Martin Van Buren (/væn ˈbjʊərən/ van BURE-ən Maarten van Buren [ˈmaːrtə(n) vɑm ˈbyːrə(n)]; 1782-yil 5-dekabr – 1862-yil 24-iyul) – amerikalik huquqshunos, diplomat va davlat arbobi 1837-yildan 1841-yilgacha Amerika Qoʻshma Shtatlarining sakkizinchi prezidenti boʻlib ishlagan[5]. Demokratik partiyaning asosiy asoschisi, shuningdek, u Nyu-Yorkning bosh prokurori va AQSh senatori boʻlib ishlagan, keyin esa qisqa muddat Nyu-Yorkning toʻqqizinchi gubernatori boʻlib Endryu Jekson maʼmuriyatiga qoʻshilgan. Amerika Qoʻshma Shtatlarining oʻninchi davlat kotibi, Buyuk Britaniya vaziri va 1832-yilda Jeksonning chiptasi bilan saylanganidan keyin 1833-yildan 1837-yilgacha sakkizinchi vitse-prezidenti boʻlgan. Van Buren 1836-yilda boʻlingan Whig raqiblariga qarshi prezidentlik lavozimini egalladi va Van Buren 1840-yilda qayta saylanishda magʻlub boʻlib, 1844-yilda Demokratik nomzodlikni qoʻlga kirita olmadi. Keyinchalik Van Buren oʻz hayotida oqsoqol davlat arbobi va 1848-yilgi prezidentlik saylovlarida Erkin Tuproq partiyasi chiptasini boshqargan qullikka qarshi yetakchi sifatida maydonga chiqdi.

Martin Van Buren

Van Buren 1855-yilda
8-Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidenti
Mansab davri
4-mart 1837-yil – 4-mart 1841-yil
Vitse-prezident
Oʻtmishdoshi Andrew Jackson
Vorisi William Henry Harrison
8-Amerika Qoʻshma Shtatlari Vitse-prezidenti
Mansab davri
4-mart 1833-yil – 4-mart 1837-yil
Prezident Andrew Jackson
Oʻtmishdoshi John C. Calhoun
Vorisi Richard Mentor Johnson
AQShning Birlashgan Qirollik elchisi
Mansab davri
8-avgust 1831-yil – 4-aprel 1832-yil
Prezident Andrew Jackson
Oʻtmishdoshi Louis McLane
Vorisi Aaron Vail
AQShning 10-Davlat Kotibi
Mansab davri
28-mart 1829-yil – 23-may 1831-yil
Prezident Andrew Jackson
Oʻtmishdoshi Henry Clay
Vorisi Edward Livingston
Nyu-York 9-gubernatori
Mansab davri
1-yanvar 1829-yil – 12-mart 1829-yil
Oʻtmishdoshi Nathaniel Pitcher
Vorisi Enos T. Throop
AQSh Senatori (Nyu-York)
Mansab davri
4-mart 1821-yil – 20-dekabr 1828-yil
Oʻtmishdoshi Nathan Sanford
Vorisi Charles E. Dudley
Nyu-Yorkning 14-prokurori
Mansab davri
17-fevral 1815-yil – 8-iyul 1819-yil
Gubernator
  • Daniel D. Tompkins
  • John Tayler
  • DeWitt Clinton
Oʻtmishdoshi Abraham Van Vechten
Vorisi Thomas J. Oakley
Nyu-York Senati aʼzosi (Oʻrta tumandan)
Mansab davri
1-iyul 1813-yil – 30-iyun 1820-yil
Oʻtmishdoshi Edward Philip Livingston
Vorisi
  • William C
  • BouckJohn I
  • MillerTilly Lynde
Kolumbiya okrugi surrogati, Nyu-York
Mansab davri
1808-yil – 1813-yil
Oʻtmishdoshi James I. Van Alen
Vorisi James Vanderpoel
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Maarten van Buren

5-dekabr 1782-yil
Kinderhook, Nyu-York, Qoʻshma Shtatlar
Vafoti 24-iyul 1862-yil(1862-07-24)
(79 yoshda)
Kinderhook, Nyu-York, Qoʻshma Shtatlar
Fuqaroligi AQSH bayrogʻi AQSh
Siyosiy partiyasi
  • Demokratik-respublikachi (1799-1825-yillar)
    • Demokratik (1825-1848-yillar, 1852-yildan)
  • Free Soil partiyasi (1848-1852-yillar)
Boʻyi 5 fut 6 inches (1.68 m)[1]
Turmush oʻrtogʻi
Hannah Hoes (turm. 1807)
Bolalari 5 ta, Abram ll va Jon bilan birga
Ota-onasi Abraham Van Buren
Kasbi
  • Siyosatchi
  • huquqshunos
Dafn etilgan joyi Hollandiya islohotlari cherkovi, Kinderhook
Imzosi
Taxallus(lar)i
  • Little Van
  • Old Kinderhook
  • The Little Magician
  • The Red Fox of Kinderhook[2]
  • Martin van Ruin[3]
  • The Mistletoe Politician[4]

Van Buren Nyu-Yorkning Kinderhook shahrida tugʻilgan, u yerda aholining aksariyati gollandiyaliklar boʻlib, asosiy til sifatida golland tilida gaplashishgan; u ingliz tilini ikkinchi til sifatida bilgan yagona prezidentdir. Advokat sifatida taʼlim olgach, u Demokratik-Respublika partiyasi aʼzosi sifatida siyosatga kirdi, Nyu-York shtati Senatidan oʻrin egalladi va 1821-yilda Qoʻshma Shtatlar Senatiga saylandi. Bucktails fraksiyasi rahbari sifatida Van Buren paydo boʻlib, 1820-yillarda Nyu-Yorklik siyosatchi sifatida Albany Regency deb nomlanuvchi siyosiy mashinani yaratdi. U 1828-yilgi prezidentlik saylovlarida Endryu Jeksonning nomzodini qoʻllab-quvvatlash uchun Nyu-York gubernatori lavozimiga muvaffaqiyatli qatnashdi, lekin Jeksonning inauguratsiyasidan koʻp oʻtmay isteʼfoga chiqdi, shuning uchun u Jeksonning davlat kotibi lavozimiga tayinlanishini qabul qilishi mumkin edi. Vazirlar mahkamasida Van Buren Jeksonning asosiy maslahatchisi edi va birlashuvchi Demokratik partiyaning tashkiliy tuzilmasini qurdi. U oxir-oqibat Petticoat ishini hal qilishda yordam berish uchun isteʼfoga chiqdi va qisqa muddat Buyuk Britaniyada elchi boʻlib ishladi. Jeksonning buyrugʻiga koʻra, 1832-yilgi Demokratik Milliy Konvensiya Van Burenni vitse-prezidentlikka nomzod qilib koʻrsatdi va u Demokratik chipta orqali 1832-yilgi prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonganidan keyin oʻz lavozimini egalladi.

Yoshlik davri va taʼlimi

tahrir
 
Daniel Dickinson tomonidan chizilgan Van Buren portreti, tax. 1820-yillar

Martin Van Buren 1782-yil 5-dekabrda Nyu-Yorkning Kinderhook shahrida Gudzon daryosi vodiysidagi Albany shahridan taxminan 20 milya (32 km) janubda tugʻilgan[6].

Uning otasi Avraam Van Buren 1631-yilda Yangi Niderlandiyaga hijrat qilgan va Manhattan orolida yer sotib olgan, asli Buurmalsen (Gollandiya) shahridan boʻlgan Kornelis Messenning avlodi edi[7]. Britaniyalik sub’ekt boʻlib tugʻilmagan AQShning birinchi prezidenti boʻlishi bilan birga Van Buren ham Britaniyalik boʻlmagan AQShning birinchi prezidenti edi; u butunlay gollandiyalik edi. Avraam Van Buren Amerika inqilobi davrida vatanparvar boʻlgan va keyinchalik Demokratik-Respublikachilar partiyasiga qoʻshilgan[8][9][10]. U Kinderhookda mehmonxona va tavernaga ega boʻlgan va bir necha yil Kinderhookning shahar kotibi boʻlib ishlagan. 1776-yilda u Kinderxuk shahridagi Mariya Xoes (yoki Goes) Van Alenga (1746—1818), shuningdek, Gollandiyalik ekstrakt va Iogannes Van Alenning bevasi (1744—1773) bilan turmush qurdi. Uning birinchi turmushidan uchta farzandi bor edi, jumladan, AQShning boʻlajak vakili Jeyms I. Van Alen. Uning ikkinchi turmushidan besh farzand koʻrdi, Martin uchinchisi edi .

Manbalar

tahrir
  1. Widmer, Ted and Arthur M. Schlesinger, Edward L. Widmer, Martin Van Buren, Times Books, 2005, p. 2. ISBN 0-8050-6922-4
  2. „The Wise Guide: The Red Fox of Kinderhook“. Library of Congress (2011-yil dekabr). 2023-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-iyun.
  3. Silbey, Joel „Martin Van Buren“. Miller Center (2016-yil 26-sentyabr). 2018-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-iyun.
  4. Hatfield, Mark O. „Martin Van Buren (1833–1837)“, . Vice Presidents of the United States, 1789–1993, Senate Historical Office, Washington: US Government Printing Office, 1997 — 105–118-bet. OCLC 606133503. Qaraldi: 2018-yil 15-iyun. 
  5. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  6. „Martin van Buren [1782–1862“]. New Netherland Institute.org. Albany, NY: New Netherland Institute. 2015-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-fevral.
  7. „Our Non-Anglo-Saxon Presidents“ (2012-yil 25-iyul). 2022-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-may.
  8. Roberts, James A.. New York in the Revolution as Colony and State. Albany: Brandow Printing Company, 1898 — 109-bet. ISBN 978-0-8063-0496-0. 
  9. Kane, Joseph Nathan. Presidential Fact Book. Random House, 1998 — 53-bet. ISBN 978-0-375-70244-0. 
  10. Foss, William O.. Childhoods of the American Presidents. Jefferson: McFarland Publishing, 2005 — 45-bet. ISBN 978-0-7864-2382-8. 



Havolalar

tahrir
Ushbu maqolani tinglang (1 soat and 10 daqiqa)
noicon
 
Bu audiofayl ushbu maqolaning
Xato: sana kiritilmadi
sanasidagi versiyasi asosida yaratilgan boʻlib, shu sanadan keyin amalga oshirilgan tahrirlarni aks ettirmaydi.