Mundu

Mundu (malayalamcha: muṇṭŭ; pronounced [muɳɖɯ̽]) — Hindistonning Kerala shahri hamda, Tamilnadu shtatlarida, Lakshadvip arxipelagida va Hind okeanidagi Maldiv orollari davlatida belgacha, baʼzan esa yilkagacha kiyiladigan mato, kiyim. Bu dhotis va lungis kabi sarongs bilan chambarchas bogʻliq. Odatda paxtadan toʻqiladi va oq yoki sargʻish rangli boʻladi. Rang paxtaning oqartirilgan yoki oqartirilmaganligiga bogʻliq boʻlishi mumkin. Shuningdek khadaṟ muṇṭŭ qoʻl dastgohlari yordamida ham tayyorlanadi. Oqartirilmaganda, mundu nēriyatu deb ataladi. Hozirgi vaqtda munduning ikki turi keng tarqalgan. Bular bitta va qoʻsh. Bitta mundu faqat bir marta beliga oʻraladi, qoʻshaloqi esa kiyishdan oldin yarmiga buklanadi. Mundu odatda ishlatishdan, kiyishdan oldin kraxmallanadi.

Nasrniylar yoki Keraladagi suriyalik nasroniylar mundu kiygan (eski rasmdan). 1938-yilda Kochin hukumati qirollik urushi saʼy-harakatlari yodgorligida chop etilgan fotosurat..

Mundum neriyatum kiygan Nair ayol, Raja Ravi Varma tomonidan chizilgan rasm.

Mundu va melmundu kiygan odam.

Erkaklar

Mundu odatda kara deb ataladigan chegara yaqinida nisbatan qalinroq mato bilan birga toʻqilgan. Kara rangli boʻlishi mumkin va har xil oʻlchamlarda toʻqilishi mumkin. Ikkixil rangli va bezakli qora (mundu oxirida rang chizigʻi) ham mavjud. Koʻproq tantanali marosimlar uchun (masalan, toʻylar) munduda kasavu deb nomlanuvchi oltin kashtalilari kiyiladi. Egasi munduning uchini ehtiyotkorlik bilan buklab, „kara“ ni taʼkidlaydi. Kara odatda odamning oʻng tomonida oʻraladigan boʻladi, lekin chap tomonda oʻraladigan boʻlgan uslublar keng tarqalgan. Soʻzsiz odob-axloq qoidalari mundu kiyish uslubini boshqaradi. Erkaklar koʻpincha ish paytida, velosipedda va hokazolarda kalta yubkaga oʻxshab, kiyimni yarmiga katalaydilar. Bunday ijtimoiy vaziyatga duch kelganda, munduning burmasi sezilmas siltish bilan boʻshashadi va oyoqlarini butunlay yopish uchun pastga silkitiladi. Baʼzan kamar ishlatiladi; Yashil yoki qora rangdagi mashhur Velcro kamar qimmatbaho narsalarni saqlash va mundu (yoki lungi) ni xavfsiz saqlash uchun sariq choʻntaklarga ega.

Melmundu — bu nēriyatu yoki tunḍŭ oʻxshash yuqori kiyim boʻlib, asosan ayollar tomonidan kiyiladi. Ayollar kiyadegan turlari „mundu“ va „melmundu“ erkaklar tomonidan kiyiladigan anʼanaviy Malayali kostyumining bir qismidir.

Janubiy Hindiston madaniyatida gʻarbiy kiyinish shakllarining sezilarli taʼsiriga qaramay, Keraladagi hindlarning anʼanaviy marosimlarida (boshqa janubiy Hindiston shtatlaridagi baʼzi hind kastalari) erkaklar uchun Mundu kiyishlari majburiydir. Hind toʻylari uchun erkaklar Mundu koʻylak yoki mel mundu bilan birga kiyishlari kerak. Mundu utarīyam bilan birga Kerala Brahminlar tomonidan diniy marosimlarda kiyiladi. Erkaklar ibodatxonalarga tashrif buyurganlarida va diniy marosimlarda qatnashganlarida Mundu kiyishlari maqsadga muvofiq deb hisoblanadi, ammo bu hamma joylarda ham majburiy emas. Biroq, erkaklar Keraladagi Guruvayur ibodatxonasi, Padmanabhasvami ibodatxonasi va boshqalar kabi mashhur ibodatxonalarga tashrif buyurishlari uchun mundu va mel mundu kiyish majburiy shartdir. Dindorlarga qulaylik yaratish uchun maʼbad maʼmuriyati ularni maʼbad binolarida ijaraga berishlari mumkin.

Ayollar

Mundum neriyatum deb ataladigan variant ayollar tomonidan koʻproq kiyiladi. Mundum neriyatum ikki mundus toʻplami boʻlib, ikkalasi ham mos keladigan karaga ega boʻladi. Toʻplam erkaklar kiygan kiyimlarga oʻxshash pastki kiyimni oʻz ichiga olgan. Bluzka bilan kiyiladigan ustki mundu belga va tananing yuqori qismiga bir marta oʻraladi va chap yelkaga osilgan holda sari oʻxshaydi. Bu koʻpincha set-mundu deb ataladi. Bu odatda bayramlarda yoki maxsus tadbirlarda kiyiladigan tur dir.

Veshti — bu Keralada Malayalislar orasida rasmiy marosimlarda kiyiladigan mundu bilan birga kichkina mato (odatda yelkaga qoʻyiladi) ham kiyiladi.

Kerala Lungi

Keralada lungi, shuningdek, kaili yoki kaili muṇṭŭ deb ataladi, erkaklar ham, ayollar ham birdek kiyadilar. Ishchilar ish paytida oʻpka kiyishni afzal koʻradilar. Keraladagi aksariyat erkaklar lungidan kundalik kiyim yoki uy kiyimi sifatida foydalanadilar, chunki uni kiyish juda qulay. Lungislar odatda rang-barang va turli dizaynlarga ega boʻlib. Ular toʻy yoki boshqa diniy marosimlar kabi holatlarda kiyilmaydi. Zaʼfaron rangli lungis (kāvi muṇṭŭ) ham erkaklar tomonidan kiyiladi.

Yana qarang

• Lungi
• Mundum neriyatum
• Sarong
• Toga

Manbalar

1. Richard Plunkettx tomonidan Janubiy Hindiston.ISBN 1-86450-161-8ISBN 1-86450-161-8
2. Ayol asketlari: Hind diniy harakatida ierarxiya va poklik Vendi Sinkler-Brull tomonidan 170-sahifa.ISBN 0-7007-0422-1ISBN 0-7007-0422-1
3. Keraladagi suriyalik nasroniylar SG Pothan tomonidan.