Muhammad al-Dibaj

Muhammad ibn Jaʼfar as-Sodiq al-Dibaj(arabcha: محمد بن جعفر الصادق), 815-yilda Abbosiylar xalifaligiga qarshi muvaffaqiyatsiz qoʻzgʻolonga boshchilik qilgan oltinchi shia imomi Jaʼfar as-Sodiqning oʻgʻli edi.

Hayoti

Muhammad Jaʼfar as-Sodiqning toʻrtinchi va eng kenja oʻgʻli edi. 765-yilda as-Sodiq aniq voris tayinlamay vafot etgach, uning izdoshlari turli guruhlarga boʻlinib ketdi. Baʼzilari as-Sodiqning Mahdi sifatida qaytishiga ishonishdi, boshqalari esa as-Sodiqning oʻgʻillari Abdulloh al-Aftoh, Muso al-Kozim va Muhammad al-Dibojga ergashdilar. Keyinchalik oʻn ikki shialik tomonidan yettinchi imom deb tan olingan Muso al-Kozim, ayniqsa al-Aftoh otasidan atigi yetmish kun oʻtib vafot etganidan soʻng, otasining koʻpchilik izdoshlarini oʻziga tezda jalb qildi. Al-Diba

jning ergashuvchilari oʻz yetakchilari Yaya ibn Abi Shumayt yoki Sumayt nomi bilan Shumaytiya yoki Sumaytiya mazhabi sifatida tanildi.

Al-Dibajning taʼlimotlari noaniq boʻlsa-da, kamida bitta manbada u Zaydiy uslubidagi imomlikni qoʻllab-quvvatlagani koʻrinadi. Shu bois u 815-yilda Makkada abbosiylar xalifasi al-Maʼmunga qarshi qoʻzgʻolon koʻtarib, oʻzini moʻminlar amiri deb eʼlon qildi va Madina aholisidan sadoqat oldi. Oxir-oqibat, u magʻlubiyatga uchrab asirga tushdi. Al-Maʼmun unga yaxshi munosabatda boʻlib, uni Xurosondagi saroyiga aʼzo qilib oldi. Al-Dibaj koʻp oʻtmay, 818-yilda vafot etdi va Eronning Bastam shahri yaqinida dafn etildi. Abbosiy xalifa Al-Maʼmunning oʻzi dafn marosimi tugaguncha hozir boʻlib, janoza namozini oʻqidi.

Avlodlari

Ismoil va Jaʼfar:

Ular otalarining dafn marosimida qatnashganlar.

Yahyo:

Al-Maʼmunning aytishicha, Yahyo otasi oʻlgan paytda Misrdagi bir joyda edi. U Abbosiy xalifaga qarshi boʻlgan boʻlishi mumkin.

Ali:

Al-Horisiy deb tanilgan. Otasining oilasi Madinadan surgun qilinganidan beri u Sherozda doimiy ravishda yashagan. Uning yetti avlodlari Sherozda yashaydi, koʻpayadi va baʼzilari Mahmud Gʻaznaviy Hindistonga yurish qilganda askarlar safida boʻlgani maʼlum.

Al-Qosim:

Al-Dibojning Al-Qosim ismli oʻgʻli bor edi, uning oʻz navbatida uchta bolasi bor edi. Al-Qosim va uning oilasi al-Dibojning isyonining muvaffaqiyatsiz boʻlganidan keyin Misrga yashashga ketishdi va Misrda qayta joylashgan birinchi Alilar (shia) oilalari orasida boʻlishdi. XII asrda Fotimlar xalifatining hukmronligi davrida ularning xotirasiga muqaddas joylar qurilgan: al-Qosim Abu Toyyibning Mashhad va Yahyo al-Shabihning Mashhad.

Meros va qabr:

Al-Dibojning izdoshlari, Shumaytiyya yoki Sumaytiyya, Imomat uning oilasi bilan qolishiga va Mahdiy uning oilasi orasidan kelib chiqishiga ishonishgan.