Ijtimoiy

Ijtimoiy — insonlarning oʻzaro taʼsir qiluvchi populyatsiyalarda birgalikda yashashi. Bu o'zaro taʼsir ular buni bilish bilmasligidan qat`iy nazar ijtimoiy hisoblanadi.

"Ijtimoiy" tushunchasi odamlarning o‘zaro ta’sir qiluvchi populyatsiyalarda birgalikda yashashini anglatadi. Bu ta’sirlar — ya’ni odamlarning bir-biriga va atrofdagilarga bo‘lgan ta’siri — shaxslar, guruhlar yoki jamiyat doirasida sodir bo‘ladi. Ijtimoiy hayot turli xil o‘zaro ta’sirlarga boy bo‘lib, insonlarning bilim va tushunchalarini kengaytiradi, turli vaziyatlarda qanday munosabatda bo‘lishlari kerakligini o‘rgatadi, jamiyat bilan uyg‘unlikda yashashni ta’minlaydi.

Ijtimoiy munosabatlar:

   - Ijtimoiy munosabatlar ikki yoki undan ortiq inson orasida shakllanadi. Bu do‘stlik, oila, hamkasblik kabi aloqalarni o‘z ichiga oladi. Munosabatlar maqsad, qiziqish yoki ehtiyojlarga qarab shakllanishi mumkin.

   - Ijtimoiy munosabatlarda ishtirok etish insonga o‘zini jamiyatning bir qismi sifatida his qilish imkoniyatini beradi va shu orqali inson o‘z ehtiyojlarini qondiradi.

Ijtimoiy guruhlar:

   - Ijtimoiy guruhlar o‘xshash manfaatlar yoki umumiy maqsadga ega insonlardan tashkil topadi. Ular jamiyatning kichik qismi hisoblanadi.

   - Misollar: oila, maktab sinfi, ishchi guruhlari, diniy va madaniy guruhlar, do‘stlar davrasi.

   - Guruhlar orqali odamlar o‘zini anglashadi, mas’uliyatli bo‘lishadi va ijtimoiy normalarni o‘rganishadi.

Ijtimoiy muhit va madaniyat:

   - Ijtimoiy muhit jamiyatning qadriyatlari, urf-odatlari, an’analari, qonunlari va odob-axloq qoidalaridan iborat. Bu omillar shaxsning dunyoqarashini va xatti-harakatini shakllantiradi.

   - Masalan, o‘zbek jamiyatida mehmondo‘stlik, kattalarni hurmat qilish, oila qadriyatlari yuqori o‘ringa ega.

Ijtimoiy o‘zaro ta’sir:

   - Odamlar bir-birlari bilan kundalik hayotda doimiy ravishda o‘zaro ta’sirga kirishadi. Bu ta’sir gaplashish, hamkorlik, ixtiloflar yoki yordam berish shaklida namoyon bo‘ladi.

   - O‘zaro ta’sirlar orqali insonlar o‘zlarining talablari va umidlarini ifoda etadi, muloqot qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.

Ijtimoiy tarmoqlar va zamonaviy aloqalar:

   - Zamonaviy davrda ijtimoiy tarmoqlar (Facebook, Instagram, Telegram va boshqalar) odamlar o‘rtasidagi masofani qisqartirib, yangi o‘zaro ta’sir shakllarini yaratdi.

   - Ijtimoiy tarmoqlar ijtimoiy aloqalarni kuchaytirishga yordam beradi, ammo shu bilan birga insonlar orasida virtual muhitda yolg‘izlanish yoki stress kabi salbiy omillar ham yuzaga kelishi mumkin.

Ijtimoiy rol va mas’uliyat:

   - Jamiyatda har bir inson o‘ziga xos rol va mas’uliyatlarga ega. Masalan, ota-onaning bolalarini tarbiyalash, o‘qituvchining o‘quvchilarga bilim berish mas’uliyati bor.

   - Ushbu rol va mas’uliyatlar jamiyatdagi barqarorlikni ta’minlaydi va har bir kishining o‘z burchlarini bilishini talab qiladi.

Umuman olganda, ijtimoiy tushunchalar orqali insonlar jamiyat bilan uyg‘unlashadi, o‘z ehtiyoj va intilishlarini amalga oshiradi hamda bir-birlari bilan turli vaziyatlarda o‘zaro yordam va hamkorlikni yo‘lga qo‘yadilar.

Etimologya

"Ijtimoiy" so‘zining etimologiyasi arab tiliga borib taqaladi. Bu so‘z arab tilidagi "ijtima’" (اجتماع) so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, "yig‘ilish", "jamlanish" yoki "jamoa" degan ma’nolarni anglatadi. Arab tilidagi "ijtima’" so‘zi insonlar yoki narsa va hodisalarning bir joyda to‘planishi, birlashishi tushunchalariga ishora qiladi.

Turli tillarda "ijtimoiy" tushunchasi jamiyatdagi o‘zaro aloqalar, munosabatlar, umumiy manfaatlar va ko‘pchilikka tegishli bo‘lgan hodisalarni ifodalash uchun ishlatiladi. Bu so‘z hozirgi kunda jamiyat bilan bog‘liq bo‘lgan tushunchalarni ifodalash uchun keng qo‘llanadi. Misol uchun, ijtimoiy fanlar, ijtimoiy munosabatlar, ijtimoiy mas'uliyat kabi atamalarda ishlatiladi.

Oxshash mavzu

• Sotsiologiya
• Ijtimoiy tarmoq
• Ijtimoiy psixologiya
• Ijtimoiy ish