Fors adabiyoti

Fors adabiyoti fors tilidagi og‘zaki va yozma asarlarni o‘z ichiga oladi va dunyodagi eng qadimgi adabiyotlardan biridir.[289][290][291] Bu adabiyotning yoshi ikki yarim ming yillikka etadi. Uning kelib chiqishi Buyuk Eronda, jumladan Eron, Iroq, Afgʻoniston, Kavkaz, Turkiya va Markaziy Osiyo mintaqalarida (Tojikiston va Oʻzbekiston kabi) va fors tili ona yoki rasmiy til boʻlgan Janubiy Osiyoda joylashgan. Masalan, eng mashhur fors shoirlaridan biri bo‘lgan Molaviy Balx (hozirgi Afg‘oniston)[292] yoki Vaxsh (hozirgi Tojikiston)[293]da tug‘ilib, Konyada (hozirgi Turkiyada) vafot etgan. .[294] Mintaqalar gʻaznaviylari Oʻrta va Janubiy Osiyoda buyuklikni zabt etib, fors tilini saroy tili sifatida tanladilar, [295] shuning uchun fors adabiyoti Erondan tashqari Mesopotamiya, Ozarbayjon Respublikasi va Kavkaz, Turkiyaga tegishli. , Pokiston, Bangladesh, Hindiston, Tojikiston va boshqalar. Oʻrta Osiyoning qismlari.

Fors adabiyoti insoniyatning buyuk adabiyotlaridan biri sifatida taʼriflangan[296] Gyote uni jahon adabiyotining toʻrtta asosiy ustunidan biri sifatida tilga oladi.[297] Fors adabiyotining ildizlari Oʻrta va Qadimgi Forsdan qolgan asarlardadir. , ikkinchisi esa miloddan avvalgi 522 yilga toʻgʻri keladi va Biston yozuvi [298] Fors adabiyotining aksariyati arablarning Eronga bosqinidan keyingi davrdan qolgan. Abbosiylar hokimiyat tepasiga kelgandan keyin (milodiy 750 yil) eronliklar xalifalikning ulamo va mutasaddilariga aylandilar, shuningdek, yozuv va sheʼriyatga ham yuz burdilar. Yangi fors adabiyoti Xuroson va Farorudda siyosiy sabablarga koʻra paydo boʻldi va ravnaq topdi, chunki Islomdan keyingi Tohiriy== Manbalar ==

lar va Somoniylar kabi ilk sulolalar shu hududlarda joylashgan edi[299].

Firdavsiy, Saʼdiy, Hofiz, Attor, Nizomiy, [300] Molaviy, [301], Xayyom kabi fors shoirlari dunyoga mashhur bo‘lib, ko‘plab mamlakatlar adabiyotiga taʼsir o‘tkazgan. Zamonaviy fors adabiyotining taniqli namoyandalari qatorida badiiy adabiyotda Sadiq Hidoyat, Muhammad Ali Jamolzoda, Xoshang Golshiriy va Jalol Al Ahmadni, sheʼriyatda esa Shahryor, Nimayoshij, Ahmad Shamlu, Mehdi Axvon At-Tolihiy, Sohrab Sepehriyni nomlashimiz mumkin.

Fors sheʼriyati va fors nasri fors adabiyotida ikki asosiy janr hisoblanadi. Fors sheʼriyati hozirgi koʻrinishida 1100 yildan ortiqroqdir. Sheʼriyatning bu turi mukammal mutanosib bo‘lib, uning vazni prosodiya (fors sheʼriyatining vazni) deb ataladigan tuzilishga asoslanadi.[302] Fors sheʼriyatida anʼanaviy ravishda uchta asosiy adabiy uslub mavjud: Xurosoniy, Iroq va Hind. Sheʼr uslubi deganda o‘sha davr shoirlari sheʼriyatida namoyon bo‘ladigan va uni o‘tmishdoshlar va kelajak sheʼriy uslubidan ajratib turadigan muayyan tarixiy davrlarning so‘z boyligi, ifodasi, grammatikasi, shuningdek mazmuni va sheʼriy mavzulari yig‘indisi tushuniladi. [303]

Fors nasri to‘rt toifaga bo‘linadi: musal (oddiy), masja (musiqiy), sunʼiy (mutkalf) va so‘zlashuv (og‘zaki).[305][306] „Qabus-nomah“, Renmat al-Maali Kikavus Ziari, „Politnoma“ Xavaja Nizom al. -Molk Tusiy va Nasrulloh Manshining „Kalila va Damne“lari boshqa mashhur fors nasridir.

Adabiyotlar

.