Vikipediya

Jo Henry Engle

NASA astronavti

Joe Henry Engle – (1932-yil 26-avgust – 2024-yil 10-iyul) Amerikalik uchuvchi, aviatsiya muhandisi va NASA astronavti. U 1981-yilda dasturning ikkinchi orbital parvozi boʻlgan STS-2-ni oʻz ichiga olgan ikkita Space Shuttle missiyasining qoʻmondoni boʻlgan. U, shuningdek, 1977-yilda Shuttle dasturining yaqinlashish va qoʻnish sinovlarida ikkita parvozni amalga oshirgan. Engle Shimoliy Amerika X-15, Harbiy havo kuchlari va NASA tomonidan birgalikda boshqariladigan eksperimental kosmik samolyotni boshqargan oʻn ikkita uchuvchidan biri boʻlgan.

Jo Henry Engle
Tavalludi
Jo Henry Engle

26-avgust 1932-yil
Abilene, Kansas,
Vafoti 10-iyul 2024-yil(2024-07-10)
(91 yoshda)
Houston, Texas,
Fuqaroligi AQSh
Mukofotlari Hurmatli uchuvchi medali va NASAning"Buyuk xizmatlari uchun‟ medali
Kosmik karyera
Daraja Milliy havo gvardiyasida Mayor General
Kosmosdagi vaqt
 9d 8h 30m
Tanlash NASA 5-guruh (1966)]]
Missiyalar
Missiya belgisi
Isteʼfo 28-noyabr 1986-yil

Engle X-15 uchuvchisi sifatida 50 milyadan yuqori boʻlgan uchta parvozni amalga oshirgan va shu sabab kosmos chegarasi Amerika konventsiyasi boʻyicha astronavt qanotlariga ega boʻlgan. U 1966-yilda Apollon dasturiga qoʻshilib, Nasaning 5-astronavtlar guruhiga tanlangan uchuvchilardan biriga aylangan. Joe Henry Engle 1966-yilda NASAning 5-astronavtlar guruhiga sardor etilib saylangan va Apollon dasturiga qoʻshilgan. U Apollon 14 uchun Lunar Module Pilot (LMP) zaxirasida boʻlgan, va Apollon 17 uchun esa LMP sifatida oy moduli yurishini rejalashtirgan boʻlgan. Biroq, keyingi oy moduli uchun rejalashtirilgan parvozlari bekor boʻlgan, bunga asosiy sabab NASA Engleni oʻrniga Harrison Schmittni asosiy uchuvchi sifatida olgani boʻlgan.

Hayoti va ijodi

tahrir

Shaxsiy hayoti va taʼlimi

tahrir

Engle 1932-yil 26-avgustda Kansas shtatining Abilene shahrida tugʻilgan[1]. U keyinchalik Kansas shtatining Chapman shahrida voyaga yetib, boshlangʻich va oʻrta maktabda oʻqigan[2]. Engle 1950-yilda Dickinson okrugidagi oʻrta maktabni tamomlagan[3]. Joe skaut sifatida faol boʻlib, birinchi darajali unvonga sazovor boʻlgan[4]. 1955-yilda Kansas universitetida Aerokosmik muhandislik boʻyicha bakalavr darajasini olgan, u yerda Theta Tau professional muhandislik birodarligiga aʼzo boʻlgan[5][6].

U Kansas shtatining Mission Hills shahrida yashovchi Mary Catherine Lawrencega (1934–2004) uylangan va ikkita oʻz farzandi va bitta asrab olingan bolalari bor[1][7]. Mary Catherinening oʻlimidan keyin u Texasning Houstonlik JJeanie Carterga uylangan[1]. Englening katta qiziqishlariga uchish (jumladan, Ikkinchi Jahon urushi qiruvchi samolyotlari), katta oʻyin ovlari, ryukzaklar va yengil atletika kirgan[8]. 2009-yilda Engle Eksperimental sinov uchuvchilari jamiyati aʼzosiga aylangan[9].

Joe Henry Engle 2024-yil 10-iyulda Texasning Houston shahridagi uyida 91 yoshida vafot etgan[10][11]. Joe Henry Engle bilan birga X-15 ni boshqargan barcha 12 uchuvchining hammasi vafot etgan[12].

Parvoz tajribasi

tahrir
 
Engle 1965-yilda X-15 A-2 samolyoti bilan
 
ARPS III sinf bitiruvchilari. Birinchi qator: Ed Givens, Tommi Benfild, Charli Bassett, Greg Noybek va Mayk Kollinz . Orqa qator: Al Atvell, Nil Garlend, Jim Roman, Al Uxalt va Engle

Engle Kansas universitetidagi Havo kuchlari zahiradagi ofitserlar tayyorlash korpusi orqali AQSH Havo kuchlarida oʻz komissiyasini olgan. Maktabda professional muhandislik birodarligi Theta Tau aʼzosi sifatida qaralgan va u sinov uchuvchisi boʻlishga qaror qilgan. Yozda Cessna Aircraftda ishlab yurganida, hamkasbi Henry Dittmerdan uchish saboqlarini oʻrgandi[13][14].

Engle 1957-yilda aviatsiya maktabiga kirgan va 1958-yilda uchuvchi qanotlarini olishga sazovor boʻlgan. U F-100 Super Sabreni Californiyadagi George havo kuchlari bazasida 474- qiruvchi kunlik eskadron va 309-taktik qiruvchi otryad bilan birgalikda parvoz qilgan. Chuck Yeager Engleni 1961-yilda tugatgan va USAF sinov uchuvchilar maktabiga tavsiya qilgan. U kosmik kapsulaga uchib ketishni istamasdi lekin shunga qaramay, Engleni Aerokosmik tadqiqotlar uchuvchilar maktabining uchinchi sinfiga oʻqishga kiritgan.

Engle, Californiya shtatidagi Edwards havo kuchlari bazasidagi jangchi sinov guruhida sinov uchrashuvisi boʻlib xizmat qilganidan soʻng, 1963- yil iyun oyidan boshlab Lyndon B. Johnson kosmik markazi (hozir Lyndon Johnson Kosmik Markaz)ga tayinlanishidan oldin Edwardsdagi X-15 tadqiqot dasturi sinov uchrashuvchisi boʻlgan. Engle ARPSning talabalari Charles Bassett va Micheal Collins bilan uchinchi NASA kosmonavtlari guruhiga kirish uchun ariza bergan, ammo NASA havo kuchlari Englening arizasini olib tashlagan va uning oʻrniga Englening roziligi bilan X-15 dasturidagi Robert M. white oʻrni uchun tanlab olingan[15].

Englening ota-onasi 1965-yil 29-iyun kuni X-15 parvoziga guvoh boʻlishgan, bu 50 mil (80 km) balandlikdan oshgan va kosmonavt qanotlari uchun uni malakali uchuvchi boʻlishga undagan; u 16 ta parvoz davomida yana ikki marta 50 milga oshirilishiga muvoffaq boʻlgan[16][14]. 1965-yil 14-oktyabrda boʻlib oʻtgan X-15 ning soʻnggi missiyasida, 153-sonli bepul parvozda (1-61-101) u X-15-da sub-orbital kosmik parvozni amalga oshirgan ikkita uchuvchidan birinchi boʻlgan. Bunda MH-96 moslashuvchan parvozni boshqarish tizimi tomonidan taqdim etilgan yordamining foydasi katta ahamiyatga ega boʻlgan[17]. Keyinchalik u „dunyoning eng yaxshi uchish ishi“ deyilishiga qaramay, Engle yana NASAga murojaat qilgan, chunki u bir yil ichida boshqa havo kuchlari vazifasiga aylantirilishini kutgan va asosiy maqsadi oyga borishni umid qilgandi[14].

Engle oʻz faoliyati davomida 185 dan ortiq turli xildagi samolyotlarda (25 xil qiruvchi) parvozni amalga oshirgan, 15 400 soatdan ortiq parvoz vaqtini qayd etishga sazovor boʻlgan, shundan 9 000 tasi reaktiv samolyotlarda uchgandi[1].

NASAdagi karyerasi

tahrir
 
Engle, STS-2 missiyasi qoʻmondoni, Truly, uchuvchi bilan

Engle 1966-yilning apreliga kelib NASA tomonidan tanlangan 19 ta astronavtdan biriga aylangandi[18]. U Apollon 10 uchun qoʻllab-quvvatlash ekipajida xizmat qilgan. Keyin Joe Apollon 14 missiyasi uchun Oy modulining zaxira uchuvchisi sifatida xizmat qila boshlagan. U Apollon 17 uchun Oy moduli uchuvchisi sifatida Oyga qoʻnishi kerak boʻlgandi, ammo Englening oʻrniga geolog Harrison Schmitt tanlangan. Bu ilmiy hamjamiyat tomonidan oddiy geologiya taʼlimidan oʻtgan uchuvchi-muhandislarni sinovdan oʻtkazish emas edi, balki professional geologni Oyni oʻrganishga undash boʻlgan. Missiyada toʻqnash kelganiga javoban, u „Bu haqda oʻylaganingizda, Oy missiyalari geologiyaga yoʻnaltirilgan edi“, deb aytgan[8].

Englening aytishiga qaraganda, Deke Slayton undan Skylab, Apollon-Soyuz yoki kosmik kemada uchishni afzal koʻrishini soʻragani; Engle, u samolyot boʻlgani uchun, u Shuttleni afzal koʻrishini aytib oʻtgan[14].

 
Jo Engle Space Shuttle qoʻmondoni sifatida ikkita missiyani amalga oshirdi.
 
STS-51-I missiyasi ekipaji. Engle pastki chap tomonda.
 
General-mayor Jo Engle astronavt general Kevin P. Chilton bilan

Engle 1977-yil iyundan oktyabrgacha kosmik kemaning yaqinlashuvi va qoʻnish sinovlari parvozlarini amalga oshirgan ikki ekipajning qoʻmondonlaridan biri boʻlgan. Space Shuttle Boeing 747 tashuvchi samolyotining tepasida 25 000 futga koʻtarilgan va qoʻnishga ikki daqiqalik sirpanish parvozini amala oshirish uchun qoʻyib yuborilgan. Ushbu parvoz sinovlari seriyasida Engle Orbiterning ishlov berish sifati va qoʻnish xususiyatlarini baholab borgan va Space Shuttle uchun subsonik parvoz konvertida barqarorlik, boshqaruv va ishlash maʼlumotlariga ega boʻlgan. U kosmik kemasining birinchi orbital sinov parvozi boʻlgan STS-1 ning zaxira qoʻmondonlaridan biri boʻlgan. Uchuvchi Richard Truly bilan STS-2 kosmik kemasining navbatdagi parvozida qoʻmondon sifatida parvoz qilgan va 2021-yilda Raja Charigacha SpaceX Crew-3 da kosmik parvozni boshqargan soʻnggi NASA yangi xodimiga aylanib qolgan. U parvozlari davomida STS-51-I missiyasi qoʻmondoni boʻlgan va kosmosda 225 soatdan koʻproq vaqt davomida parvoz qilgan va roʻyxatga olingan[14].

Engle ikki xil qanotli transport vositasi bilan kosmonga uchgan ikki kishidan biri boʻlgan: X-15 da Space Shuttle, STS-2 da esa (boshqa shaxs bilan Frederik V. Sturkkou). Engle Shuttle-da qayta kirish va tushish paytida katta miqdorda parvoz sinovlarini qoʻlda oʻtkazgan; Engle qayta kirish va qoʻnish vaqtida Shuttleda qoʻlda koʻp sonli parvoz-sinov manevrlarini amalga oshirgan; qoʻlda uchadigan sinov manevrlari davrlarida kompyuter nazorati davrlari bilan aralashib ketgan[14][19].

Joe 1982-yilning martidan dekabrigacha NASA shtab-kvartirasida kosmik parvozlar boʻyicha boshqariladigan yordamchi maʼmur oʻrinbosari boʻlib ishlagan[1]. U oʻzi uchun astronavt parvozi maqomini saqlab qolgan va 1983-yilning yanvarida Johnson kosmik markaziga qaytib kelgan[1]. Shuningdek, u 1986-yilda falokatini tekshirishda ishtirok etgan va 1990-yillarda Shuttleda boshqa maslahat ishlarini amalga oshirgan[20].

NASAdan keyingi martabasi

tahrir

Engle 1986-yil 14-noyabrda polkovnik unvoni bilan USAFdan, 1986-yil 28-noyabrda esa NASAdan nafaqaga chiqqan[21][22]. 1986-yil 1-dekabrda u Kansas gubernatori va Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari kotibi tomonidan Kansas havo milliy gvardiyasida brigada generali unvoniga sazovor boʻlgan keyin, dastlab general-ad’yutantning maxsus yordamchisi boʻlib ishlagan. Ushbu kelishuvga koʻra, Engle Houstondagi rezidentligini saqlab qolishga erishgan[21][23]. 1988-yil 2-fevralda Harbiy havo kuchlari va Milliy havo gvardiyasi saflari oʻrtasidagi tafovut koʻtarilganligini Senat tomonidan tasdiqlashi bilan oʻzgartirilgan[24]. Keyinchalik u Colorado shtatidagi Peterson havo kuchlari bazasida shtab-kvartirasi bilan Amerika Qoʻshma Shtatlari kosmik qoʻmondonligi va Shimoliy Amerika havo mudofaasi qoʻmondonligi (NORAD) bosh qoʻmondoni havo milliy gvardiyasi yordamchisi sifatida xizmat qilgan. Engle 1991-yilda Milliy havo gvardiyasidan general-mayor unvoni bilan nafaqaga chiqqan, bu lavozim Senat tomonidan 1989-yil 22-iyun kuni tasdiqlangan[25][26].

1992-yilda Joe Aerokosmik Faxriy yurish yoʻliga kiritilgan[27]. 2001-yilda esa Engle Milliy aviatsiya shon-shuhrat zaliga va AQSh astronavtlari shon-sharaf zaliga kiritilgan[28][29].

Mukofot va unvonlari

tahrir
 
Jo Engle Apollon 14 uchun zaxira Oy moduli uchuvchisi sifatida
  • USAF astronavt nishoni (1964)[30]
  • Mudofaadagi xizmatlari uchun medal – „ajoyib yutuqlari uchun“[1]
  • Harbiy-havo kuchlarining alohida xizmatlari uchun medali (1985)[1][31]
  • Muhtaram uchuvchi, ikki marta (1964 va 1978) – „ajoyib yutuqlari uchun“[8][32]
  • NASAning „Buyuk xizmatlari uchun medali“[1][32]
  • NASAning ikkita kosmik parvoz medali[33]
  • NASAning alohida xizmat medali[1][32]
  • NASA maxsus muvaffaqiyat mukofoti[33]
  • USAF yilning eng yaxshi yosh ofitseri (1964)[1]
  • Yil Kansanni (1964)[1]
  • U. S. Junior Chamber of Commerceʼs one of the Ten Outstanding Young Men of America (1964)[1]
  • Amerika Aeronavtika va Astronavtika Instituti (AIAA) Parvoz Pioneri mukofoti (1965)[33]
  • Parvoz tadqiqotlari uchun AIAA Lourens Sperri mukofoti (1966)[34]
  • Iven C. Kincheloe mukofoti Eksperimental sinov uchuvchilari jamiyati tomonidan berilgan (1977) – Enterpris kosmik kemasini sinovdan oʻtkazishda ishtirok etgani uchun[32]
  • AIAA Haley kosmik parvoz mukofoti (1980)[35]
  • Dr. Robert H. Goddard Memorial kubogi[32]
  • Robert J. Collier kubogi[1][32]
  • Harmon xalqaro kubogi (1981)[1]
  • University of Kansas Distinguished Service Citation (1982)[36]
  • Kanzas universiteti muhandislik maktabi taniqli muhandislik xizmati mukofoti (1982)[1]
  • General Thomas D. White USAF kosmik kubogi, 1981[37]
  • Aerokosmik Faxr yurishi, Lancaster, Californiya(1992)[38][39]
  • Milliy aviatsiya shon-sharaf zali, Dayton, Ohio shtati kubogi (2001)[32]
  • AQSh astronavtlari shon-sharaf medali, Florida (2001)[29]
  • Havo kuchlari kosmik va raketa pioneerslarii mukofoti (2007)[40]
  • Xalqaro havo va kosmik shon-sharaf medali (2014)[41]

Adabiyotlar

tahrir

Havolalar

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 „Astronaut Bio: Joe Henry Engle“. NASA (2009-yil iyun). 2019-yil 31-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  2. ↑ „Joe Engle Obituary - Houston, TX“. Dignity Memorial. Qaraldi: 5-noyabr.
  3. ↑ „Dickinson County's historical high school“. The Salina Journal (1989-yil 10-sentyabr), s. 33. 2017-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  4. ↑ „Scouting and Space Exploration“. Boy Scouts of America (2016). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan.
  5. ↑ „Alumni Hall of Fame Laureates“. Theta Tau. 2016-yil 9-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  6. ↑ „Maj. Gen. Joe H. Engle“ (en). engr.ku.edu. Qaraldi: 5-noyabr.
  7. ↑ „Mary Lawrence Engle Obituary“. The Kansas City Star (2004-yil 15-dekabr). Qaraldi: 5-noyabr.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 NYT Staff. „Engle: From Childhood He Planned to be a Pilot“. The New York Times (1981-yil 13-noyabr), s. A30. 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  9. ↑ „Fellow Classes“. The Society of Experimental Test Pilots. 2018-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  10. ↑ Murphy, Brian. „Joe Engle, Last of the X-15 Test Pilots Who Touched Space, Dies at 91“. The Washington Post (2024-yil 12-iyul). Qaraldi: 5-noyabr.
  11. ↑ Burnett, Cameron. „Trailblazing Kansas astronaut General Joe Engle dies at 91“. KAKE-DT. Wichita, Kansas: ABC News (2024-yil 11-iyul). 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-iyul.
  12. ↑ Pearlman, Robert. „Joe Engle, X-15 rocket plane and space shuttle astronaut, dies at 91“. collectSPACE (2024-yil 11-iyul). 2024-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  13. ↑ Nichols, Bruce „Joe Engle: From Rocket Ships to the Space Shuttle“. United Press International (1981-yil 30-oktyabr). 2019-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 „Joe H. Engle Oral History Interviews“. Johnson Space Center Oral History Project. Houston: National Aeronautical and Space Administration (2004). 2024-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  15. ↑ Evans, Michelle. The X-15 Rocket Plane, Flight Log. Mach 25 Media, 2020 — 44-bet. Qaraldi: 5-noyabr. 
  16. ↑ Nichols, Bruce „Joe Engle: From Rocket Ships to the Space Shuttle“. United Press International (1981-yil 30-oktyabr). 2019-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  17. ↑ Evans, Michelle. The X-15 Rocket Plane, Flight Log. Mach 25 Media, 2020 — 44-bet. Qaraldi: 5-noyabr. 
  18. ↑ Thompson, Ronald. „19 New Spacemen Are Named“ (1966-yil 5-aprel), s. 2A. 2019-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  19. ↑ Jenkins, Dennis R.. Space Shuttle: Developing an Icon 1972–2013. Speciality Press, 2017. ISBN 978-1580072496. 
  20. ↑ „Engle, Joe Henry“. The National Aviation Hall of Fame. 2017-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 „Astronaut promoted to general“. The Olathe Daily News (1986-yil 2-dekabr). 2024-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  22. ↑ Recer. „Senior NASA astronaut Joe H. Engle retires“. AP (1986-yil 2-dekabr). 2019-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  23. ↑ „Veteran Astronaut Resigns“. Anderson Independent-Mail (1986-yil 3-dekabr). 2024-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  24. ↑ „18 nominees for Air Force, 100th Congress (1987–1988)“. Congress.gov. 2024-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  25. ↑ „14 nominees for Air Force, 101st Congress (1989–1990)“. Congress.gov. 2024-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  26. ↑ „Astronaut to speak to Scouts“. The Springville Herald (1992-yil 29-yanvar). 2024-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  27. ↑ „Former NASA astronaut Joe Engle Dies“. SPACE & DEFENSE (2024-yil 12-iyul). 2024-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  28. ↑ „Joe Henry Engle“. National Aviation Hall of Fame. 2024-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  29. ↑ 29,0 29,1 „Joe Engle inducted into the U.S. Astronaut Hall of Fame“. Astronaut Scholarship Foundation. 2023-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  30. ↑ Pearlman, Robert. „Former NASA X-15 Pilots Awarded Astronaut Wings“. Space.com (2005-yil 23-avgust). 2017-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  31. ↑ Shayler, David. The Last of NASA's Original Pilot Astronauts: Expanding the Space Frontier in the Late Sixties. Springer, 2017 — 372-bet. ISBN 978-3319510149. 
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 32,5 32,6 Shayler, David. The Last of NASA's Original Pilot Astronauts: Expanding the Space Frontier in the Late Sixties. Springer, 2017 — 372-bet. ISBN 978-3319510149. 
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 „NASA Johnson Space Center Oral History Project: Biographical History Data Sheet“. NASA JSC (2015-yil 11-fevral). 2017-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  34. ↑ „Lawrence Sperry Award Recipients“. AIAA. 2019-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  35. ↑ „Haley Space Flight Award Recipients“. AIAA. 2019-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  36. ↑ „Astronauts Joe Engle, Steven Hawley to serve as grand marshals for Homecoming parade“. University of Kansas (2017-yil 8-sentyabr). 2017-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  37. ↑ „The Gen. Thomas D. White USAF Space Trophy“ (PDF). AIR FORCE Magazine. USAF. May 1997. 156-bet. March 6, 2022da asl nusxadan arxivlandi (PDF).
  38. ↑ „Walk of Honor“. City of Lancaster. 2017-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  39. ↑ Halley, Blaine. „Ceremony Will Honor 5 Test Pilots“. The Los Angeles Times (1992-yil 19-sentyabr), s. B2. 2019-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  40. ↑ Rust. „Two Space & Missile Pioneers selected for 2007“. USAF (2007-yil 6-iyul). 2017-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr.
  41. ↑ Sprekelmeyer, Linda, editor (2006). These We Honor: The International Aerospace Hall of Fame. Donning Co. Publishers. ISBN 978-1-57864-397-4.
 
 Vikiomborda Jo Henry Engle
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jo_Henry_Engle&oldid=5292232" dan olindi