Musurmonov Nuriddin

Lissaju shakllari

Lissaju shakllari - bu bir vaqtning o’zida ikkita o’zaro perpendikulyar yo’nalishda ikkita garmonik tebranishlarni amalga oshiradigan nuqta tomonidan chizilgan shakllardir. Birinchi bo’lib fransuz olimi Lyul Antuan Lissaju tomonidan o’rganilgan. Nuqtaning chizgan shakli to’lqinlarning davriga, chastotasiga va amplitudalariga bog’liqdir. Umumiy hollarda teng davrli va fazalar farqi 0 yoki π

Bo’lganda elips hosil bo’lishini ko’rish mumkin.

Lissaju shakllarini chizayotgan nuqtaning X,Y koordinatasining vaqtga bog’lanishini quydagicha qabul qilamiz:

X(t)=Asin(at)

Y(t)=Bcos(at+φ)

Bu yerda A va B tebranishlarning amplitudasi, a va b chastotalar, φ- faza siljishi.

Lissaju shakllari a/b ga hamda φ- faza siljishiga kuchli bogliq.

Masalan:

1.    Agar a/b =1 bo’lsa  Lissaju shakli Elips;

2.    Agar A/B =1 bo’lsa hamda φ= π/2 bo’lsa  Lissaju shakli Aylana;

3.    Agar A/B =1 bo’lsa hamda φ= 0 bo’lsa  Lissaju shakli Chiziq;

4.    Agar b/a =2 bo’lsa hamda φ= π/4 bo’lsa   Lissaju shakli Parabola;

Quydagi animatsuya orqali yaqqolroq tushunish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar;

Справочник по радиоэлектронным устройствам. В 2 томах / Под ред. Д. П. Линде. — М.: Энергия, 1978. Яворский Б. М., Детлаф А. А. Справочник по физике. — М.: Наука, 1981.

Tafsiya etilgan adabiyotlar.

1.Общий курс физики, Том 1, Механика, Сивухин Д.В., 2005.

2.Курс общей физики, Том 1, Механика, колебания и волны, молекулярная физика, Савельев И.В., 1970.