„Limba noastră“ („Bizning tilimiz“; rumincha talaffuzi: [ˈlimba ˈno̯astrə] (tinglash)) — Moldova davlat madhiyasi hisoblanadi. Madhiya 1994-yildan beri norasmiy ravishda qoʻllanila boshlandi va 1995-yil 22-iyulda rasman qabul qilingan.[1]
1990-yillarning boshlarida qisqa vaqt mobaynida Moldova milliy madhiyasi sifatida „Deşteaptă-te, române!“ ishlatilgan. Ushbu madhiya Ruminiyaning milliy madhiyasi boʻlgan va shunday boʻlib qoladi. Qoʻshiq matni oʻlimidan bir oy oldin Alexei Mateevici (1888-1917) tomonidan yozilgan.[2] Mateevici Bessarabiyaning milliy ozod qilinishiga katta hissa qoʻshgan. Musiqani Alexandru Cristea bastalagan.
„Tilimiz“ sheʼri ilk bor „Kuvint Moldovenesk“ („Moldovacha soʻz“) gazetasida 1917-yil 21-iyunda bosilgan. Mateevich oʻsha yilning bahorida Ruminiya frontidan (Karpatdagi Ruminiyaning Maresheshti qishlogʻi) maktublaridan birida „bizning tilimiz“ haqida sheʼr yozish istagi haqida gapirdi. Gʻoya 1917-yil iyun oyida amalga oshirildi. 17-sanada sheʼr tugallandi, ertasi kuni Kishinyovda moldova oʻqituvchilari uchun kurslar ochilishida muallif tomonidan oʻqildi. Sheʼr, shuningdek, „Kuvint Moldovenesk“ jurnalida (1917, No49, 21-iyun, 2-bet) — xuddi shu nomdagi gazetaning bepul ilovasi, „Shkoala Moldoveneasca“ jurnalida (1917, № 2) nashr etilgan. 2-4, iyul-sentyabr, 94-bet). Oʻsha yili asar Ruminiyaning „Neamul Romanesc“ gazetasida 29-avgustda chop etildi. Keyingi yillarda u Ruminiya Bessarabiyasida, soʻngra Sovet Moldaviyasida amalga oshirilgan Mateevich asarlarining mutlaqo barcha nashrlariga kiritilgan. Ular, oʻrnatilgan anʼanaga koʻra, har bir yangi nashrni ochadilar. 1930-yillarda bastakor Alexandru Cristea sheʼrga musiqa qoʻydi. Hozirgi vaqtda uning koʻplab nashrlari, jumladan, alohida kitoblari mavjud va Moldovada oʻrta maktabda oʻrganiladi.
"Limba noastră" ning diqqat markazida davlat tili boʻlib, Moldova milliy tili, bu orqali tilga boʻlgan eʼtiborning asosiy ekanligini koʻrsatadi. Bu xalqni oʻz ona tilidan foydalanishni qayta tiklashga chaqiradi. Sheʼr tilga nomi bilan murojaat qilmaydi; uni sheʼriy tilda „bizning tilimiz“ deb atashadi.
„Limba noastră“ oʻn ikki misrali sheʼrga asoslangan. Bugungi kunda qoʻllanilayotgan rasman belgilangan milliy madhiya uchun misralar tanlab olindi va har biri toʻrt qatorli besh misraga aylantirildi yaʼni, mos ravishda birinchi, ikkinchi, beshinchi, toʻqqizinchi va oʻn ikkinchi misralar tanlab olindi va ular qalin harflar bilan taʼkidlangan.
Bugungi kunda madhiya soʻzlari davlatdagi koʻplab markalarda oʻz aksini topgan. Shuningdek,
| Rumin tili[3][4]
|
Moldova kirill alifbosi
|
IPA transkripsiyasi
|
Ingliz tilida
|
I
Limba noastră-i o comoară
în adîncuri înfundată
Un șirag de piatră rară
pe moșie revărsată.
II
Limba noastră-i foc ce arde
într-un neam, ce fără veste
S-a trezit din somn de moarte
ca viteazul din poveste.
III
Limba noastră-i numai cîntec
doina dorurilor noastre
Roi de fulgere, ce spintec
noruri negri, zări albastre.
IV
Limba noastră-i graiul pîinii
cînd de vînt se mișcă vara
În rostirea ei bătrînii
cu sudori sfințit-au țara.
V
Limba noastră-i frunză verde
zbuciumul din codrii veșnici
Nistrul lin, ce-n valuri pierde
ai luceferilor sfeșnici.
VI
Nu veți plînge-atunci amarnic
că vi-i limba prea săracă
Și-ți vedea, cît îi de darnic
graiul țării noastre dragă.
VII
Limba noastră-i vechi izvoade
povestiri din alte vremuri
Și citindu-le ’nșirate
te-nfiori adînc și tremuri.
VIII
Limba noastră îi aleasă
să ridice slava-n ceruri
Să ne spiue-n hram și-acasă
veșnicele adevăruri.
IX
Limba noastră-i limbă sfîntă
limba vechilor cazanii
Care-o plîng și care-o cîntă
pe la vatra lor țăranii.
X
Înviați-vă dar graiul
ruginit de multă vreme
Ștergeți slinul, mucegaiul
al uitării ’n care geme.
XI
Strîngeți piatra lucitoare
ce din soare se aprinde
Și-ți avea în revărsare
un potop nou de cuvinte.
XII
Răsări-va o comoară
în adîncuri înfundată
Un șirag de piatră rară
pe moșie revărsată.}}
|
I
Лимба ноастрэ-й о комоарэ
ын адынкурь ынфундатэ
Ун шираг де пятрэ рарэ
пе мошие ревэрсатэ.
II
Лимба ноастрэ-й фок че арде
ынтр-ун ням, че фэрэ весте
С-а трезит дин сомн де моарте
ка витязул дин повесте.
III
Лимба ноастрэ-й нумай кынтек
дойна дорурилор ноастре
Рой де фулӂере, че спинтек
ноурь негри, зэрь албастре.
IV
Лимба ноастрэ-й граюл пыйний
кынд де вынт се мишкэ вара
Ын ростиря ей бэтрыний
ку судорь сфинцит-ау цара.
V
Лимба ноастрэ-й фрунзэ верде
збучумул дин кодрий вешничь
Ниструл лин, че-н валурь пиерде
ай лучеферилор сфешничь.
VI
Ну вець плынӂе-атунчь амарник
кэ ви-й лимба пря сэракэ
Ши-ць ведя, кыт ый де дарник
граюл цэрий ноастре драгэ.
VII
Лимба ноастрэ-й векь извоаде
повестирь дин алте времурь
Ши читинду-ле ’нширате
те-нфиорь адынк ши тремурь.
VIII
Лимба ноастрэ ый алясэ
сэ ридиче слава-н черурь
Сэ не спиуе-н храм ши-акасэ
вешничеле адевэрурь.
IX
Лимба ноастрэ-й лимбэ сфынтэ
лимба векилор казаний
Каре-о плынг ши каре-о кынтэ
пе ла ватра лор цэраний.
X
Ынвиаць-вэ дар граюл
руӂинит де мултэ време
Штерӂець слинул, мучегаюл
ал уйтэрий ’н каре ӂеме.
XI
Стрынӂець пятра лучитоаре
че дин соаре се апринде
Ши-ць авя ын ревэрсаре
ун потоп ноу де кувинте.
XII
Рэсэри-ва о комоарэ
ын адынкурь ынфундатэ
Ун шираг де пятрэ рарэ
пе мошие ревэрсатэ.}}
|
1
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj o ko.ˈmo̯a.rə]
[ɨn a.ˈdɨŋ.kurʲ ɨn.fun.ˈda.tə]
[un ʃi.ˈrag de ˈpja.trə ˈra.rə]
[pe mo.ˈʃi.e re.vər.ˈsa.tə]
2
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj fok t͡ʃe ˈar.de]
[ˈɨn.trun ne̯am t͡ʃe ˈfə.rə ˈves.te]
[sa tre.ˈzit din somn de ˈmo̯ar.te]
[ka vi.ˈte̯a.zul din po.ˈves.te]
3
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj ˈnu.maj ˈkɨn.tek]
[ˈdoj.na ˈdo.ru.ri.lor ˈno̯as.tre]
[roj de ˈful.d͡ʒe.re t͡ʃe ˈspin.tek]
[ˈno.rurʲ ˈne.ɡri zərʲ al.ˈbas.tre]
4
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj ˈgra.jul ˈpɨj.nij]
[kɨnd de vɨnt se ˈmiʃ.kə ˈva.ra]
[ɨn ros.ˈti.re̯a jej bə.ˈtrɨ.nij]
[ku su.ˈdorʲ sfin.ˈt͡sit.au ˈt͡sa.ra]
5
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj ˈfrun.zə ˈver.de]
[ˈzbu.t͡ʃju.mul din ˈkod.rij ˈveʃ.nit͡ʃʲ]
[ˈnis.trul lin t͡ʃen ˈva.lurʲ ˈpjer.de]
[aj lu.ˈt͡ʃe.fe.ri.lor ˈsfeʃ.nit͡ʃʲ]
6
[nu vet͡sʲ ˈplɨn.d͡ʒe̯a.tunt͡ʃʲ a.ˈmar.nik]
[kə vij ˈlim.ba pre̯a sə.ˈra.kə]
[ʃit͡sʲ ve.ˈde̯a kɨt ɨj de ˈdar.nik]
[ˈgra.jul ˈt͡sə.ri ˈno̯as.tre ˈdra.ɡə]
7
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj vekʲ iz.ˈvo̯a.de]
[ˈpo.ves.tirʲ din ˈal.te ˈvre.murʲ]
[ʃi t͡ʃi.ˈtin.du.le‿ɨn.ʃi.ˈra.te]
[ˈten.fjorʲ a.dɨnk ʃi tre.murʲ]
8
[ˈlim.ba ˈno̯as.trə ɨj a.ˈle̯a.sə]
[sə ri.ˈdi.t͡ʃe ˈsla.van ˈt͡ʃe.rurʲ]
[sə ne ˈspju.en hram ʃja.ˈka.sə]
[ˈveʃ.ni.t͡ʃe.le a.de.ˈvə.rurʲ]
9
[ˈlim.ba ˈno̯as.trəj ˈlim.bə ˈsfɨn.tə]
[ˈlim.ba ˈve.ki.lor ka.ˈza.nij]
[ˈka.re̯o plɨŋg ʃi ˈka.re̯o ˈkɨn.tə]
[pe la ˈvat.ra lor t͡sə.ˈra.nij]
10
[ɨn.vi.ˈa.t͡si.və dar ˈgra.jul]
[ru.d͡ʒi.ˈnit de ˈmul.tə ˈvre.me]
[ˈʃter.d͡ʒet͡sʲ ˈsli.nul mu.t͡ʃe.ˈga.jul]
[al uj.ˈtə.rij‿n ˈka.re ˈd͡ʒe.me]
11
[ˈʃtrɨn.d͡ʒet͡sʲ ˈpja.tra lu.t͡ʃi.ˈto̯a.re]
[t͡ʃe din ˈso̯a.re se a.ˈprin.de]
[ʃit͡sʲ a.ˈve̯a ɨn re.vər.ˈsa.re]
[un po.ˈtop nou̯ de ku.ˈvin.te]
12
[rə.sə.ˈri.va o ko.ˈmo̯a.rə]
[ɨn a.ˈdɨŋ.kurʲ ɨn.fun.ˈda.tə]
[un ʃi.ˈrag de ˈpja.trə ˈra.rə]
[pe mo.ˈʃi.e re.vər.ˈsa.tə]
|
I
Our language is a treasure
that surges from deep shadows of the past
A necklace of rare gems
that scattered all over the domain.
II
Our language is a burning flame
amidst a people that without warning
Awoke from the sleep of death
like the brave hero of the tales.
III
Our language is made of songs
from our soul’s deepest desires
Flash of lightning striking swiftly
through dark clouds and blue horizons.
IV
Our language is the tongue of bread
when the winds blow through the summer
Uttered by our forefathers who
blessed the country through their labour.
V
Our language is the greenest leaf
of the everlasting codrii
Gentle river Dniester’s ripples
hiding starlight bright and shining.
VI
Utter no more bitter cries now
that your language is too poor
And you will see with what abundance
flow the words of our precious country.
VII
Our language is full of legends
stories from the days of old
Reading one and then another
makes one shudder, tremble and moan.
VIII
Our language is singled out
to lift praises up to heaven
Uttering with constant fervour
truths that never cease to beckon.
IX
Our language is more than holy
words of homilies of old
Wept and sung perpetually
in the homesteads of our folks.
X
Resurrect now this our language
rusted through the years that have passed
Wipe off filth and mould that gathered
when forgotten through our land.
XI
Gather now the sparkling stone
catching bright light from the sun
You will see the endless flooding
of new words that overflow.
XII
A treasure will spring up swiftly
from deep shadows of the past
A necklace of rare gems
that scattered all over the domain.
|
Moldova davlat madhiyasi