Vikipediya

NATOga aʼzo davlatlar roʻyxati

(NATOga a'zo davlatlar ro'yxatidan yoʻnaltirildi)

NATO, Shimoliy Atlantika shartnomasi tashkiloti (inglizcha: North Atlantic Treaty Organization, NATO; fransuzcha: Organisation du traité de l'Atlantique Nord, OTAN) — Yevropa, Amerika Qoʻshma Shtatlari hamda Kanada kabi koʻpchilik mamlakatlar birlashgan jahondagi eng yirik harbiy va siyosiy jamlanmasi, yaʼni, „Yevropani tashqi taʼsirlardan himoya qilish“ uchun ushbu tashkilotga 4-aprel 1949-yil AQShda asos solingan. Tashkilot yaratilgan paytda 12 ta mamlakat aʼzo boʻlgan, hozirgi kunda esa aʼzolar soni 30 taga yetgan.

Tashkilot maqsadi

tahrir

Shimoliy Atlantika shartnomasi ittifoqiga qoʻshilgan mamlakatlar 1949-yilda tinch aholini xavfsizligini mustahkamlash maqsadida oldilaridagi Shimoliy Atlantika doirasidagi davlatlar bilan birlashishgan. Ittifoqqa aʼzo mamlakatlar yaxlit mudofaa tizimini yaratish va dunyo xavfsizligini saqlashni oʻz oldilariga maqsad qilishgan. 2010-yilda NATO "Zamonaviy mudofaaning ilgʻor ishtiroki" ijtimoiy harakati uchta muhim vazifalarni taqdim etdi, bular: jamoaviy mudofaa, inqirozni oldini olish va hamkorlik asosida xavfsizlikni kuchaytirish.

NATOga aʼzo mamlakatlar

tahrir
 
NATOga aʼzo davlatlar xaritasi
 
NATOga qoʻshilgan mamlakatlarning vaqt jadvali xaritasi

NATOga aʼzo davlatlar 1949-yil 4-aprelda Vashington shartnomasini imzolagan, shuningdek, Shimoliy Atlantika shartnomasining „10-moddasi“ va undan keyingi kelishuvlarga muvofiq hamda NATOga qoʻshilgan davlatlar mavjud hisoblanadi.

Hammasi boʻlib 30 ta davlat Shimoliy Atlantika alyansi aʼzosi[1], besh davlat hamkorlikni kengaytirish boʻyicha NATO dasturlarida ishtirok etadi, Serbiya NATO bilan individual hamkorlik rejasi dasturiga qoʻshilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda. Ittifoq mavjud boʻlgan davrda birorta ham davlat uni butunlay tark etmagan; Fransiya 1966-yilda blokning harbiy tashkilotini tark etgan va 2009-yilga kelin unga qayta qoʻshilgan.

Aʼzolik mezonlari

tahrir

NATOga aʼzo davlatlar Vashington shartnomasida belgilangan tamoyillarga rioya qilishga kelishib olishgan[2][3]. Ittifoqqa qoʻshilish istagida boʻlgan davlatlar siyosiy muloqot va harbiy integratsiyani oʻz ichiga olgan koʻp bosqichli jarayondan oʻtishi va muayyan talablarga javob berishi lozim deb qaraladi, xususan:

  • xalqaro nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
  • qonun ustuvorligi va inson huquqlari tamoyillariga sodiqligini namoyish etish;
  • millatlararo nizolarni va tashqi hududiy nizolarni, ichki yurisdiktsiyaning bahsli masalalarini YXHT tamoyillariga muvofiq va yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini oʻrnatishga intilish maqsadida tinch yoʻl bilan hal qilish;
  • oʻz qurolli kuchlari ustidan tegishli demokratik va fuqarolik nazoratini oʻrnatish;
  • Birlashgan Millatlar Tashkiloti maqsadlariga toʻgʻri kelmaydigan har qanday tarzda kuch ishlatish bilan tahdid qilish yoki qoʻllashdan tiyilish;
  • ularning erkin institutlarini mustahkamlash hamda barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga hissa qo‘shish orqali tinch va do‘stona xalqaro munosabatlarni rivojlantirishga ko‘maklashish;
  • Yevro-Atlantika Hamkorlik Kengashi ishini, „Tinchlik yoʻlida hamkorlik“ dasturini va NATOga aʼzo boʻlmagan hamkor davlatlar bilan hamkorlikni rivojlantirishni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash va ishtirok etishni davom ettirish;
  • iqtisodiy erkinlik, ijtimoiy adolat va ekologik javobgarlik tamoyillariga rioya qilish orqali barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga sodiqligini namoyish etish;
  • jamoaviy mudofaaga va Ittifoq oldida turgan yangi vazifalarni bajarishga harbiy xarakterdagi hissa qoʻshish, shuningdek, ularning mudofaa qobiliyatini bosqichma-bosqich oshirish boʻyicha majburiyatlarni olishga tayyor boʻlish;
  • NATO institutlari ishida munosib ishtirok etish;
  • standartlashtirish va birgalikda ishlashga intilish;
  • Milliy dastur orqali bunday harbiy byudjetlarni rejalashtirish va amalga oshirish uchun muayyan mudofaa ustuvorliklariga mos keladigan zarur tuzilmani yaratish va kelajakda mumkin boʻlgan ishtirok etishga tayyorgarlik koʻrish uchun xodimlarni NATOning mavjud amaliyoti va protseduralari bilan tanishtirish uchun tegishli oʻqitish sxemalarini taʼminlash. ittifoq tuzilmalarining ishi;
  • NATO tuzilmasi doirasida hamkorlikni taʼminlash va aʼzo boʻlishdan oldingi rasmiy huquqiy jarayonni taʼminlash uchun NATOni boshqaradigan tegishli huquqiy mexanizmlar va kelishuvlar bilan tanishish.

NATOga aʼzo davlatlar jadvali

tahrir
Bayrogʻi Xaritada Aʼzo davlat Poytaxti Aholisi[4] Hududi[5]
 
 
 Albaniya Tirana 3,088,385 28,748 km2 (11,100 kv mi)
 
 
 Belgiya Bryussel 11,778,842 30,528 km2 (11,787 kv mi)
 
 
 Bolgariya Sofia 6,919,180 110,879 km2 (42,811 kv mi)
 
 
 Kanada Ottava 37,943,231 9,984,670 km2 (3,855,103 kv mi)
 
 
 Xorvatiya Zagreb 4,208,973 56,594 km2 (21,851 kv mi)
 
 
 Chexiya Praga 10,702,596 78,867 km2 (30,451 kv mi)
 
 
 Daniya Kopengagen 5,894,687 42,943 km2 (16,580 kv mi)[6]
2,210,573 km2 (853,507 kv mi)[izoh 1]
 
 
 Estoniya Tallin 1,220,042 45,228 km2 (17,463 kv mi)
 
 
 Fransiya Parij 68,084,217 643,427 km2 (248,429 kv mi)
 
 
 Germaniya[izoh 2] Berlin 79,903,481 357,022 km2 (137,847 kv mi)
 
 
 Gretsiya Afina 10,569,703 131,957 km2 (50,949 kv mi)
 
 
 Vengriya Budapesht 9,728,337 93,028 km2 (35,918 kv mi)
 
 
 Islandiya Reykyavik 354,234 103,000 km2 (39,769 kv mi)
 
 
 Italiya Rim 62,390,364 301,340 km2 (116,348 kv mi)
 
 
 Latviya Riga 1,862,687 64,589 km2 (24,938 kv mi)
 
 
 Litva Vilnyus 2,711,566 65,300 km2 (25,212 kv mi)
 
 
 Lyuksemburg Lyuksemburg 639,589 2,586 km2 (998 kv mi)
 
 
 Chernogoriya Podgoritsa 607,414 13,812 km2 (5,333 kv mi)
 
 
 Niderlandiya Amsterdam 17,337,403 41,543 km2 (16,040 kv mi)
 
 
 Shimoliy Makedoniya Skopye 2,128,262[izoh 3] 25,713 km2 (9,928 kv mi)
 
 
 Norvegiya Oslo 5,509,591 323,802 km2 (125,021 kv mi)
 
 
 Polsha Varshava 38,185,913 312,685 km2 (120,728 kv mi)
 
 
 Portugaliya Lisbon 10,263,850 92,090 km2 (35,556 kv mi)
 
 
 Rumaniya Buxarest 21,230,362 238,391 km2 (92,043 kv mi)
 
 
 Slovakiya Bratislava 5,436,066 49,035 km2 (18,933 kv mi)
 
 
 Sloveniya Lyublyana 2,102,106 20,273 km2 (7,827 kv mi)
 
 
 Ispaniya Madrid 47,260,584 505,370 km2 (195,124 kv mi)
 
 
 Turkiya Anqara 82,482,383 783,562 km2 (302,535 kv mi)
 
 
 Birlashgan Qirollik London 67,081,000 243,610 km2 (94,058 kv mi)
 
 
 AQSH Vashington 334,998,398 9,833,520 km2 (3,796,743 kv mi)

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Навроцкий, Владимир „Влияние реализации программы «Партнёрство ради мира» на процесс расширения НАТО“. Віче (февраль 2011). 2014-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14 сентября 2014.
  2. ↑ {{{editor}}}: „Критерии членства в ВТО, ЕС и НАТО. Интеграционные перспективы Украины“ (uk) (2007). 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ Konrad-Adenauer-Stiftung „Что ожидается от новой администрации США во всем мире?“ (pdf) 71, 72. Институт Евро-Атлантического сотрудничества. 2014-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 августа 2014.[utochnit]
  4. ↑ „Member countries“. NATO (2020-yil 24-mart). 2020-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-mart.
  5. ↑ „Field Listing :: Area“. Central Intelligence Agency. 2014-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-mart.
  6. ↑ „AREA“. Statistics Denmark. 2019-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-yanvar.
  7. ↑ „North Macedonia — People and Society“. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2022-yil 1-yanvar.


Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "izoh", but no corresponding <references group="izoh"/> tag was found 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=NATOga_aʼzo_davlatlar_roʻyxati&oldid=3762190" dan olindi