Jumeken Najimedenov
Jumeken Sabirovich Najamedenov (qozoqcha: Жұмекен Сабырұлы Нәжімеденов'; 1935-yil 28-noyabr, Qoʻshaloq ovul, Gʻarbiy Qozogʻiston viloyati, Qozogʻiston ASSR, RSFSR – 1983-yil 22-noyabr, Olmaaota, Qozogʻiston SSR) qozoq shoiri, yozuvchi va tarjimon. Qozogʻistonning hozirgi madhiyasi soʻzlari muallifi.
| Jumeken Najimedenov | |
|---|---|
| Tavalludi |
Жумекен Нажимеденов 1935-yil 28-noyabr |
| Vafoti |
1983-yil 22-noyabr Olmaota, Qozogʻiston SSR |
| Ijod qilgan tillari | qozoq tili |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Faoliyat yillari | 1956 – 1983-yillar |
| Veb-sayti | |
| http://www.zhumeken.kz | |
Biografiyasi
tahrirU Koshalak qishlogʻida (hozirgi Qozogʻiston Respublikasi Atirau viloyatining Kurmangazin tumani) dunyoga kelgan. Kichik juzning bayuli qabilasiga mansub alasha urugʻidan kelib chiqqan[1][2].
U bobosi Najimeden Stamgʻaziyev qoʻlida oʻsib-ulgʻaygan va tarbiya olgan. Aynan bobosi unga soʻzga, vatan tarixiga hamda qozoq xalqi anʼanalariga muhabbat uygʻotdi, bu esa uning shaxsiyati shakllanishiga katta taʼsir koʻrsatdi. Bobosi nabirasiga mashhur ajdodlari – oltinchi avlod bobosi Qartpenbet jirov va uning katta opasi Qoʻsuan (Maxambet Oʻtemisovning onasi) haqida hikoya qilib berardi.
1956-59-yillarda Qozogʻiston Davlat konservatoriyasida (hozirgi Qurmangʻazi nomidagi Qozogʻiston Milliy konservatoriyasi) taʼlim olgan. Keyinchalik „Jazushi“ („Yozuvchi“) nashriyotida muharrir, „Leninshil jas“ („Lenin yoshlari“) gazetasi boʻlim boshligʻi, Qozogʻiston Yozuvchilar uyushmasi adabiy maslahatchisi, Davlat nashriyot qoʻmitasi muharriri, „Mektep“ („Maktab“) nashriyoti boʻlim boshligʻi lavozimlarida faoliyat yuritgan.
Ijodi
tahrir1961-yilda Jumeken Najimedenovning „Balausa“ („Niva“) nomli birinchi lirik toʻplami nashr etildi. Toʻrt yildan soʻng „Yoʻq, unutib boʻlmaydi“ deb nomlangan navbatdagi toʻplami chop qilindi. J. Najimedenovning hayoti davomida jami oʻnta sheʼriy toʻplam va dostonlar, shuningdek, uchta roman – „Oq shagʻil“ (1973-yil), „Kichkintoy“ (1975-yil), „Dong va dovrugʻ“ (1978-yil) eʼlon qilingan edi.
Jumeken Najimedenov 48 yoshga toʻlishiga olti kun qolganda, 1983-yil 22-noyabrda vafot etdi. Shoir vafotidan soʻng yana oʻnta toʻplam nashr etildi. Bu toʻplamlarga uning hayotligida eʼlon qilinmagan sheʼrlari, dostonlari, qissalari, romanlari, maqolalari, tarjimalari va toʻqqizta kuyi kiritilgan. Uning asarlari koʻplab tillarga tarjima qilinib, nashr etilgan. Oʻz navbatida, Jumeken Najimedenov A. Voznesenskiy, Ye. Yevtushenko, N. Hikmet va boshqa adiblarning asarlarini qozoq tiliga oʻgirgan.
Qozogʻiston madhiyasi
tahrirJumeken Najimedenov Qozogʻiston Respublikasining hozirgi madhiyasi matnining muallifi hisoblanadi. U „Mening Qozogʻistonim“ qoʻshigʻi soʻzlarini ijodiy faoliyatining boshida, 21 yoshida yozgan edi. Oʻsha paytda uning „Mening Qozogʻistonim“ sheʼriga bastakor Shamshi Qaldayaqov kuy bastalagan. Jamol Omarova ijrosida bu qoʻshiq juda mashhur boʻlib, deyarli xalq madhiyasiga aylanib ketgandi. Mualliflar bunday boʻlishini hatto tasavvur ham qilishmagan edi. Respublikaning yangi madhiyasini yaratish masalasi koʻtarilganda, Qozogʻiston Prezidenti Nursulton Nazarboyev aynan shu qoʻshiqni tanladi.
2006-yil 11-yanvarda „Mening Qozogʻistonim“ qoʻshigʻi ilk bor mamlakat Davlat madhiyasi sifatida poytaxtdagi „Oq Oʻrda“ qarorgohi gumbazlari ostida, Nursulton Nazarboyevning Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimida yangradi.
Xotirasi
tahrir2015-yil dekabr oyida Qozogʻiston Mustaqillik kunini nishonlash paytida Jumeken Najimedenovning vatani Atirauda shoirga 4 metr balandlikdagi bronza haykal oʻrnatildi. Poydevor bilan birgalikda haykalning umumiy balandligi 9 metrni tashkil etdi[3]. Ostona shahrida uning nomi bilan koʻcha nomlangan.
Mukofotlari
tahrir- 2010-yilda Qozogʻiston Respublikasi adabiyot va sanʼat sohasida „Mening Qozogʻistonim“ sheʼrlar va sheʼrlar toʻplami uchun Davlat mukofoti laureati (vafotidan keyin)[4].
Manbalar
tahrir- ↑ „Естеліктер | Jұmeken Sabirұli Nәjіmedenov“. 2020-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 4-mart.
- ↑ „Естеліктер | Jұmeken Sabirұli Nәjіmedenov“. 2020-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 4-mart.
- ↑ „Автору Гимна Казахстана поставили памятник“. 2017-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 24-dekabr.
- ↑ „В Казахстане определены лауреаты госпремии в области литературы и искусства за 2010 год“. 2014-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-iyul.