Vyetnam Respublikasi

Janubiy Vyetnam yoki Vyetnam Respublikasi (vyetnamcha: Việt Nam Cộng hòa) – Janubiy Vyetnamda „Vetnam davlati“ning sobiq boshligʻi qoʻgʻirchoq imperator Bao-Dayning agʻdarilishi natijasida 1955-yilda tashkil topgan. Maydoni 171 ming kvadrat kilometr. Aholisi 12,5 milion kishidan ortiq. Markazi Saygon shahri (aholisi 2 million kishi).

Vyetnam Respublikasi vyetnamcha: Việt Nam Cộng hòa
Bayroq Gerb
Shior: Tổ Quốc – Danh Dự – Trách Nhiệm “Vatan – sharaf – burch”
Madhiya: Tiếng Gọi Công Dân “Fuqarolarga qo'ng'iroq”
Prezident muhri: (1955–1963) (1963–1975)
1954 yil Jeneva konferensiyasi boʻyicha Vetnam Respublikasining maʼmuriy hududi toʻq yashil rangda koʻrsatilgan
Poytaxt	Saygon
Rasmiy til(lar)	Vyetnam tili
Boshqa tillar	Fransuzcha
Din	Buddizm Xristianlik Konfutsiylik Daosizm Vyetnam xalq dini Koadaizm Hoahaoizm
Etnoxoronim(lar)	Janubiy Vyetlar • Vyetlar
Hukumat	Unitar hukmron partiyaviy prezidentlik respublikasi (1955–1956) Diktatura ostidagi unitar prezidentlik respublikasi (1956–1963) Harbiy diktatura sharoitidagi unitar prezidentlik konstitutsiyaviy respublika (1963–1967) Unitar hukmron partiyaviy prezidentlik konstitutsiyaviy respublika (1967–1975)
Prezident
• 1955–1963	Ngo Dim Dyem
• 1963–1967	Vakant (harbiy xunta)
• 1967–1975	Nguen Van Thyeu
• 1975	Chan Van Huong
• 1975	Zuong Van Min
Vitse-prezident
• 1956–1963	Ngueng Ngok Tho
• 1963–1967	Vakant
• 1967–1971	Ngueng Kao Ki
• 1971–1975	Chan Van Huong
• 1975	Ngueng Van Huyeng
Qonun chiqaruvchi hokimiyat	Milliy majlis
• Yuqori palata	Senat
• Quyi palata	Vakillar palatasi
Tarixiy era	Sovuq urush
• Referendum	1955-yil 26-oktyabr
• Vyetnam urushining boshlanishi	1955-yil 1-noyabr
• 1963-yilgi davlat toʻntarishi	1963-yil 3-noyabr
• Ikkinchi Respublika taʼsis etilishi	1967-yil 1-aprel
• Parij tinchlik kelishuvlari	1973-yil 27-yanvar
• Saygonning qulashi	1975-yil 30-aprel
Maydon
• Butun	173,809 km2
Aholi
• 1975-yilgi roʻyxat	19,582,000 kishi
Pul birligi	Janubiy Vyetnam dongi
Vaqt mintaqasi	UTC+8
Avtomobil harakati	Oʻng
Avvalgi davlat Keyingi davlat Vyetnam davlati Vyetnam
Hozirda hududida quyidagilar mavjud	Vyetnam

Sanoati

Janubiy Vyetnam iqtisodiy jihatdan amerika va fransuz kapitaliga qaram boʻlgan. Iqtisodiyotining asosiy tarmogʻi qishloq xoʻjaligi hisoblanadi. Bu yerda oʻtkazilgan yer islohoti yerga nisbatan feodal munosabatlarni tugatolmadi. Haydaladigan yerning 1 million gektaridan koʻprogʻi 6 ming pomeshchik qoʻlida, ayni vaqtda shuncha yer 3 million dehqonlar hissasiga toʻgʻri kelgan.

Janubiy Vyetnamning sanoati asosan oziq-ovqat va toʻqimachilik sanoat tarmoqlaridan iborat edi. Saygon matbuotining bergan maʼlumotlariga koʻra, mavjud 15 ming urchiqdan 10,5 mingtasi ishlamas edi. Shuning uchun ham toʻqimachilik fabrikalari ish bilan toʻla taʼminlanmadi, mayda hunarmandchilik korxonalarining 60 foizii bekildi.

Mamlakat iqtisodiyoti va transportining rivojlanishi strategik maqsadlarga boʻysundirilgan. Saygon va boshqa portlar harbiy dengiz bazalari sifatida foydalanish uchun qayta moslashtirildi.

Janubiy Vyetnamning tashqi savdosi mustamlaka xarakterida boʻlib, Fransiya, AQSH, Yaponiya va Gʻarbiy Germaniya bilan savdo munosabatlari olib bordi. Bozorlari AQSh mollari bilan toʻldirib tashlandi. Chetga kauchuk va guruch chiqarib, chetdan asosan sanoat tovarlari keltildi.

Davlat tuzumi

Prezident davlat va hukumat boshligʻi hisoblanib, u xalq tomonidan 6 yil muddatga saylangan. Hukumat aʼzolari prezident tomonidan tayinlangan. Qonun chiqaruvchi oliy organ Milliy majlisi aholi tomonidan 4 yil muddatga saylangan.

Siyosiy partiyalari

„Mehnat va insonparvarlik“ partiyasi. Bu partiya Janubiy Vyetnamda mavjud Ngo-din-Dyem boshchiligidagi reaksion tuzumning tayanchidir; „Ozodlikka erishish harakati“ partiyasi liberal guruhlardan lardan iborat.

Tarixi

AQShga suyangan Ngo Din Dyem hukumati taraqqiyparvar unsurlarni boʻgʻib tashlash siyosatini yurgizdi va yarash bitimini kuzatuvchi va nazorat qiluvchi Xalqaro komissiya faoliyatiga toʻsqinlik qildi. Jeneva bitimini qoʻpol ravishda buzib, mamlakatga AQSh qurol-yarogʻlarini keltirdi va VDRga qarshi dushmanlik siyosati yurgizdi. Ngo din Dyem tarafdorlari boʻlgan maʼmurlar Janubiy Vyetnamni harbiylashtirib, qurolli kuchlarni koʻpaytirdi. Umuman olganda mavjud tuzumning agressivligi qurolli kuchlarning koʻpayib borishiga sabab boʻldi.