Hirot

Hirot
dariycha: *هرات*
Hirot ; dariycha: هرات
	shahar
	34°22′25.86″N 62°10′45.05″E / 34.3738500°N 62.1791806°E
Mamlakat	Afgʻoniston
viloyat	Hirot viloyati
Markazi balandligi	925 m
Aholisi (2013)	436,300
Milliy tarkib	Tojiklar - 85% ; Pushtunlar - 10% ; Hazarlar - 2% ; Oʻzbeklar - 2% ; Turkmanlar - 1%
Vaqt mintaqasi	UTC+4:30

Hirot — Afgʻonistonning shimoli-gʻarbiy qismidagi shahar, Herirud daryosidan sugʻoriladigan vohada joylashgan. Hirot viloyatining maʼmuriy markazi. Aholisi 436,300 kishi (2012). Avtomobil yoʻllari chorrahasi. Mamlakat gʻarbiy qismidagi muhim iqtisodiy markaz. Paxta tozalash, toʻqimachilik, oziq-ovqat sanoati korxonalari mavjud. Hunarmandchilik rivojlangan, qoʻlda turli matolar, gilam toʻqiladi. Qorakoʻl teri va boshqa qishloq xoʻjalik mahsulotlari bilan savdo qilinadi.

Shahar hokimi — Zana Vohid.

Aholisi

Hirot aholisi 2012-yilgi maʼlumotiga koʻra 436,300 kishini tashkil qildi.^[2] Shahar aholisining yarmidan ziyodini tojiklar tashkil qiladi. 85% tojiklar, 10% pushtunlar, 2% hazarlar, 2% o'zbeklar va 1% turkmanlar.^[3]

Tarixi

Shahar nomi miloddan avval ham maʼlum boʻlgan. Sosoniylar davrida yirik shaharga aylangan^[4]. 7-asrdan arablar qoʻl ostida. Bu davrda Hirot yanada rivojlandi. Somoniylar davrida esa Xurosonning asosiy shahri. 10-asr boshlarida G'uriylar davlati tarkibiga kirdi. 1020-yildan Hirotni Gʻaznaviylar noibi sulton Masʼud boshqargan. 1221-yilda shaharni Chingizxonning oʻgʻli Tuluy qoʻshinlari egallab, uni vayron qilgan. 1234-yilda shahar Oʻqtoyxon tomonidan qayta tiklangan. Moʻgʻullar bosqinchiligi davridagi vayronagarchiliklar natijasida karvon yoʻllari Oʻrta Osiyodan Hindiston va Xitoyga Hirot orqali oʻtgan. Kurtlar hukmronligi vaqtida shahar Xurosonning asosiy shahri sifatida tez oʻsdi. 1383-yildan Hirot Amir Temur davlati tarkibiga kirdi. Dastlab Mironshoh (1366—1408), keyinchalik Shohrux (1377-1447), Abu Saʼid (1424-69), Sulton Husayn Mirzo (1438 — 1506) va boshqa temuriylar davlatining poytaxti boʻlgan. Oʻsha davrda Hirot juda taraqqiy etgan. Oʻrta Sharqning yirik savdo, hunarmandchilik va madaniy markaziga aylangan. Hindiston, Xitoy va Yevropa bilan keng savdo va madaniy aloqalar olib borilgan. Hirot va uning atrofida yirik madrasa, masjid, koʻpriklar va boshqa jamoat binolari qurilgan. 16-asrdan Hirot Safaviylar davlati tarkibiga kiritildi. 1716-yilda mustaqil Hirot hokimligi tuzilgan. 1732-yilda shaharni Eron shohi — nodirshoh egallagan. 1747-yildan Durroniylar davlati tarkibida. 19-asr boshida yarim beklik markazi boʻlib qolgan. 1863-yildan Afgʻoniston davlati tarkibida.

Taniqli shaxslari

Hirotda Alisher Navoiy, Jomiy, Hofizi Abru, Mirxond, Behzod kabi olim va fuzalolar yashab, ijod qilganlar. Hirot — oʻrta asr miniatyura va amaliy bezak sanʼatining markazi^[5].

Meʼmoriy yodgorliklari

Meʼmoriy yodgorliklardan qalʼa (15-asr), Jome masjidi (13—14-asrlar), Musallo ansambli tarkibidagi Gavharshodbegim masjidi minoralari, Abdullo Ansoriy maqbarasi (15-asr) va boshqalar saqlangan.