Mahmut Gareyev
Mahmut Axmetovich Gareyev (tatarcha: Мәхмүт Әхмәт улы Гәрәев, 1923-yil 23-iyul, Chelyabinsk – 2019-yil 25-dekabr, Moskva) – sovet va rus harbiy rahbari. Harbiy fanlar doktori (1977) va tarix fanlari doktori (1992[1]), professor.
| Mahmut Gareyev | |
|---|---|
| Asl ismi | Teodor Sergeyevich Kulakov |
| Tavalludi |
1923-yil 23-iyul Chelyabinsk, RSFSR, SSSR |
| Vafoti |
2019-yil 25-dekabr Moskva, Rossiya |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Xizmatdagi yillari | 1939–1992-yillar |
| Unvoni | Armiya generali |
| Mukofotlari |
      |
Hayoti
tahrirMahmut Gareyev 1923-yil 23-iyulda Chelyabinskda tatar oilasida tugʻilgan[1]. Otasi – Axmetdin Gareyev (1881-?), asli Boshqirdistonning Chishmin tumani, Solixovo qishlogʻidan, ishchi. Uning birinchi rafiqasi – Mukkadis, 1921-yilda tifdan vafot etib, undan toʻrt farzandi qolgan. Onasi – Raxima (familyasi Usmonova; 1892-?), Axmetdinning ikkinchi rafiqasi, Tataristonning Tetyushinskiy tumani, Alabaevo qishlogʻida tugʻilgan[2].
1931-yildan boshlab oilasi bilan asosan Oʻrta Osiyoda yashab, koʻpincha bir joydan ikkinchi joyga koʻchib yurgan[2]. Maktabni tugatgandan keyin, Leninobod rejalashtirish-iqtisodiyot (kooperativ) texnikumida oʻqigan. Lekin, uni tugatmaydi. 1941-yil may oyida Lenin nomidagi Toshkent piyodalar maktabiga oʻqishga kirgan. Oʻsha yilning noyabr oyida tezlashtirilgan oʻquv kursini tugatib, Ulugʻ Vatan urushi frontiga yuborilgan[2].
Urush yillarida
tahrirMahmut Gareyev 1941-yil noyabrdan Ulugʻ Vatan urushi qatnashchisi boʻlgan. U 99-alohida milliy tojik otishma brigadasiga vzvod komandiri etib tayinlangan[2]. Lekin, vzvodga qoʻmondonlik qilmagan. Ofitserlarning yoʻqotishlari tufayli avvaliga batalyon komandiri vazifasini bajarishga majbur boʻlgan, keyin bir polkning qoʻmondoni boʻlgan[3]. 1942-yilning fevraligacha bu lavozimda qolgan[2].
1944-yil iyundan boshlab 3-Belorussiya frontida boʻlgan. 1945-yil 20-fevralgacha 5-armiyaning 45-oʻq korpusi shtabi operativ boʻlimi boshligʻining yordamchisi, keyin katta yordamchisi lavozimlarida xizmat qilgan[2].
Kenigsberg uchun boʻlgan janglarda Mahmud yaralangan[2], lekin xizmatda qolgan.
Kenigsberg qoʻlga kiritilgandan soʻng, armiya 1-Uzoq Sharq frontiga oʻtkazilgan. U yerda 1945-yil 2-sentyabrda Yaponiya ustidan gʻalaba qozonilgunga qadar jang qiladi.
U jangovar harakatlarni mayor unvoni bilan tugatgan[2]. Urush yillarida 4 marta jarohat olib, miyasi chayqalgan. 5 ta harbiy orden bilan taqdirlangan.
SSSRda harbiy xizmati
tahrir
Urushdan keyin Uzoq Sharq harbiy okrugidagi 5-armiya shtabida xizmat qilishni davom ettiradi. 1945-yil dekabr oyida Yaponiya harbiy asirlari lagerlarini kuzatish va boshqarish boʻyicha guruh rahbari etib tayinlangan[2]. 1946-yil 2-oktyabrdan 1947-yil noyabrgacha 5-armiya shtabining tezkor boʻlimida urush tajribasini oʻrganish boʻyicha katta ofitser boʻlgan.
Oilasi
tahrirMahmut Gareyev 1951-yilning may oyida Tamara Ivanovna Lazarevaga uylangan (1998-yilda vafot etgan[2]).
Oʻgʻli – Timur (1961-yil noyabrda tugʻilgan[2]), Rossiya armiyasining isteʼfodagi zobiti. Qizi – Galiya Krainova, (1952-yil may oyida tugʻilgan[2]), ingliz tili oʻqituvchisi boʻlib ishlagan. Nevara va chevaralari ham bor.
Mukofotlari
tahrirSovet va Rossiya mukofotlari
tahrir- III darajali „Vatanga xizmatlari uchun“ ordeni (2013[4])
- Aleksandr Nevskiy ordeni (05.06.2018[5])
- „Shon-sharaf“ ordeni
- Doʻstlik ordeni (2003)
- Lenin buyrugʻi
- Toʻrtta Qizil Bayroq ordeni (14.12.1944, 1945, 1967, 1982)
- Aleksandr Nevskiy ordeni (19.09.1945)
- 2-darajali Vatan urushi ordeni (26.06.1944) va 1-darajali (03.11.1985).
- Mehnat Qizil Bayroq ordeni (1981)
- Uchta Qizil Yulduz ordeni (18.12.1943, 1956, …)
- II va III darajali „SSSR Qurolli Kuchlarida Vatanga qilgan xizmati uchun“ ordenlari (1975[6])
- Jangovar xizmatlari uchun medali (20.05.1949)
- „Kenigsbergni qoʻlga kiritgani uchunuchun medali“ (1945)
- Medallar
- Tatariston Respublikasi Fanlar akademiyasining „Fandagi yutuqlari uchun“ oltin medali (2013[7]).
Boshqa mamlakatlarning mukofotlari
tahrir- „Oltin xoch“ (Polsha, 10/6/1973)
- Saur inqilobi ordeni (Afgʻoniston)
- Qizil Bayroq ordeni (Afgʻoniston)
- „Jasorat uchun“ ordeni (Afgʻoniston)
- 1-darajali Yulduz ordeni
- Afgʻoniston, Bolgariya, Kuba, Moʻgʻuliston, Polsha, Ruminiya, Chexoslovakiya[2] medallari.
Xotirasi
tahrir- 2023-yil 30-iyun kuni sobiq harbiy shaharchasi Pechida (hozirgi Belorussiyaning Minsk viloyati, Borisov shahrining mikrorayoni) Mahmut Gareyev sharafiga yodgorlik lavhasi tantanali ravishda ochilgan[8][9].
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 „Махмут Гареев — человек, генерал, ученый“. Оружие России. 2013-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 14-may.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Крайнова, Гибадулин 2013.
- ↑ „Махмута Гареева похоронили на мемориальном кладбище в Мытищах“ (ru). Российская газета. 2021-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-sentyabr.
- ↑ „В Кремле Владимир Путин вручил орден генералу Махмуту Гарееву“. 2013-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-iyul.
- ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 6 мая 2018 года № 199 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“. 2018-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-may.
- ↑ General armii M. A. Gareev otmetil 95-letie. // „Rossiyskoe voennoe obozrenie“. – 2018. – № 7. – S.25.
- ↑ „Награждённые Золотой медалью АН РТ «За достижения в науке»“. Академия наук Республики Татарстан. 2022-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-fevral.
- ↑ Дроздовская Алёна. „Собрался весь городок. Мемориальную доску Герою Советского Союза Махмуту Гарееву открыли в Печах“ (ru). Информационное агентство «Минская правда» (2023-yil 30-iyun). Qaraldi: 2023-yil 6-sentyabr.
- ↑ „Мемориальную доску генералу армии Махмуту Гарееву открыли в военном городке Печи“ (ru). Военный информационный портал Министерства обороны Республики Беларусь (2023-yil 4-iyul). Qaraldi: 2023-yil 6-sentyabr.[sayt ishlamaydi]
Adabiyotlar
tahrir- Gazukin Pavel Yevgenevich. Gareev Maxmut Axmetovich // Voenachalniki rossiyskoy armii : spravochnik. – M.: Panorama, 2001. – S. 39—40. – ISBN 5-94420-003-0.
- Gareev, Maxmut Axmetovich // Tatarskaya ensiklopediya. T. 2. – Kazan, 2005.
- Генерал Армии Махмут Гареев. Служу Отчизне!. М.: Иинсан, 2013. ISBN 978-5-85840-038-7.
- Gorbachyov A. N. 10 000 generalov strani: Kratkiy biobibliograficheskiy spravochnik. / 5-e izd. – M.: Infogans, 2017.
- Lobov V. I., Portugalskiy R. M., Runov V. A. Voennaya elita Rossii. Sovetskiy period. 1917—1991. —— M., 2010.
- Okorokov A. Sekretnie voyni SSSR. Samaya polnaya ensiklopediya. – M.: Yauza, Eksmo, 2015. – 704 s. – ISBN 978-5-699-67679-8.
- Prezidentu Akademii voennix nauk generalu armii M. A. Gareevu – 90 let // Novaya i noveyshaya istoriya. – 2013. – № 4.
- Rubsov Yu. V. Prezident Akademii voennix nauk M. A. Gareev // Novaya i noveyshaya istoriya. – 2003. – № 4;
- Komandarm voenno-istoricheskogo fronta. 100 let so dnya rojdeniya generala armii M. A. Gareeva (rus.) // Voenno-istoricheskiy jurnal. – M.: FGBU "RITs „Krasnaya zvezda“ Minoboroni Rossii, 2023. – Iyul (№ 7). – S. 108—109.
Havolalar
tahrir- Maxmut Gareev: biografiya va bibliografiyadan tanlangan lahzalar (Wayback Machine saytida 2009-03-01 sanasida arxivlangan)
- Video: Mahmut Gareev bilan suhbat
- Chishmin tumanida armiya generali Mahmud Gareevning muzeyi ochildi / Lyudmila Ternovaya. „Bashinform“ axborot agentligi
- Armiya generali Maxmut Gareev 95 yoshda! (Wayback Machine saytida 2020-06-21 sanasida arxivlangan) // Qizil yulduz: gazeta.