Gitler kundaliklari Konrad Kujau tomonidan yaratilgan 1983-yilda Stern yangiliklar jurnali tomonidan chop etilgan qalbakilashtirish bilan bogʻliq. Federal Jinoyat Politsiya boshqarmasi (BKA) tomonidan allaqachon boshlangan haqiqiylikni tekshirishning yakuniy natijasi chiqmadi. 1983 -yil 25-aprelda Stern jurnali Adolf Gitlerning maxfiy kundaliklari uning qo‘lida ekanligini aytdi. 1983-yil 28-aprelda kundaliklardan parchalar ketma-ket nashr qilina boshladi. 1983-yil 6-mayda BKA tergovining natijasi eʼlon qilindi. Bu, shubhasiz, soxta edi. Oʻsha paytda Stern 9,3 million marka evaziga 62 jildlik qalbaki kundaliklarni sotib olgan[1].

Gitlerning kundaliklari.

Aytilishicha, kundaliklar Adolf Gitlerning oʻzi tomonidan 1932—1945-yillarda yozilgan va fyurer oʻrinbosari Rudolf Xessning Angliyaga parvozi sirini ochib beruvchi alohida yozuvlarni oʻz ichiga olgan. Darhaqiqat, kundaliklar taniqli firibgar Konrad Kuyau tomonidan tuzilgan va ular 1945-yil aprel oyida Drezden yaqinida qulagan va keyin GDRdan yashirin ravishda GFRga olib ketilgan nemis samolyoti qoldiqlaridan topilganligi haqidagi yolgʻon daʼvolar boʻlib chiqdi.

Konrad Kujau.

Tarixi

tahrir

1974-yilda rassom Konrad Kujau kollektor va sanoatchi Frits Shtifel bilan uchrashdi, u oʻzini Konrad Fisher deb tanishtirib, keyinchalik milliy sotsializm davridagi turli xil narsalarni, shu jumladan Gitlerning goʻyoki asarini — qoʻlyozmalar, chizmalar va rasmlarni sotadi. 1975-yil noyabr oyida Kuyau 1935-yil yanvardan iyungacha boʻlgan yarim yillik davrni oʻz ichiga olgan birinchi „Gitler kundaligi“ ni yozdi. Buning uchun u GDRdagi isteʼmol kooperativi doʻkonidan qora oddiy daftar sotib oladi. Daftarning muqovasiga Kuyau Gitlerning bosh harflarini — FH fraksiyasi bilan oltin harflarni yopishtirdi. U toʻplamdan A harfini topa olmadi. Kujau oʻzining rejasini Fritz Stifelga taklif qildi. 1978-yil bahorida tarixchi va NSDAP Bosh arxivining sobiq xodimi Avgust Prizakk Gitlerning daʼvo qilingan hujjatini tekshirishni oʻtkazdi. Oʻsha yilning noyabr oyida tarixchi Eberxard Ekkel Stifel kolleksiyasidan „Gitler yozgan“ 72 ta hujjatning nusxalarini oldi. Gitler kundaligining birinchi jildi Ekkelga 1979-yil sentyabr oyida Shtifel va „Fisher“ bilan uchrashuvda taqdim etilgan. Ekkel kundalikni shov-shuvli topilma deb hisobladi.

1980-yil 6-yanvarda Stifel Stern jurnalining muxbiri Gerd Xeydeman bilan uchrashdi. Uchrashuvda Shtifel Xeydemanga oʻzi saqlagan Gitlerning kundaligini koʻrsatdi. Heidemann hech ikkilanmay bir million nemis markasini taklif qildi va undan parchalarni koʻrdi. Xeydeman ish beruvchining ishtirokisiz kundalikni qayta sotishga qaror qildi va neft va qurol savdosi bilan shugʻullangan tanishidan pul oldi va ingliz yozuvchisi Devid Irvingga hamkorlik qilishni taklif qildi. Ammo Sterndagi zamonaviy tarix boʻlimi boshligʻi Tomas Valde Heidemanni kundaliklarni sotib olishga koʻndirgan.

Oʻsha yilning sentyabr oyida Xeydemann Gitlerning kundaliklari haqidagi hikoyada yoʻqolgan samolyot ishtirok etgani haqida maʼlumot oldi. Mayor Fridrix Anton Gundelfinger tomonidan boshqarilgan, bortida bir necha yo‘lovchi va maxfiy materiallar bo‘lgan Junkers Ju 352 samolyoti go‘yoki o‘rab olingan Berlindan havoga ko‘tarilib, Bavariya o‘rmonida qulagan. Keyinchalik Xeydemann samolyot haqiqatda GDR hududidagi Bernersdorfda qulaganini aniqladi. Xeydemann u yerga borib, haqiqatan ham Gunedfinger va samolyot halokatida halok boʻlganlarning qabrlarini topdi. Gundelfingerning Berlindan Bavariyaga uchayotgan samolyoti Bernersdorf yaqinidagi dalaga favqulodda qo‘nish chog‘ida halokatga uchradi. GDR hududidagi qidiruvlarda Xeydemannga Tomas Valde va GDR MGB ofitserlari hamrohlik qilishgan. Olingan maʼlumotlar tufayli Gitlerning kundaliklari Xeydemanning koʻz oʻngida mavjudligi aniqroq boʻldi va 1980-yil noyabr oyining oxirida u yana Fisher bilan bogʻlandi. Xeydemann kundaliklar nusxalari narxini ikki million nemis markasiga koʻtardi.

 
Stern jurnali 1983-yil 28-aprelda soxta Gitler kundaliklarining qismlarini nashr etdi.

Gerd Heidemann ikki yil davomida oʻz rahbarlarini kundaliklar uchun 9 million marka (3,7 million dollar) toʻlashga ishontirdi. Natijada jurnal unda 32 yil ishlagan Xaydemanga ishondi. Shartnomadagi roli uchun muxbir 1,5 million marka oldi[2].

Birinchi jiddiy ekspertiza nashrdan bir oy oʻtgach amalga oshirildi. AQSh va Buyuk Britaniyada kundaliklarni nashr etish huquqini qoʻlga kiritish boʻyicha muzokaralar chogʻida Newsweek jurnali tomonidan yollangan Nyu-Yorklik qoʻlyozma mutaxassisi bu soxtalik, degan aniq xulosaga keldi. Bundan tashqari, u: „Bu shunchaki soxta emas, bu ham yomon soxta“, deb qayd etgan.

Mutaxassislarning keyingi tadqiqotlari uning xulosalarini tasdiqladi. Qogʻoz, siyoh, yopishtirishdagi yelim, muqovaning sunʼiy terisi urushdan keyingi davrga tegishli. Maʼlum boʻlishicha, Kujau oʻzining Shtutgartdagi ustaxonasida uch yil ichida oʻz qoʻllari bilan soxta narsalar yasagan. U hamma narsaga iqror bo‘ldi va Xaydemanni o‘ziga sherigi qilmoqchi bo‘ldi, biroq jurnalist o‘z aybini tan olmadi. Biroq, ikki yil davom etgan sud ularni ikkalasini ham aybdor deb topdi va Xeydemanni firibgarlik uchun 4 yil-u sakkiz oyga, Kuyauni esa 4 yil-u olti oyga ozodlikdan hukm qilindi.

Qamoqdan keyin, qonuniy ravishda, Konrad Kuyau soxta narsalarni yaratishda davom etdi. U Shtutgartda „Soxta galereya“ deb nomlangan doʻkon ochdi. Doʻkonda oʻzi va shogirdlari tomonidan yaratilgan Rembrandt, Renoir va Pikassoning rasmlari, Betxovenning musiqa qoʻlyozmalari, Napoleon imperator farmonlari, Adolf Gitlerning suvli boʻyoqlari va boshqa koʻplab narsalarni sotgan.

Manbalar

tahrir
  1. Эрман 2013.
  2. „Ştern“ jurnalında ən az əməkhaqqı 2 min avrodur. Andoza:Vebarxiv bizimyol.info, 11.09.2013. (Ozarbayjoncha)

Havolalar

tahrir

Adabiyotlar

tahrir
  • Baur, Hans. Hitler's Pilot, Translated by Edward Fitzgerald, London: Frederick Muller, 1958. OCLC 774436927. 
  • Blanchard, Margaret A.. History of the Mass Media in the United States: An Encyclopedia. New York, NY: Routledge, 2013. ISBN 978-1-135-91742-5. 
  • Andoza:Cite ODNB
  • Esser, Frank; Hartung, Uwe (April 2004). „Nazis, Pollution, and no Sex: Political Scandals as a Reflection of Political Culture in Germany“. American Behavioral Scientist. 47-jild, № 8. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications. 177–92-bet. doi:10.1177/0002764203262277. S2CID 143578000.
  • Evans, Colin. The Casebook of Forensic Detection. London: John Wiley & Sons, 1998. ISBN 978-0-471-28369-0. 
  • Gutman, Robert. Richard Wagner: The Man, his Mind and his Music. Harmondsworth: Penguin Books, 1971. ISBN 978-0-14-021168-9. 
  • Hamilton, Charles. The Hitler Diaries. Lexington, KY: The University Press of Kentucky, 1991. ISBN 978-0-8131-1739-3. 
  • Harless, James D.. Mass Communication: An Introductory Survey. Dubuque, IA: W.C. Brown Publishers, 1985. ISBN 978-0-697-00124-5. 
  • Harris, Robert. Selling Hitler. London: Faber and Faber, 1991. ISBN 978-0-571-14726-7. 
  • Rendell, Kenneth W.. Forging History: The Detection of Fake Letters and Documents. Norman, OK: University of Oklahoma Press, 1994. ISBN 978-0-8061-2636-4. 
  • Rentschler, Eric (Autumn 2003). „The Fascination of a Fake: The Hitler Diaries“. New German Critique. № 90. Durham, NC: Duke University Press. 177–92-bet. doi:10.2307/3211115. JSTOR 3211115.
  • Tuccille, Jerome. Rupert Murdoch: Creator of a Worldwide Media Empire. Washington, DC: Beard Books, 1989. ISBN 978-1-58798-224-8. 
  • Williams, Robert C.. The Forensic Historian: Using Science to Reexamine the Past. Abingdon, Oxon: Routledge, 2015. ISBN 978-1-317-45680-3.