Louis XV

Lyudovik XV (1710-yil 15-fevral – 1774-yil 10-may) – fransuz qiroli, 1715-yildan to vafotigacha hukmronlik qilgan. U Lyudovik XIV ning nevarasi, u besh yoshida muvaffaqiyat qozongan. Uni „Sevimli“ (fransuzcha: le Bien-Aimé) deb atashgan. Uning kuchli rahbarlikni taʼminlay olmagani va juda zarur islohotlar Fransiya inqilobiga sabab boʻldi.

Hayoti va hukmronligi

Lyudovik 1710-yil 15-fevralda Versalda fransuz Lyudovik XIII va uning onasi Savoyalik Mari Adelaidening oʻgʻli. Filipp II Orlean gersogi, Fransiya regenti, Lyudovik 1723-yilda qonuniy yoshga yetgunga qadar regent sifatida boshqargan. 1725-yilda Polsha qiroli Stanislav I ning qizi Mariya Leshchinskaga uylangan. Keyingi yili uning sobiq ustozi Andre Herkul de Fleri bosh vazir boʻldi. Fleury 17 yildan soʻng vafotigacha Frantsiyaga barqaror maʼmuriyat berdi. Shundan soʻng Lyudovik oʻzi nominal nazorat ostida edi, lekin u hukumatga faqat birdan-bir qiziqish bilan qaradi va hech qachon uyda yoki chet elda izchil siyosatga amal qilmadi. Unga tez-tez bekalari taʼsir koʻrsatdi, ularning eng kuchlisi markiz de Pompadur edi.

Harbiy faoliyati va oʻlimi

Fransiya Lyudovik hukmronligi davrida uchta urushda qatnashgan. Birinchi Polsha vorislik urushi (1733-35) natijasida Fransiya Lotaringiya provinsiyasini qoʻlga kiritdi. Ikkinchisi, Angliya bilan mustamlakachilik kurashining boshlanishini belgilagan Avstriya vorisligi urushi (1740-48) qarorsiz edi. Oxirgi Yetti yillik urushda (1756-63) korruptsiya va notoʻgʻri boshqaruv tufayli mayib boʻlgan Fransiya xorijdagi mulklarining katta qismini inglizlarga boy berdi. Bu davrdagi Fransiya tashqi siyosati Lyudovikning „maxfiy diplomatiyasi“ tufayli tartibsiz holga keltirildi, chunki uning boshqa mamlakatlardagi agentlari baʼzan oʻz vazirlarining maqsadlariga zid boʻlgan maqsadlarni koʻzlaganlar. Vaziyat 1760-yillarda, yangi vazir, Dyuk de Choiseul hukumatga bir oz tartib oʻrnatgan va Yetti yillik urush etkazilgan zararni qoplashga uringanida biroz yaxshilandi. Hukmronligining soʻnggi yillarida Lyudovik oʻz kansleri Rene de Maupeu bilan hamkorlik qilib, mamlakatdagi adolatsiz va samarasiz soliq tizimini isloh qildi. 1771-yilda islohotga qarshi chiqqan parlamentlar yoki suveren sudlar qayta tashkil etildi va qirol farmonlariga toʻsqinlik qilish huquqidan mahrum qilindi. Keyin ilgari ozod qilingan zodagonlar va ruhoniylarni soliqqa tortish choralari koʻrildi, ammo 1774-yil 10-mayda Versalda qirol oʻlimidan soʻng bu choralar bekor qilindi. Lyudovik XV magʻlubiyatga uchragan va mashhur boʻlmagan qirol sifatida chechakdan vafot etdi. Uning oʻrniga uning nabirasi Lyudovik XVI oʻtirdi, keyinchalik u fransuz inqilobi davrida giliotinada oʻldirilgan.