Kalenderhane masjidi

Kalenderhane masjidi, ilgari Theotokos Kiriotissa cherkovi nomi bilan tanilgan (yunoncha : Kyēsia tēs ēēoτōkaos), Sharqiy Roman davrida Dasikoi shahridagi Ekklisia davridagi binodir. Hozirgi Istanbulning Vefa tumanida joylashgan. Boʻzdoʻgʻon akvedukining eng sharqiy uchidan janubda joylashgan. Sharqiy pravoslav cherkoviga oʻxshash shaklda qurilgan inshoot. XVIII asrda Usmonlilar tomonidan masjidga aylantirilgan. Ehtimol, cherkov dastlab Theotokos Kiriotissaga bagʻishlangan. Bino – yunoncha uslubda xochli arklar bilan bezatilgan, u Vizantiya cherkovining mavjud kam sonli namunalaridan birini ifodalaydi. Uning rejasi va uslubiy xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, IX–X asrlarga tegishli deb taxmin qilinadi.

Bino birinchi marta Usmonlilar davrida Kalenderiy darveshlari tomonidan foydalanilganligi sababli qalandarlar qoʻnim topgan joy yaʼni Kalenderhane deb nomlangan edi. Masjid hovlisida cherkovning ilk davrlarida bino tarkibiga kirgan, hozir esa qulab, xarobaga aylangan devor xarobalari bor. Masjid gumbazi chorburchak shaklidagi ustunlardan iborat boʻlib, ayvonning umumiy shakli aylana koʻrinishidadir. Gumbaz ichida qadimiy koʻrinadigan mozaika naqshlari mavjud. Bino ichidagi marmar qoplamalar, ayniqsa, diqqatni oʻziga jalb etadi.

Tarixi

Ushbu shahardagi birinchi inshoot Rim hammomi edi. VI asrdan keyin (dastlabki toshga asoslangan) cherkovning katta gumbazi va yarim gumbazlari Boʻzdagʻan inshootiga qaramay koʻtarilgan. Keyinchalik, ehtimol VII asrda ilk cherkovning janubida kattaroq cherkov qurilgan. Uchinchi cherkov yana maʼbad sifatida ishlatilgan. Cherkovlardagi yarim gumbazlar keyinchalik XII asr oxiriga toʻgʻri kelishi mumkin boʻlgan Kommenlar davrida Usmonlilar tomonidan vayron qilingan. Cherkov monastir binolari bilan oʻralgan boʻlib, ularning barchasi Usmonlilar davrida butunlay vayron qilingan. Konstantinopol lotinlar tomonidan bosib olingandan soʻng, bino Rim-katolik cherkovi sifatida ishlatilgan. 1453-yilda Istanbul fath qilinganidan keyin cherkov Fatih Mehmed tomonidan Kalenderi darveshlariga berilgan. Darveshlar bu joydan madrasa sifatida foydalanganlar. Oʻshandan beri u Kalenderhane (Kalendar uyi) nomi bilan tanilgan. 18-asrga kelib, Kalenderhane – Babussaade (saroy) ogʻa, Maktul Beshir ogʻa tomonidan masjidga aylantirilgan. Keyinchalik yongʻin va zilzila natijasida vayron boʻlgan masjid 1854 – yilda qayta tiklangan. Kalenderhane masjidining minorasi 1930 – yilda chaqmoq chaqishi natijasida vayron boʻlgan. Minorasi yonib, qulab tushgani uchun xaroba ahvolga kelib qolgan. 1966-1975 – yillarda Garvard universiteti va Istanbul texnika universiteti bilan hamkorlikda olib borilgan tadqiqot va qazish ishlari natijasida, 1968-yilda qayta tiklanib, ibodat qilish uchun qayta ochilgan.

Mnba

• Cogito 17 – Vizantiya – YKY
• Matheus, Tomas F. (1976) Istanbuldagi Bzyantin cherkovlari Fotosurat tadqiqoti . Universitet parki: Pensilvaniya shtat universiteti nashriyoti. ISBN 0-271-01210-2
• Gulesoy, Chelik (1976). Istanbul uchun qoʻllanma . Istanbul: Kutubxona. OCLC 3849706 (Wayback Machine saytida 2007-09-29 sanasida arxivlangan) 29 Eylül 2007 tarihinde </link>
• Krautheimer, Richard (1986). Architettum paleocristiane va bizantine Turin: Einaudi . ISBN 88-06-59261-0

Havolalar

• Archnet [ oʻlik/buzilgan havola ]

Vikiomborda Kalenderhane Mosque mavzusiga oid fayllar bor