kabi isteʼmol tovarlari keng tarqaldi. 1927-yilda Uolter Krislerning avtomobilsozlik kompaniyasi Chrysler korporatsiyasi Qoʻshma Shtatlardagi avtomobil ishlab chiqarish boʻyicha Ford va General Motorsdan keyin uchinchi oʻrinni egalladi. 1928-yili Chrysler Time jurnalining „Yil odami“ nomini oldi.

1920-yillardagi iqtisodiy yuksalish va koʻchmas mulk bozoridagi chayqovchilik Nyu-York shahrida yangi osmonoʻpar binolar loyihalari toʻlqinini kuchaytirdi. Chrysler binosi davom etayotgan qurilish „boom“ining bir qismi sifatida qurilgan. Buning natijasida shahar 1908-yildan 1974-yilgacha dunyodagi eng baland binoga ega boʻlgan. Birinchi jahon urushi tugaganidan soʻng, yevropalik va amerikalik meʼmorlar soddalashtirilgan dizaynni zamonaviy davrning timsoli va Art Deko osmonoʻpar binolarini taraqqiyot, innovatsiya va zamonaviylikning ramzi sifatida koʻrishdi. Art Deko binolari qisqa vaqt ichida qurilgan. Lekin bu davr shaharning 1920-yillarning oxirlarida qurilgan koʻp sonli osmonoʻpar binolar shahar siluetida ustunlik qilib, unga filmlar va spektakllarda koʻrinadigan romantik sifatni berdi. Chrysler Building loyihasi ana shu sharoitlar asosida shakllangan.

Rivojlanishi

Dastlab, Chrysler building Reynolds building boʻlishi kerak edi. Bu koʻchmas mulk ishlab chiqaruvchisi va sobiq Nyu York shtati senator Uilyam H. Reynolds uning egasi edi. Binoni rejalashtirishda ishtirok etishdan oldin Reynolds Koni orolining Dreamland koʻngilochar parkini rivojlantirish bilan mashhur edi. 1911-yilda oʻyin parki yongʻin natijasida vayron boʻlgach, Reynolds diqqatini Reynolds buildingga qaratdi. Manxettendagi koʻchmas mulk, u yerda dunyodagi eng baland binoni qurishga kirishdi.

Rejalashtirish

42-ko'chadan Chrysler binosining ko'rinishi

1921-yilda Reynolds bu yerda baland bino qurish niyatida Leksington avenyusi va 42-koʻcha burchagidagi katta yer uchastkasini ijaraga oldi. Reynolds mulkni bir necha yil davomida rivojlantirmadi. Bunga Cooper Ittifoqini 1924-yilda mulkning baholangan qiymatini oshirishga harakat qilishi undadi. Reynolds 1927-yilda meʼmor Uilyam Van Alenni ishga oldi. Alen u yerda qirq qavatli bino loyihasini ishlab chiqdi. Van Alenning oʻziga xos dizaynida koʻplab modernistik stilistik elementlar mavjud boʻlib, burchaklarida sirlangan, kavisli derazalar mavjud edi.

Fonda Birlashgan Millatlar Tashkilotining shtab kvartirasi bilan Chrysler binosi

Van Alen Brodveydagi Albemarle binosi va 24-koʻchadagi ishi uchun oʻz sohasida hurmatga sazovor boʻlgan. Van Alen va sherigi Severans bir-birini toʻldirishdi. Van Alen oʻziga xos, xayolparast meʼmor va Severans firma moliyasini boshqaradigan zukko tadbirkor edi. Ularning oʻzaro munosabatlari firmani qanday qilib yaxshiroq boshqarish boʻyicha kelishmovchiliklar tufayli keskinlashdi. 1924-yildagi gazetadagi Architectural Review maqolasida Albemarle Building dizaynini maqtab, Van Alenni firmaning dizayneri sifatida tilga oldi va Severancening fikrini eʼtiborsiz qoldirdi. Arxitektorlar hamkorligi bir necha oydan keyin firmaning mijozlari va aktivlari ustidan bir yildan ortiq davom etgan sud jarayonlari bilan shiddatli tarzda yakunlandi. Raqobat kelajakdagi Chrysler binosi dizayniga taʼsir koʻrsatdi. Chunki Severansning anʼanaviy meʼmoriy uslubi Van Alenning zamonaviyroq dunyoqarashini cheklab qoʻygan boʻlardi.

Dizaynlarni takomillashtirish

1928-yil 2-fevralga kelib, taklif qilingan binoning balandligi 54 qavatga koʻtarildi. Bu uni Midtowndagi eng baland binoga aylantirardi. Taklif ikki hafta oʻtgach, 63 qavatli bino uchun rasmiy rejalar bilan yana oʻzgartirildi. Shundan bir hafta oʻtgach, reja uchinchi marta oʻzgartirildi va ikkita qoʻshimcha bino qoʻshildi. Bu vaqtga kelib, 42-chi koʻcha va Leksington avenyusi ikkalasi ham qurilish faoliyati uchun markaz boʻlgan, chunki bu hududda Third Avenue Elevated-ning 42-chi koʻcha yoʻlagi olib tashlangan. Chrysler buildingga qoʻshni 56 qavatli Chanin binosi ham qurilayotgan edi. Koʻtarilgan shpurning olib tashlanishi tufayli koʻchmas mulk spekulyatorlari Leksington avenyusi „Sharq tomonning Brodveyiga“ aylanadi. Bu esa sharqdagi oʻzgarishlarni ragʻbatlantiradigan toʻlqin effektini keltirib chiqargan.

1928-yil aprel oyida Reynolds uchastka uchun 67 yillik ijara shartnomasini imzoladi va oʻzining ulkan loyihasining tafsilotlarini yakunladi. Reynoldsning bino dizaynidagi asosiy hissasi Van Alenning dastlabki qarshiliklariga qaramay, uning metall tojga ega boʻlishini taʼkidlagani edi. Metall va kristall toj tunda „zargarlik shari“ga oʻxshab qolar edi. Dastlab osmonoʻpar bino 246 m, 67 qavatli boʻlishi kerak edi. Bu rejalar 1928-yil iyun oyida tasdiqlandi.

Yakuniy rejalar va qurilishni boshlash

Nyu Yorkdagi baland binolar

Loyiha tugallangandan soʻng, Reynolds binosi uchun poydevor qoʻyish 1928-yil [[19-sentabrda boʻlib oʻtdi. Ammo Reynolds qurilishni davom ettirish uchun mablagʻga ega emas edi. Reynolds 1928-yil 15-oktabrda Uolter Krislerga uchastka, ijara, rejalar va arxitektor xizmatlarini 2 million dollarga sotdi. Oʻsha kuniyoq Gudvin qurilish kompaniyasi nima qurilgan boʻlsa buzib tashlashni boshladi. 28-oktabrda shartnoma imzolandi va buzilish 9-noyabrda yakunlandi. Chryslerning bino uchun dastlabki rejalari Reynoldsnikiga oʻxshash edi. Lekin uning oʻrniga bino 68 qavatli edi. Rejalar birinchi qavatdagi piyodalar arkadasini nazarda tutgan edi. Biroq, Chrysler yanada ilgʻor dizaynni xohladi va u Van Alen bilan birga osmonoʻpar binoni 282 mga qayta loyihalashda ishladi. Vulvort binosi Manxettenning quyi qismidagi oʻsha paytda dunyodagi eng baland bino edi. Bir vaqtning oʻzida Chrysler Van Alendan dizaynni oʻn qavatga qisqartirishni soʻragan, ammo balandlikning oshishi ham ommaboplikka olib kelishini tushunib, bu qarordan voz kechgan.

1928-yil oxiridan 1929-yil boshigacha gumbaz dizayniga oʻzgartirishlar kiritildi. 1929-yil mart oyida matbuotda besh metr balandlikdagi haykal oʻrnatilgan ulkan oʻttiz burchakli yulduz shakliga ega boʻlgan „badiiy gumbaz“ tafsilotlari eʼlon qilindi. Gumbazning yakuniy loyihasida bir nechta kamar va uchburchak derazalar mavjud edi. Dizaynga Uolter Krislerning binoni Chrysler korporatsiyasining bosh qarorgohiga aylantirish niyati taʼsir koʻrsatdi. Binoning 31-qavatdagi gargoyllari va 61-qavatdagi burgutlar parvozni ifodalash va oʻsha davrning mashina asrini oʻzida mujassamlashtirgan holda yaratilgan. Chrysler oʻzining tarjimai holida uning binosi Eyfel minorasidan balandroq boʻlishini taklif qilganini aytadi.

Shpilning qoʻshimcha balandligi Chrysler binosiga dunyodagi eng baland bino sifatida 40 Uoll stritdan va Eyfel minorasini eng baland inshoot sifatida ortda qoldirishga imkon berdi. Shunday qilib, Chrysler binosi balandligi 300 m boʻlgan birinchi sunʼiy inshoot boʻldi.

Chrysler binosi 14 million dollarga baholangan, ammo 1859-yil]]gi qonunga koʻra, Kooper Ittifoqiga tegishli saytlarni soliqdan ozod qilingan.

Chrysler Buildingning dunyodagi eng baland bino sifatida qisqa umr koʻrdi. Jon Raskob 1050 futlik Empire State Buildingni qurib, uni Krisler binosidan atigi 1.2 m baland boʻlishiga erishdi. Empire State Building 1931-yil 1-mayda ochilganida uni dunyodagi eng baland binoga aylandi. Biroq, Chrysler binosi hali ham dunyodagi eng baland poʻlatdan yasalgan gʻishtli bino boʻlib qolmoqda. Chrysler Building tijoriy jihatdan Empire State Buildingga qaraganda yaxshiroq edi: 1935-yilga kelib, Chrysler oʻz maydonining 70 foizini ijaraga bergan edi. Aksincha, Empire State esa oʻz maydonining atigi 23 foizini ijaraga bergan va uni koʻpincha „Boʻsh shtat binosi“ deb masxara qilishgan.

Adabiyotlar

• Bascomb, Neal. Higher: A Historic Race to the Sky and the Making of a City. Broadway Books, 2004. ISBN 978-0-7679-1268-6. 
• Binder, Georges. 101 of the World's Tallest Buildings. Council of Tall Buildings in Urban Habitats, 2006. ISBN 978-1-86470-173-9. 
• Cobb, Harold M.. The History of Stainless Steel, Asm Handbook. ASM International, 2010. ISBN 978-1-61503-011-8. 
• Chrysler Building (Report). New York City Landmarks Preservation Commission. 12-sentabr 1978-yil. http://s-media.nyc.gov/agencies/lpc/lp/0992.pdf. 
• Chrysler Building Interior (Report). New York City Landmarks Preservation Commission. 12-sentabr 1978-yil. https://s-media.nyc.gov/agencies/lpc/lp/0996.pdf. 
• Curcio, Vincent. Chrysler: The Life and Times of an Automotive Genius, Automotive History and Personalities. Oxford University Press, 2001. ISBN 978-0-19-514705-6. 
• Douglas, G.H.. Skyscrapers: A Social History of the Very Tall Building in America. McFarland, 2004. ISBN 978-0-7864-2030-8. 
• Hart, M.T.. Fodor's New York City 2010, Fodor's New York City. Fodor's, 2009. ISBN 978-1-4000-0837-7. 
• Kayden, Jerold S.; The Municipal Art Society of New York. Privately Owned Public Space: The New York City Experience. Wiley, 2000. ISBN 978-0-471-36257-9. 
• Kingston, G.C.. William Van Alen, Fred T. Ley and the Chrysler Building. McFarland, Incorporated, Publishers, 2017. ISBN 978-1-4766-6847-5. 
• Miller, Donald L.. Supreme City: How Jazz Age Manhattan Gave Birth to Modern America. Simon & Schuster, 2015. ISBN 978-1-4165-5020-4. 
• Murchison, Kenneth M (September 1930). „The Chrysler Building, as I See It“. The American Architect. 138-jild. 24–33, 78-bet.
• Nash, E.; McGrath, N.. Manhattan Skyscrapers. Princeton Architectural Press, 1999 — 63-bet. ISBN 978-1-56898-181-9. 
• Rasenberger, Jim. High Steel: The Daring Men Who Built the World's Greatest Skyline, 1881 to the Present. HarperCollins, 2009. ISBN 978-0-06-174675-8. 
• Reynolds, Donald. The Architecture of New York City: Histories and Views of Important Structures, Sites, and Symbols. J. Wiley, 1994. ISBN 978-0-471-01439-3. OCLC 45730295. 
• Robins, Anthony W.. New York Art Deco: A Guide to Gotham's Jazz Age Architecture, Excelsior Editions. State University of New York Press, 2017. ISBN 978-1-4384-6396-4. OCLC 953576510. 
• Andoza:Cite New York 1930
• Stravitz, David. The Chrysler Building: Creating a New York Icon Day by Day. New York: Princeton Architectural Press, 2002. ISBN 1-56898-354-9. 
• Tauranac, John. The Empire State Building: The Making of a Landmark. New York: Scribner, 2014. ISBN 978-0-684-19678-7. 
• Willis, Carol; Friedman, Donald. Building the Empire State. New York: W.W. Norton, 1998. ISBN 978-0-393-73030-2. 

Havolalar

• http://www.chryslerbuilding.com/