Janubiy Afrika Ittifoqi

Janubiy Afrika Ittifoqi (afrik. Unie van Suid-Afrika; ingl. Union of South Africa; niderl. Unie van Zuid-Afrika), JAI — 1910-yil 31-maydan 1961-yil 31-maygacha mavjud boʻlgan Britaniya Hamdoʻstligining dominion qirolligi.

Janubiya Afrika Ittifoqi afrik. Unie van Suid-Afrika; ingl. Union of South Africa; niderl. Unie van Zuid-Afrika
Bayroq Gerb
Shior: «Ex Unitate Vires» «Birlik - bu kuch»
Madhiya:
Poytaxt	Pretoriya (hududiy) Keyptaun (Qonun chiqaruvchi) Blumfonteyn (Sud qiluvchi)
Eng katta shahar	Yoxannesburg, Keyptaun, Durban va Pretoriya
Rasmiy til(lar)	Inglizcha, niderlandcha va afrikaanscha
Hukumat	Konstitutsion Monarxiya
• Qirol	Georg V
• General-gubernator	Gerbert Gledstaun
• Bosh vazir	Luis Bota
• Tashkil Topgan	1910-yil 31-maydan
• Tugatilgan	1961-yil 31-maygacha
Maydon
• Butun	2 045 320 km2
Aholi
• Roʻyxat	18 216 000 kishi
Pul birligi	Janubiy Afrika funti

Tarixi

1910—1912 yillardagi JAI bayrogʻi

1912—1928 yillardagi JAI bayrogʻi

1910-yil 31-mayda Britaniya parlamenti tomonidan qabul qilingan Janubiy Afrika qonuni asosida Janubiy Afrika ittifoqi tuzildi, unga toʻrtta Britaniya mustamlakalari kiritildi: Kap koloniyasi, Natal koloniyasi, Oranj daryosi koloniyasi va Transvaal koloniyasi. JAI Britaniya imperiyasining dominioniga aylandi.

1915-yilda Germaniyaning Janubiy G'arbiy Afrikasi Buyuk Britaniya tomonidan bosib olindi va Birinchi Jahon urushidan keyin Millatlar Ligasi mandati sifatida JAI nazorati ostiga o'tdi.

1922-yilda Britaniya Janubiy Afrika kompaniyasi nazoratini tark etgan Janubiy Rodeziyada Janubiy Afrikaga Ittifoqiga qo'shilish bo'yicha referendum o'tkazildi. Qo‘shilish uchun ovoz berganlarning 40,6 foizi, 59,4 foizi qarshi ovoz berdi. Natijada Janubiy Rodeziya JAIning bir qismiga aylanib qolmadi, balki Britaniya imperiyasi tarkibida oʻzini oʻzi boshqaradigan mustamlaka boʻldi.

1931-yilda JAI uchun Millatlar Hamdo'stligi davlati maqomini ta'minlovchi Vestminster qonuni qabul qilindi.

1934-yilda Britaniyaparast Janubiy Afrika partiyasi va Bur milliy partiyasining birlashmasidan iborat Birlashgan partiya tuzildi. 1939-yilda, Ikkinchi Jahon urushi boshlanishi bilan, urushda Janubiy Afrika Ittifoqining pozitsiyasi haqidagi kelishmovchiliklar tufayli urushda qatnashmadi. Janubiy Afrika partiyasi urushga Buyuk Britaniya tomonida kirishni zarur deb hisobladi, Milliy partiya esa fashistlar Germaniyasiga hamdard edi.

1948-yilda Milliy partiya saylovlarda g‘alaba qozondi va qora tanli aholi huquqlarini keskin cheklovchi aparteid siyosatini amalga oshira boshladi. Yakuniy maqsad "oqlar uchun Janubiy Afrika" ni yaratish edi va qora tanlilar Janubiy Afrika fuqaroligidan butunlay mahrum bo'lishlari kerak edi. Aparteid davrida qora tanlilar ovoz berish huquqidan, harakatlanish erkinligidan, aralash nikohdan va hokazolardan mahrum bo'ldi. Kommunistik partiyalar ham butunlay taqiqlandi. BMTning Janubiy Afrika Ittifoqiga qarshi ko'plab sanksiyalariga qaramay, irqiy kamsitish siyosati o'z faoliyatini davom ettirdi.

1961-yilda Janubiy Afrika Ittifoqi Millatlar Hamdo'stligidan chiqib, to'liq mustaqil davlatga aylandi (Janubiy Afrika Respublikasi). Chiqib ketish sababi boshqa Hamdo'stlik mamlakatlarida aparteid siyosatini rad etish edi. Janubiy Afrika Respublikasi 1994-yilda aparteid tizimi tugatilgandan keyingina Hamdo'stlik a'zoligini tikladi.

Maʼmuriy bo‘linishi

Janubiy Afrika Ittifoqi 1910-yilda to‘rtta Britaniya koloniyalari - Kap, Natal, Oranj daryosi va Transvaaldan tuzilgan. 20-asr boshlarida oxirgi ikkita mustaqil respublikalar - Oranj Mustaqil Davlati va Janubiy Afrika Respublikasi bor edi, ammo 1899-1902 yillardagi Angliya-Bur urushi natijasida Britaniya imperiyasi tarkibiga kirdi. Janubiy Afrika Ittifoqining dominionlik sifatida yaratilishi metropoliyadan mag‘lub bo‘lgan Burlar foydasiga katta imtiyoz bo‘ldi.

Rasmiy nomi	Poytaxti	Gerbi	Hududi, km²	%
Kap kaloniyasi The Cape of Good Hope Province Provinsie van die Kaap die Goeie Hoop	Kapstad		717 414	58,5
Natal provinsiyasi Province of Natal Provinsie van Natal	Pitermaritsburg		91 610	7,5
Oranj mustaqil davlati Province of the Orange Free State Provinsie van die Oranje-Vrystaat	Blumfonteyn		129 152	10,5
Transval provinsiyasi Province of Transvaal Provinsie van Transvaal	Pretoriya		287 996	23,5
Ittifoq (Umuman)	Pretoriya Kapstad Blumfonteyn		1 226 172	100,0