I.Islombek

Mavzu:Impulsning saqlanish qonun

Agar moddiy nuqtalar tizimiga taʼsir qilayotgan tashqi kuchlarning geometrik yigʻindisi nolga teng boʻlsa, koʻrilayotgan tizim berk tizim deyiladi, yaʼni

${\vec {F}}{\scriptstyle {\text{c}}}=\sum _{i=1}^{n}*{\vec {F{\scriptstyle {\text{i}}}}}=o$ boʻlsa

${d{\vec {P}}{\scriptstyle {\text{c}}} \over dt}={\vec {F}}{\scriptstyle {\text{c}}}$ - ifoda ${d{\vec {P}}{\scriptstyle {\text{c}}} \over dt}=0$ koʻrinishga keladi va

${\vec {P}}{\scriptstyle {\text{c}}}={\vec {P}}{\scriptstyle {\text{1}}}+{\vec {P}}{\scriptstyle {\text{2}}}+......+{\vec {P}}{\scriptstyle {\text{n}}=const}$

boʻladi.

Bu ifoda tizim inersiya markazi impulsining saqlanish qonuni deb ataladi. Berk tizimdagi jismlar impulslarining geometrik yigʻindisi oʻzgarmas boʻlib qoladi.

Endi ${\vec {F}}{\scriptstyle {\text{c}}}\neq 0$ boʻlib, uning biror $OX$ oʻqiga proeksiyasi nolga teng boʻlsa, yaʼni ${d{\vec {P}}{\scriptstyle {\text{c}}} \over dt}=0$ boʻlsa impulsning shu oʻqqa proeksiyasi oʻzgarmas boʻlib qoladi ${\vec {P}}{\scriptstyle {\text{x}}=const}$ .

Bu holat (ogʻirlik kuchi maydoni taʼsiridagi jism harakati) gorizontga burchak ostida otilgan tosh yoki otilgan oʻq harakatida namoyon boʻladi.

Bu holda tizimning natijalovchi impulsi ${\vec {P}}{\scriptstyle {\text{c}}}\neq 0$ boʻlib, faqat uning $x$ oʻqiga proeksiyasi oʻzgarmas holda saqlanadi.

Masalan, jismning erkin tushishida impulsning gorizantal $x$ oʻqi yoʻnalishidagi tashkil etuvchisi

${\vec {P}}{\scriptstyle {\text{x}}=const}$

boʻlib, vertikal $y$ oʻqi yoʻnalishidagi tashkil etuvchi ${\vec {P}}{\scriptstyle {\text{y}}}$ esa uzluksiz oʻzgara boradi.

Adabiyotlar

•Fizika kursi darslik 1-qism

•Abdurahmanov K.P.,fizika-matematika fanlari doktori,professori,Egamov O'.Fizika-matematika fanlari nomzodi,dotsent

•Toshkent-2008-yil

•35,36-varaqlardan foydalanilgan