Vikipediya

Kiberterrorchilik

mafkuraviy muvaffaqiyatga erishish maqsadida uyushtiriluvchi kiberhujum
(Kiberterrorizmdan yoʻnaltirildi)

Kiberterrorchilik bu tahdid yoki qoʻrqitish orqali, internetdan foydalangan holda, siyosiy yoki mafkuraviy muvaffaqiyatga erishish maqsadida uyushtiriluvchi kiberhujumlardir. Kompyuter viruslari, kompyuter qurtlari, fishing, zararli dasturlar, apparat usullari, dasturlash skriptlari kabi vositalar yordamida kompyuter tarmoqlarini, xususan, Internetga ulangan shaxsiy kompyuterlarni qasddan, keng miqyosda buzish harakatlari internet terrorizmining koʻrinishi boʻlishi mumkin[1]. Kiberterrorizm munozarali atamadir. Baʼzi mualliflar maʼlum terroristik tashkilotlar tomonidan signalizatsiya, vahima yoki jismoniy buzilishlarni yaratish maqsadida axborot tizimlariga qarshi hujumlarni buzish bilan bogʻliq juda tor taʼrifni tanlaydilar. Boshqa mualliflar esa kiberjinoyatni oʻz ichiga olgan kengroq taʼrifni afzal koʻrishadi. Kiberhujumda ishtirok etish, hatto zoʻravonlik bilan amalga oshirilmagan boʻlsa ham, terror tahdidi idrokiga taʼsir qiladi[2]. Baʼzi taʼriflarga koʻra, onlayn faoliyatning qaysi holatlari kiberterrorizm yoki kiberjinoyat ekanligini farqlash qiyin boʻlishi mumkin[3].

Kiberterrorizmni shaxsiy maqsadlar yoʻlida vayron qilish va zarar yetkazish uchun kompyuterlar, tarmoqlar va ommaviy internetdan qasddan foydalanish sifatida ham eʼtirof etish mumkin. Tajribali kiberterrorchilar, buzgʻunchilik boʻyicha juda malakali boʻlganlar hukumat tizimlariga katta zarar yetkazishi va keyingi hujumlardan qoʻrqib, mamlakatni tark etishi mumkin[4]. Bunday terrorchilarning maqsadlari siyosiy yoki mafkuraviy boʻlishi, bu esa terrorning bir koʻrinishi deb hisoblanishi mumkin[5].

Hukumat va ommaviy axborot vositalarida kiberterrorizm yetkazilishi mumkin boʻlgan ziyon haqida xavotirlar talaygina. Bu esa Federal Qidiruv Byurosi (FQB) va Markaziy Razvedka Boshqarmasi (CIA) kabi davlat idoralarini kiberhujumlar va kiberterrorizmga chek qoʻyishga unday boshladi[6].

Kiberterrorizmning bir necha asosiy va kichik holatlari boʻlgan. Al-Qoida internetdan tarafdorlari bilan muloqot qilish va hatto yangi aʼzolarni yollash uchun foydalangan[7]. Estoniya, Boltiqboʻyi mamlakati, texnologiya jihatidan rivojlanib borishmoqda, 2007-yil aprel oyida Estoniya poytaxti Tallinda joylashgan Ikkinchi Jahon urushi davridagi sovet haykali koʻchirilishi bilan bogʻliq tortishuvlardan soʻng kiberterror uchun kurash maydoniga aylanib qoladi[8].

Umumiy koʻrinishi

tahrir

Kiberterrorizm koʻlamining asosiy taʼrifi boʻyicha munozaralar mavjud. Ushbu taʼriflar tor boʻlishi mumkin, masalan, Internetdagi boshqa tizimlarga hujum qilish uchun Internetdan foydalanish, bu odamlar yoki mulkka nisbatan zoʻravonlikka olib keladi[9]. Ular, shuningdek, axborot texnologiyalari infratuzilmalariga odatiy hujumlar uchun terrorchilar tomonidan Internetdan foydalanishning har qanday shaklini oʻz ichiga olgan keng boʻlishi mumkin[9]. Ishda motivatsiya, maqsadlar, usullar va kompyuterdan foydalanishning markaziyligi boʻyicha malakaning oʻzgarishi mavjud. AQSh davlat idoralari ham turli xil taʼriflardan foydalanadilar va ularning hech biri hozirgacha oʻz taʼsir doirasidan tashqarida majburiy boʻlgan standartni joriy etishga urinmagan[10].

Kontekstga qarab, kiberterrorizm kiberjinoyat, kiberurush yoki oddiy terrorizm bilan sezilarli darajada mos kelishi mumkin[11]. Kasperskiy laboratoriyasi asoschisi Yevgeniy Kasperskiy hozirda „kiberterrorizm“ „ kiberurush“dan koʻra aniqroq atama ekanligini his qilmoqda. Uning taʼkidlashicha, „bugungi hujumlar bilan siz buni kim qilgani yoki ular yana qachon zarba berishini bilmaysiz. Bu kiber-urush emas, balki kiberterrorizmdir“[12]. U, shuningdek, oʻz kompaniyasi kashf etgan Flame Virus va NetTraveler Virus kabi keng koʻlamli kiber qurollarni biologik qurollarga tenglashtirib, bir-biriga bogʻlangan dunyoda ular bir xil darajada halokatli boʻlish potentsialiga ega ekanligini taʼkidlaydi[12][13].

Agar kiberterrorizmga anʼanaviy terrorizmga oʻxshash munosabatda boʻlsa, u faqat mulk yoki hayotga tahdid soladigan hujumlarni oʻz ichiga oladi va jismoniy, haqiqiy zarar yoki jiddiy buzilishlarni keltirib chiqarish uchun maqsadli kompyuterlar va maʼlumotlardan, xususan, Internet orqali foydalanish infratuzilmasi sifatida taʼriflanishi mumkin.

Terrorizmni oʻrganish boʻyicha ixtisoslashgan koʻplab akademiklar va tadqiqotchilar kiberterrorizm mavjud emasligini va haqiqatan ham xakerlik yoki axborot urushi masalasi ekanligini taʼkidlamoqda[14]. Hozirgi hujum va himoya texnologiyalarini hisobga olgan holda, elektron vositalardan foydalangan holda aholida qoʻrquv, jiddiy jismoniy zarar yoki oʻlim paydo boʻlishi ehtimoli yoʻqligi sababli uni terrorizm deb belgilashga rozi emaslar.

Umuman kiberjinoyatda boʻlgani kabi, kiberterrorizm aktlarini amalga oshirish uchun talab qilinadigan bilim va koʻnikmalar chegarasi erkin foydalanish mumkin boʻlgan xakerlik toʻplamlari va onlayn kurslar tufayli doimiy ravishda pasayib bormoqda[15]. Bundan tashqari, jismoniy va virtual olamlar jadal sur’atlar bilan birlashib, yana koʻplab imkoniyatlar maqsadlariga erishmoqda, buni Stuxnet, 2018-yildagi Saudiya neft-kimyosi sabotaj urinishi va boshqalar kabi eʼtiborga molik kiberhujumlar tasdiqlaydi[16].

Misollar

tahrir

Kiberhujumni dunyoning istalgan nuqtasida har kim amalga oshirishi mumkin. Chunki u nishondan minglab mil uzoqlikda boʻlgan holda ham amalga oshirilish imkoniyati egadir. Hujum muhim infratuzilmaga jiddiy zarar yetkazishi mumkin[17].

Baʼzi hujumlar siyosiy va ijtimoiy maqsadlarga erishish uchun amalga oshiriladi, buni quyidagi misollar koʻrsatadi:

  • 1996-yilda „White supremacist“ harakati bilan aloqador boʻlgan kompyuter xakeri Massachusets provayderini vaqtincha oʻchirib qoʻyadi va Internet provayderining maʼlumotlarni saqlash tizimining bir qismini buzib kiradi. Xaker bu orqali oʻzini Internet-provayderi nomi ostida butun dunyo boʻylab irqchi xabarlarni yuborishni toʻxtatishga uringan. Xaker tahdid bilan provayderda shunday xabar qoldiradi: "Siz hali haqiqiy kiberterrorini koʻrmadingiz. Menga ishonavering..".
  • 1998-yilda ispan namoyishchilari Global Communications Institutini (IGC) minglab soxta elektron pochta xabarlari bilan bombardimon qilishadi. E-pochta toʻsilgan va ISP foydalanuvchilariga yetkazilmagan, qoʻllab-quvvatlash liniyalari esa oʻz pochtalarini ololmagan odamlar bilan bogʻlangan edi. Namoyishchilar, shuningdek, IGC xodimlari va aʼzolari hisoblariga spam joʻnatishadi, oʻzlarining veb-sahifalarini soxta kredit karta buyurtmalari bilan yopib qoʻyishadi va IGC xizmatlaridan foydalanadigan tashkilotlarga nisbatan xuddi shunday taktikani qoʻllash bilan tahdid qilishadi. Ular IGCdan Bask mustaqilligini qoʻllab-quvvatlovchi Nyu-Yorkda joylashgan Euskal Herria Journal nashri uchun veb-saytni joylashtirishni toʻxtatishni talab qilishadi. Namoyishchilarning aytishicha, IGC terrorizmni qoʻllab-quvvatlagan, chunki veb-sahifalardagi boʻlimda Ispaniya siyosiy va xavfsizlik amaldorlariga suiqasd hamda harbiy inshootlarga hujumlar uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga olgan ETA terrorchilik guruhi haqidagi materiallar mavjud edi. IGC nihoyat tavba qiladi va „pochta portlashlari“ tufayli saytni tortib oladi.
  • 1998-yilda etnik Tamil partizanlari Shri-Lanka elchixonalariga katta hajmdagi elektron pochta xabarlarini yuborish orqali xalaqit berishga harakat qilishdi. Elchixonalarga ikki hafta davomida kuniga 800 ta elektron xat kelib tushdi. Xabarlarda „Biz Internet qora yoʻlbarslarimiz va biz buni sizning aloqalaringizni buzish uchun qilyapmiz“ deb yozilgan. Razvedka organlari buni terrorchilar tomonidan mamlakat kompyuter tizimlariga qarshi birinchi maʼlum boʻlgan hujum sifatida tavsiflaydi[18].
  • 1999-yilda Kosovo mojarosi paytida NATO kompyuterlari elektron „mail bombing“ bilan portlatilgan va NATO portlashlariga norozilik bildirgan xakerlar tomonidan xizmat koʻrsatishni rad etish hujumlariga uchragan. Bundan tashqari, korxonalar, jamoat tashkilotlari va akademik institutlar Sharqiy Yevropaning bir qator davlatlaridan juda siyosiylashtirilgan virusli elektron pochta xabarlarini oldilar. Veb-saytlarni buzish ham keng tarqalgan. Belgraddagi Xitoy elchixonasi tasodifan portlatilganidan soʻng, xitoylik xakerlar „Urush toʻxtamaguncha hujumni toʻxtatmaymiz!“ kabi xabarlarni,AQSh hukumati veb-saytlarida, joylashtirdilar.
  • .
  • 2021-yil dekabr oyi boshida AQSh Davlat departamentining kamida toʻqqiz nafar telefoni nomaʼlum hujumchi tomonidan buzib kirilgani haqida xabar berilgan edi. Toʻqqiz xodimning barchasida Apple iPhone smartfonlari boʻlgan. Bir necha oy davomida sodir boʻlgan buzgʻunchilik iMessages yordamida amalga oshirildi, unga dastur biriktirilgan boʻlib, u yuborilganda Pegasus deb nomlanuvchi josuslik dasturlari bilan aloqa oʻrnatmasdan oʻrnatilgan. Amaldagi dasturiy taʼminot Isroilda joylashgan NSO Group nomli josuslik dasturlarini ishlab chiqish kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan va sotilgan[19].
  • 2021-yil dekabr oyida AQShning kamida beshta mudofaa va texnologiya firmasi Xitoydan faoliyat yurituvchi guruh tomonidan xakerlik hujumiga uchradi. Guruh kelgusi oylarda paydo boʻlgan kampaniyasini oʻtkazish uchun ushbu tashkilotning dasturiy taʼminotida qoʻllangan ekspluatatsiyadan foydalangan. Ushbu buzilishlarning maqsadi parollar, shuningdek, shaxsiy aloqalarni toʻxtatish maqsadiga ega edi. Hozircha etkazilgan zarar miqdori aniq emas, chunki buzilishlar davom etmoqda[20].
  • 2022-yil aprel oyida Tayvan News portali Anonymous xaker kiber Anakin bilan shartnoma tuzganligi haqida xabar beardi COVID-19 va besh kun davom etgan „Anakinning gʻazabi operatsiyasi: oʻlish uchun vaqt yoʻq“, hukumat veb-saytlari, qishloq xoʻjaligini boshqarish tizimlari, koʻmir koni xavfsizligi interfeyslari, atom elektr stantsiyasining interfeyslari va shu jumladan Xitoy kompyuter tizimlarini buzgan sunʼiy yoʻldosh interfeyslari, qasos sifatida. Bundan tashqari, u Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishiga qarshi norozilik sifatida beshta rus veb-saytini buzgan edi[22].

Sabotaj

tahrir

Siyosiy boʻlmagan qo'poruvchilik harakatlari moliyaviy va boshqa zararlar keltiriladi. 2000-yilda norozi xodim Vitek Boden Avstraliyaning Maroochy Shire shahridagi suv yoʻllariga 800 000 litr tozalanmagan oqova suvni chiqarishiga sabab boʻladi[23][24].

2007-yilning may oyida Estoniyaning Tallin shahri markazidan Ikkinchi jahon urushi yodgorligi olib tashlanganidan keyin mamlakat ommaviy kiberhujumlar hurujiga uchraydi. Hujum DoS hujumlar huruji tarzida tashkillashtirilgan boʻlib, bundatanlangan saytlarni oflayn rejimga oʻtkazishga majbur qilish uchun trafik bilan bombardimon qilingan. Estoniya hukumatining deyarli barcha vazirliklar tarmoqlari, shuningdek, Estoniyaning ikkita yirik bank tarmoqlari oflayn rejimda oʻtadi va ishlamay qoladi. Bundan tashqari, Estoniya bosh vaziri Andrus Ansipning siyosiy partiya veb-saytida Ansipning yodgorlik haykalini olib tashlagani uchun soxta uzr soʻragan xati joy olgan. Hujum Rossiya hukumati tomonidan muvofiqlashtirilganligi haqidagi taxminlarga qaramay, Estoniya mudofaa vaziri kiberhujumlarni Rossiya rasmiylari bilan bogʻlaydigan ishonchli dalillarga ega emasligini tan oladi. Rossiya oʻzining ishtiroki haqidagi ayblovlarni „asossiz“ deya iddao qiladi va na NATO, na Yevropa komissiyasi ekspertlari Rossiya hukumatining rasmiy ishtiroki haqida hech qanday ishonchli dalil topa olishmaydi[25]. 2008-yil yanvar oyida mamlakat fuqarosi Estoniya islohotlar partiyasi veb-saytiga hujum uyushtirganlikda ayblanib, jarimaga tortiladi[26][27].

Rossiya-Gruziya urushi paytida, 2008-yil 5-avgustda, Gruziya Janubiy Osetiyaga bostirib kirishidan uch kun oldin, OSInform axborot agentligi va OSRadio veb-saytlari xakerlar hujumiga uchraydi. osinform.ru saytidagi OSinform veb-sayti oʻz sarlavhasi va logotipini saqlab qoladi, ammo uning mazmuni Alania TV veb-sayti tarkibidagi tasma bilan almashtiriladi. Janubiy Osetiyadagi auditoriyaga qaratilgan Gruziya hukumati tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan Alania TV telekanali veb-saytlarni buzishga aloqadorligini rad etdi. Oʻsha paytda Janubiy Osetiyaning Moskvadagi vakili boʻlgan Dmitriy Medoyev Gruziya urush arafasida sodir boʻlgan voqealar haqidagi maʼlumotlarni yashirishga urinayotganini daʼvo qilgan edi[28]. Ana shunday kiberhujumlardan biri Gruziya parlamenti va Gruziya Tashqi ishlar vazirligi veb-saytlari oʻrnini Gruziya prezidenti Mixail Saakashvilini Adolf Gitler bilan taqqoslaydigan suratlar bilan almashtirilishi tarzida yuz beradi[29]. Boshqa hujumlar koʻplab Gruziya va Ozarbayjon veb-saytlariga xizmat koʻrsatishni rad etish bilan bogʻliq[30]. Masalan, rus xakerlari AzerbaijaniDay.az axborot agentligi serverlarini oʻchirib qoʻygani kabi kiberhujumlar amalga oshirilgan[31].

2019-yil iyun oyida Rossiya oʻz elektr tarmogʻi AQSh tomonidan kiberhujum ostida boʻlishi „mumkin“ ekanini tan oladi[32]. The New York Times gazetasining xabar berishicha, Amerika Qoʻshma Shtatlari Kiberqoʻmondonligi xakerlari Rossiya elektr tarmogʻini buzishi mumkin boʻlgan zararli dasturlarni joylashtirishgan[33].

Veb-saytni buzish va xizmat koʻrsatishni rad etish

tahrir

2007-yilning oktabr oyida Ukrainaning sobiq prezidenti Viktor Yushchenkoning veb-sayti xakerlar hujumiga uchraydi. Mas’uliyatni „Yevrosiyo yoshlar harakati“ radikal, rus millatchi yoshlar guruhi oʻz zimmasiga oladi[34][35].

1999-yilda xakerlar NATO kompyuterlariga hujum qilishadi. Kompyuterlar ularni elektron pochta bilan toʻldiradi va ularga DDoS hujumlar huruji orqali urush hujum qilishadi. Xakerlar NATOning Belgraddagi Xitoy elchixonasini portlatishiga qarshi norozilik bildirishgan. Korxonalar, jamoat tashkilotlari va ilmiy muassasalar Yevropaning boshqa davlatlaridan viruslarni oʻz ichiga olgan oʻta siyosiylashtirilgan elektron pochta xabarlari bilan bombardimon qilinadi.

2018-yil dekabr oyida Twitter Xitoy va Saudiya Arabistonining „noodatiy faolligi“ haqida ogohlantirgan edi. Noyabr oyida foydalanuvchilarning telefon raqamlarining mamlakat kodini ochishi mumkin boʻlgan xatolik aniqlangan edi. Twitter ushbu xatoni „davlat homiyligi ostidagi aktyorlar“ bilan aloqasi boʻlishi mumkinligini taʼkidlab oʻtadi[36][37].

2021-yil may oyida Belgiyaning davlat sektori provayderi Belnetga qaratilgan DDOS hujumlarining ketma-ket toʻlqinlari Belgiyadagi koʻplab hukumat saytlarini oʻchirib tashlaydi. Davlat idoralari, universitetlar va tadqiqot markazlari internetga toʻliq yoki qisman kira olmagan 200 ta sayt taʼsir koʻrsatadi[38].

Yana qarang

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Botnets, Cybercrime, and Cyberterrorism: Vulnerabilities and Policy Issues for Congress“ (en). www.everycrsreport.com. Qaraldi: 5-sentabr 2021-yil.
  2. ↑ Canetti, Daphna; Gross, Michael; Waismel-Manor, Israel; Levanon, Asaf; Cohen, Hagit (1-fevral 2017-yil). „How Cyberattacks Terrorize: Cortisol and Personal Insecurity Jump in the Wake of Cyberattacks“. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking (inglizcha). 20-jild, № 2. 72–77-bet. doi:10.1089/cyber.2016.0338. PMID 28121462.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  3. ↑ Hower, Sara. Cyberterrorism, 1st, Santa Barbara, CA: Greenwood, 2011 — 140–149-bet. ISBN 9780313343131. 
  4. ↑ Laqueur, Walter. Cyberterrorism. Facts on File, 2002 — 52–53-bet. ISBN 9781438110196. 
  5. ↑ „India Quarterly : a Journal of International Affairs“. 42–43-jild. Indian Council of World Affairs. 1986. 122-bet. „The difficulty of defining terrorism has led to the cliche that one man's terrorist is another man's freedom fighter“ {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)
  6. ↑ Laqueur, Walter. Cyberterrorism. Facts on File, 2002 — 52–53-bet. ISBN 9781438110196. 
  7. ↑ Worth, Robert (25-iyun 2016-yil). „Terror on the Internet: The New Arena, The New Challenges“. New York Times Book Review. 21-bet. Qaraldi: 5-dekabr 2016-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  8. ↑ Hower, Sara. Cyberterrorism, 1st, Santa Barbara, CA: Greenwood, 2011 — 140–149-bet. ISBN 9780313343131. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Centre of Excellence Defence Against Terrorism. Responses to Cyber Terrorism. Amsterdam: IOS Press, 2008 — 34-bet. ISBN 9781586038366. 
  10. ↑ Bidgoli, Hossein. The Internet Encyclopedia, Vol. 1. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2004 — 354-bet. ISBN 978-0471222026. 
  11. ↑ „What is cyberterrorism? Even experts can't agree“. 12-noyabr 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-noyabr 2009-yil.. Harvard Law Record. Victoria Baranetsky. 5 November 2009.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Latest viruses could mean 'end of world as we know it,' says man who discovered Flame“, The Times of Israel, 6 June 2012
  13. ↑ „Cyber espionage bug attacking Middle East, but Israel untouched — so far“, The Times of Israel, 4 June 2013
  14. ↑ Iqbal, Mohammad. „Defining Cyberterrorism“. The John Marshall Journal of Information Technology & Privacy Law. 22-jild, № 2. 397–408-bet.
  15. ↑ „National Crime Agency Intelligence Assessment:Pathways into Cybercrime“. National Crime Agency. 13-avgust 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-avgust 2018-yil.
  16. ↑ Rudawski, Anna. „The Future of Cyber Threats: When Attacks Cause Physical Harm“. New York Law Journal. Qaraldi: 13-avgust 2018-yil.
  17. ↑ Ayers, Cynthia (September 2009). „The Worst is Yet To Come“. Futurist. 49-bet.
  18. ↑ Denning, Dorothy (Autumn 2000). „Cyberterrorism: The Logic Bomb versus the Truck Bomb“. Global Dialogue. 2-jild, № 4. 27-iyun 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-avgust 2014-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  19. ↑ Bing, Christopher; Menn, Joseph. „U.S. State Department phones hacked with Israeli company spyware - sources“ (en). Reuters (4-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 5-dekabr 2021-yil.
  20. ↑ Sean Lyngaas. „Suspected Chinese hackers breach more US defense and tech firms“. CNN. Qaraldi: 5-dekabr 2021-yil.
  21. ↑ „Anonymous hacks Russian federal agency, releases 360,000 documents“. The Jerusalem Post | JPost.com. Qaraldi: 6-aprel 2022-yil.
  22. ↑ News. „Anonymous' Cyber Anakin hacks 5 Russian websites over Ukraine war | Taiwan News | 2022-04-12 18:33:00“. Taiwan News (12-aprel 2022-yil). Qaraldi: 12-aprel 2022-yil.
  23. ↑ „Malicious Control System Cyber Security Attack Case Study–Maroochy Water Services, Australia“. csrc.nist.gov (30-noyabr 2016-yil).
  24. ↑ „Hacker jailed for reverse sewage“. The Register (31-oktabr 2001-yil).
  25. ↑ Sputnik. „Estonia has no evidence of Kremlin involvement in cyber attacks“. en.rian.ru (6-sentabr 2007-yil). 2011-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyun.
  26. ↑ „Estonia fines man for 'cyber war'“. BBC (25-yanvar 2008-yil). Qaraldi: 23-fevral 2008-yil.
  27. ↑ Leyden, John. „Estonia fines man for DDoS attacks“. The Register (24-yanvar 2008-yil). Qaraldi: 22-fevral 2008-yil.
  28. ↑ „S.Ossetian News Sites Hacked“. Civil Georgia (5-avgust 2008-yil). 2017-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyun.
  29. ↑ „You've Got Malice: Russian nationalists waged a cyber war against Georgia. Fighting back is virtually impossible“. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)
  30. ↑ Markoff, John. „Before the Gunfire, Cyberattacks“. The New York Times (13-avgust 2008-yil). Qaraldi: 26-yanvar 2009-yil.
  31. ↑ Today.az (11 August 2008). Russian intelligence services undertook large scale attack against Day.Az server
  32. ↑ „US and Russia clash over power grid 'hack attacks“. BBC News (18-iyun 2019-yil).
  33. ↑ „How Not To Prevent a Cyberwar With Russia“. Wired (18-iyun 2019-yil).
  34. ↑ „Russian Nationalists Claim Responsibility For Attack On Yushchenko's Web Site“. news.kievukraine.info. 2021-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyun.
  35. ↑ „Russian nationalists claim responsibility for attack on Yushchenko's Web site“. International Herald Tribune (30-oktabr 2007-yil). 19-fevral 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  36. ↑ „Twitter warns of 'unusual activity' from China and Saudi Arabia“. BBC News (17-dekabr 2018-yil). Qaraldi: 17-dekabr 2018-yil.
  37. ↑ „An issue related to one of our support forms“. Twitter. Qaraldi: 17-dekabr 2018-yil.
  38. ↑ „DDoS attack knocks Belgian government websites offline“ (en-US). WeLiveSecurity (5-may 2021-yil). Qaraldi: 26-oktabr 2021-yil.

Adabiyotlar

tahrir

Vashington, 2003-yil

  • Hoffman, Bruce: Inside Terrorism, Columbia University Press, New York, 2006-yil
  • Laqueur, Walter: The New Terrorism: Fanaticism and the Arms of Mass Destruction, Oxford University

Press, Nyu-York, 1999-yil

  • Sageman, Marc: Understanding Terror Networks, Penn, Philadelphia, 2004-yil
  • Wilkinson, Paul: Terrorism Versus Democracy, Routledge, London, 2006-yil

Havolalar

tahrir

Asosiy

tahrir

Yangiliklar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kiberterrorchilik&oldid=5229902" dan olindi