Germaniya Demokratik Respublikasi
Germaniya Demokratik Respublikasi (GDR) – 7-oktyabr 1949-yilda Germaniyaning sovet qoʻshinlari tomonidan okkupatsiya qilingan hududlarida va Berlinning sharqiy (sovet) qismida tuzilgan sotsialistik davlat. Respublika 1990-yilning 2-dekabriga qadar mavud boʻlgan. Germaniya demokratik respublikasi (nemischa: Deutsche Demokratische Republik), GDR —Markaziy Yevropadagi davlat (1990-yil 3-oktyabrgacha mavjud boʻlgan).
| GDR bayrogʻi | |
|---|---|
| |
| Asosiy maʼlumotlar | |
| Rasmiy til | nemis (de)
|
| Poytaxti | Sharqiy Berlin |
| Hududi | 108 178 km |
| Aholisi | 20.23 million (2024) |
| Aholi zichligi | 155 kishi./km? |
| Pul birligi | GDR markasi |
| Davlat madhiyasi | Возрождённая из руин |
| Milliy bayrami | 7-oktyabr |
| Tel. prefikslar | +37 (ishlamaydi)
|
| Internet-domeni | .dd (foydalanilmagan)
|
| GDR dunyo xaritasida | |
| |
Tarixi
tahrirGDR Sharqiy Germaniya hududida 1949-yil 7-oktyabrda tashkil etildi. Uning poytaxti Berlin shahri edi. Germaniya Birlashgan sotsialistik partiyasi (GBSP, 1946-yilda tuzilgan) ikki raisidan biri V. Pik (ikkinchi raisi O. Groteval edi) bu davlatning prezidenti boʻldi. GDR sobiq SSSR boshchiligidagi Varshava shartnomasining faol aʼzolaridan boʻlgan. Tashqi siyosatda sobiq Sovet Ittifoqi izidan boradi. Ichki siyosatda xususiy mulkchilikni tugatib, sotsializm qurish niyatini eʼlon qiladi.
Qulashi
tahrirAvvaliga koʻpgina nemislar fashizmga qarshi boʻlgan oʻz davlatini barpo etishda bajonidil qatnashdi. Biroq, buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot, maxfiy politsiya va GBSPning tanho hukmronligi asta-sekin aholining bu davlatdan hafsalasini pir qila boshlaydi. Sotsialistik rejali xoʻjalik sobiq GDRdagi kishilarni shaxsiy tashabbus va mustaqillikdan batamom mahrum etadi, iqtisodiy taraqqiyotning harakatlantiruvchi kuchi boʻlmish oʻrta qatlam tugatib yuboriladi, omilkorlik va mehnat faolligi falaj qilib qoʻyiladi. Iqtisodiyotdagi mehnat unumdorligi gʻarb andozalariga nisbatan past edi. 1979-yilda bu koʻrsatkich gʻarb darajasining 46% ni va 1989-yilda 30-40% ni tashkil etadi. Turmush darajasi, uy-joy taʼminoti past edi. Mana shularning hammasi GDR aholisining noroziligiga sabab boʻldi. Fuqarolarning GFRga qochib oʻtish hodisalari ommaviy tus oldi. Aholining ijtimoiy sohada koʻproq erkinlik berish va, nihoyat, gʻarbiy qardoshlar bilan birlashish haqidagi talablari kuchayib bordi. 1989-yil kuzida GDRda oʻtkir ijtimoiysiyosiy tanglik vujudga keldi. Berlinni va, umuman, nemis millatini ikkiga boʻlib turgan Berlin devori qulatildi. Natijada GBSP rahbariyati isteʼfoga chiqadi (1990-yil fevralda GBSP Demokratax sotsializm partiyasiga aylantiriladi).
Birlashish
tahrirYangi hukumat Germaniyani birlashtirish masalalari yuzasidan GFR hukumati bilan muzokara boshladi. 1990-yil may va avgust oylarida imzolangan ikkita davlat shartnomasida GDRni GFRga qoʻshish shartlari bayon etildi. Oʻsha yil 12-sentyabrda Moskvada sobiq SSSR, AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya va ikkala Germaniya vakillari tomonidan Germaniya birligi masalasini uzil-kesil hal etish toʻgʻrisidagi shartnoma imzolanadi. Unda Germaniyani birlashtirishga oid masalalarning butun majmui hal etib beriladi. GDR, OFR hokimiyat organi – Xalq palatasining qaroriga binoan 1990-yil 3-oktyabrda GDR GFRga qoʻshiladi va natijada yagona Germaniya davlati tashkil topadi.[1][2][3][4]
Manbalar
tahrir- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ http://www.ddr-im-www.de/
- ↑ http://ddr-geschichte.de/
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2006-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 6-sentyabr.
 |